«Οταν ο κόσμος δυσκολεύεται να τα βγάλει πέρα εξαιτίας της νομισματικής πολιτικής ποιος είναι υπεύθυνος; Ο κόσμος θεωρεί υπεύθυνο τον πρόεδρο. Και άπαξ και απευθύνονται στον πρόεδρο, εκείνος πρέπει να δείξει ότι είναι ένα πρόσωπο που επηρεάζει τη νομισματική πολιτική». Η δήλωση αυτή, την οποία έκανε την περασμένη Δευτέρα ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην τηλεόραση του Bloomberg από το Λονδίνο, ήρκεσε για να δώσει ένα ακόμη ισχυρό χτύπημα στην τουρκική λίρα, που έχασε άλλο ένα 0,9% έναντι του δολαρίου και υποχώρησε σε νέα ιστορικά χαμηλά (4,4045 δολάρια).
Αδιαφορώντας για την απαίτηση των αγορών να μην μπλέκουν στα πόδια τους η πολιτική και οι πολιτικοί, ο τούρκος πρόεδρος ξεκαθάρισε ότι, αν επανεκλεγεί τον επόμενο μήνα, στην επόμενη θητεία του θα έχει μεγαλύτερο έλεγχο στην οικονομία. Λες και δεν είναι αυτός που «για να έχει λεφτά ο λαός», για να έχει φτηνές πιστώσεις δηλαδή, απαγορεύει στην Κεντρική Τράπεζα της χώρας του να αυξήσει τα επιτόκια για να τιθασεύσει τον πληθωρισμό που έχει φθάσει στο 10,9% και είναι υπερδιπλάσιος από τον στόχο 5% που έχει θέσει η Κεντρική Τράπεζα. Και για να ανακόψει, βεβαίως, το κατρακύλισμα της λίρας, που έχει χάσει το 14% της αξίας της έναντι του δολαρίου εφέτος.
«Τι είναι τα επιτόκια; Είναι η μητέρα και ο πατέρας όλων των δεινών» είχε δηλώσει λίγο προτού αναχωρήσει για το ταξίδι του στη Βρετανία ο Ερντογάν, προκαλώντας επίσης πιέσεις στη λίρα. Και αν θα έπρεπε να ερμηνεύσει κανείς τις επιθέσεις του κατά του τραπεζικού συστήματος και των αγορών εν γένει που «αδιαφορούν για την ευημερία των λαών», δεν θα πρέπει να αναζητήσει την άκρη σε «ελλείμματα δημοκρατίας» ή δημοκρατικής νομιμοποίησης ακριβέστερα, την οποία δεν διαθέτουν βέβαια οι διορισμένοι τραπεζίτες, σε αντίθεση με τους πολιτικούς, που ως εκ τούτου θα πρέπει να έχουν τον τελευταίο λόγο για αποφάσεις και πολιτικές (όπως η νομισματική) που επηρεάζουν τη ζωή των εντολέων-ψηφοφόρων.
Η δημοκρατία δεν τρέχει από τα μπατζάκια του σημερινού προέδρου της Τουρκίας. Ο Ερντογάν είναι πάνω απ’ όλα ένας βαθιά θρησκευόμενος άνθρωπος. Ενας πιστός μουσουλμάνος. Και το Κοράνι, ως γνωστόν, ουδόλως εκτιμά τα οικονομικά και τις τράπεζες, και κυρίως τους τόκους και τα επιτόκια, που θεωρεί ως μέσα βλάσφημου και αμαρτωλού πλουτισμού.
«Εξαιρετικά επικίνδυνη, που οδηγεί την Τουρκία σε αδιέξοδο» χαρακτήρισε τη ρητορική Ερντογάν ο πρώην διοικητής (από το 2006 έως το 2011, επί κυβερνήσεων Ερντογάν δηλαδή) της τουρκικής Κεντρικής Τράπεζας Ντουρμούς Γιλμάζ, ο οποίος υποστηρίζει τον συνασπισμό της αντιπολίτευσης των «κοσμικών» κομμάτων και εν όψει των εκλογών της 24ης Ιουνίου παρέχει υπηρεσίες συμβούλου στην ηγέτιδα του νέου ακροδεξιού «Καλού Κόμματος» Μεράλ Ακσενέρ. Ο Γιλμάζ θύμισε ότι ανάλογη λαϊκιστική παρέμβαση στη νομισματική πολιτική είχε κάνει το 1994 η κυβέρνηση συνασπισμού του Κόμματος του Ορθού Δρόμου της Τανσού Τσιλέρ και του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος του Ερντάν Ινονού, με αποτέλεσμα να ξεσπάσει μια βαθιά κρίση και τα επιτόκια της λίρας να εκτιναχθούν στο 400%.
Στην κόψη του ξυραφιού
Η αλήθεια είναι ότι η τουρκική οικονομία μοιάζει με πυριτιδαποθήκη. Μια σπίθα αρκεί για να τιναχτεί στον αέρα. Δεν είναι μόνο ο κίνδυνος να ξεφύγει ο πληθωρισμός. Ο τραπεζικός τομέας κρέμεται από μια κλωστή, καθώς οι εγχώριες τράπεζες έχουν σημαντικό μέρος των χρεών τους σε δολάρια, ευρώ και άλλα νομίσματα. Κάτι που σημαίνει ότι η διολίσθηση της λίρας ροκανίζει τα ίδια κεφάλαια των τραπεζών και τις αποδυναμώνει. Το βασικό επιτόκιο της λίρας είναι 13,5%, το επιτόκιο της διατραπεζικής αγοράς είναι 15,48%, ενώ τα επιτόκια καταθέσεων και χορηγήσεων είναι 7,25% και 9,25% αντιστοίχως. Την ίδια ώρα, το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών της Τουρκίας ξεπερνά το 5,60% του ΑΕΠ και είναι υψηλότερο ακόμη και από εκείνο της Αργεντινής που εσχάτως προσέφυγε πάλι στο ΔΝΤ. Επιπλέον, το ιδιωτικό χρέος προς τις τράπεζες ως ποσοστό του ΑΕΠ έφθανε το 171% τον Δεκέμβριο του 2016.
Βεβαίως η ανάπτυξη ήταν 7,4% το πρώτο τρίμηνο του 2018, υψηλότερη από όλες τις χώρες του G20. Αλλά οφείλεται κυρίως στην εσωτερική κατανάλωση. Και το κόστος διατήρησης ισχυρής της κατανάλωσης, η πολιτική φθηνού χρήματος δηλαδή, είναι πολύ υψηλό. Επιπλέον, η πολιτική αυτή διώχνει τους ξένους επενδυτές. Ισως με ανανεωμένη τη θητεία του ο «σουλτάνος» τερματίσει την προεκλογική εμπρηστική ρητορική του, κάνει τις απαραίτητες κωλοτούμπες και σώσει το παιχνίδι –ίσως γι’ αυτό προκήρυξε τις πρόωρες εκλογές. Διαφορετικά, ο δρόμος θα τον βγάλει καμαρωτό-καμαρωτό στην πόρτα της Κριστίν Λαγκάρντ.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
