O βέλγος σκηνοθέτης Iβο βαν Χόβε, ένας από τους σημαντικούς ευρωπαίους δημιουργούς της εποχής μας, παρουσιάζει στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών μια παράσταση με δύο διασκευασμένα για το θέατρο έργα του Ινγκμαρ Μπέργκμαν. Ο 39χρονος καλλιτέχνης εκφράζει στη συνέντευξή του στο «Βήμα» τις σκέψεις του για το θέατρο σήμερα και τις αγωνίες του για τους «ταραγμένους καιρούς» που ζούμε, όπως λέει χαρακτηριστικά.
–Κύριε Βαν Χόβε, γιατί επιστρέφετε στον Μπέργκμαν;
«Θεωρώ τον Μπέργκμαν έναν από τους κορυφαίους καλλιτέχνες του 20ού αιώνα. Πιστεύω ότι έφερε τεράστιες αλλαγές στον κόσμο του θεάτρου και του κινηματογράφου παρουσιάζοντας τον άνθρωπο και τις αντιφάσεις του. Η δουλειά του δεν ήταν ποτέ ιδιαίτερα πολιτική, αλλά ήταν πάντα επικεντρωμένη στον άνθρωπο: Ποιοι είμαστε, γιατί είμαστε στη Γη κι αν αξίζει τον κόπο».
–Πώς επιλέξατε τα συγκεκριμένα μονόπρακτα;
«Το «Μετά την πρόβα» πραγματεύεται την κατάσταση του σκηνοθέτη πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την πρόβα. Είναι ένας άνθρωπος που ζει σχεδόν μέσα στο θέατρο. Οταν μια νεαρή ηθοποιός ξεχνά κάτι στην πρόβα και επιστρέφει, ξεκινά μια σχέση. Το ενδιαφέρον βρίσκεται στο γεγονός ότι αυτός ο σκηνοθέτης δεν θέλει να ζήσει την πραγματική ζωή, γιατί απογοητεύεται, και προτιμά να ζει μέσα στη φαντασία του, άρα μέσα στο θέατρο».
–Πόσο κοντά του νιώθετε;
«Νιώθω κοντά με την προσωπικότητά του αλλά, όχι, δεν ταυτίζομαι. Δεν φτάνω σε ακρότητες. Το θέατρο είναι αλήθεια ότι έχει δώσει νόημα στη ζωή μου και μέσα από τη σκηνοθεσία εκφράζω τον εαυτό μου και τις σκέψεις μου. Είμαι βέβαιος ότι το θέατρο έχει νόημα όχι μόνο για μένα αλλά και για την κοινωνία».
–Και η «Περσόνα»;
«Αφορά μια ηθοποιό που σταματά να παίζει εν μέσω παράστασης και έκτοτε δεν ξαναμιλά. Βρίσκεται σε κρίση και σύντομα θα αντιληφθούμε τα προβλήματά της –κυρίως με τον γιο της. Πιστεύει ότι είναι μια αποτυχημένη μητέρα. Για αυτή την ηθοποιό η ζωή, η αληθινή ζωή, φάνηκε ξαφνικά πιο σημαντική από την τέχνη, από το να παίζεις θέατρο. Θέλησα μέσα στην ίδια παράσταση να δείξω τις πτυχές ενός καλλιτέχνη μέσα στην κοινωνία. Να σκεφθούν οι θεατές αν το να είσαι καλλιτέχνης είναι πιο σημαντικό από την οικογένεια, τους φίλους, την αληθινή ζωή».
–Πιστεύετε στο κείμενο, του είστε πιστός;
«Ισως είμαι λίγο παλιομοδίτης, αλλά ως σκηνοθέτης μένω πιστός στο κείμενο. Δεν το χρησιμοποιώ ως αφορμή. Αλλοι σκηνοθέτες, σημαντικοί, κάνουν το αντίθετο. Δεν θέτω ζήτημα αρχής. Κάθε καλλιτέχνης είναι ελεύθερος να κάνει αυτό που πιστεύει. Δεν υπάρχουν «πρέπει». Στην παράσταση της Αθήνας θα δείτε και θα ακούσετε τα κείμενα του Μπέργκμαν».
–Τοποθετείτε το θέατρο ανάμεσα στην πραγματικότητα και στη φαντασία;
«Οχι, όχι ανάμεσα. Πιστεύω ότι το θέατρο πρέπει να βρίσκεται μέσα στην κοινωνία, να είναι συνδεδεμένο μαζί της. Εκεί βρίσκει το νόημά του. Ηρθα πρόσφατα στην Ελλάδα και επισκέφθηκα την Αθήνα. Εμεινα πραγματικά έκπληκτος παρατηρώντας το πώς έχει χτιστεί η πόλη. Το κέντρο συνδυάζει το αρχαίο θέατρο, την αγορά, την Ακρόπολη. Συνειδητοποίησα ότι επιστήμη, θρησκεία, πολιτική και τέχνη βρίσκονταν στο κέντρο και η Αθήνα έχει χτιστεί τριγύρω. Για μένα αυτό αποδεικνύει τι σημαίνει θέατρο για την κοινωνία».
–Είναι το αρχαίο ελληνικό δράμα στη βάση του μοντέρνου θεάτρου;
«Φυσικά, είναι η αφετηρία, η αρχή. Δεν ξέρουμε τι υπήρχε πριν. Αυτό που μας δώσατε εσείς οι Ελληνες αναπαράγεται καθημερινά σε όλον τον κόσμο. Οπως και ο Σαίξπηρ. Το αρχαίο θέατρο μας εμπνέει. Μας θέτει τα μεγάλα ζητήματα της ανθρώπινης ύπαρξης μαζί με τη σκοτεινή πλευρά της. Το υλικό της αρχαίας τραγωδίας είναι ακραίο. Τα ένστικτα αυτά, η μαύρη πλευρά, είναι μέσα μας και πηγαίνοντας στο θέατρο απελευθερωνόμαστε. Καλύτερα να σκοτώσεις τα παιδιά σου στη σκηνή παρά στη ζωή».
–Πώς επιλέγετε το ρεπερτόριο της ομάδας σας;
«Δεν είμαι μόνος μου. Εδώ και τέσσερα χρόνια είμαστε μια ομάδα έντεκα σκηνοθετών, με σημαντικά ονόματα».
–Είστε με τον ηθοποιό ή με τον σκηνοθέτη;
«Οχι, δεν κάνω αυτή την επιλογή. Για εμάς ο ηθοποιός είναι το κέντρο του θεατρικού γεγονότος, μαζί με το κείμενο. Θέλω σκηνοθέτες που να ενδιαφέρονται για τους ηθοποιούς. Η εφεύρεση του σκηνοθέτη, στο τέλος του 19ου αιώνα, παραμένει σημαντική και με μεγάλη επίδραση στο θέατρο. Πολλοί σκηνοθέτες με τη ματιά τους άλλαξαν τη ροή του θεάτρου του 20ού αιώνα».
–Πώς κρίνετε το ευρωπαϊκό θέατρο σήμερα;
«Πιστεύω ότι βρίσκεται σε μια καλή στιγμή. Νέες γενιές καλλιτεχνών έρχονται. Και αυτό θα συνεχίσει. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που πιστεύουν ότι το θέατρο δεν θα επιβιώσει. Προσωπικά πιστεύω ότι το θέατρο θα είναι Η ΤΕΧΝΗ του 21ου αιώνα γιατί σε μια ηλεκτρονική εποχή, όπου μπορείς όλα να τα έχεις στην οθόνη στο σπίτι σου, ταινίες, μουσική, το θέατρο είναι το μόνο ζωντανό. Και αυτή την εμπειρία ζωής οι άνθρωποι θα την επιθυμούν, θα την αναζητούν, θα τη θέλουν. Οσο κι αν εξελίσσεται η τεχνολογία, ποτέ δεν θα έχεις ζωντανά στο σπίτι σου έναν δεκαπενταμελή θίασο να παίζει στο σαλόνι σου, εκτός αν είσαι βασιλιάς».
–Τι κρατάτε από τη συνεργασία σας με τον Ντέιβιντ Μπάουι;
«Ηταν ένας από τους μεγαλύτερους μουσικούς της εποχής μας, ο οποίος επηρέασε όχι μόνο τη μουσική αλλά και τον τρόπο με τον οποίο γίνονται οι ροκ συναυλίες. Ηταν πρωτοπόρος. Εκανε τη συναυλία θεατρική παράσταση και μετέτρεψε τον εαυτό του σε σκηνικό χαρακτήρα. Για μένα ήταν πολύ σημαντική η συνεργασία μας. Με επηρέασε ενώ την ίδια στιγμή ένιωσα πως συναντώ έναν ήρωά μου. Παρ’ όλα αυτά ήταν ένας συνεργάτης –δεν θέλησε να είναι σταρ. Είμαι ευγνώμων που τον συνάντησα και τον γνώρισα. Δουλέψαμε μαζί για αρκετό καιρό, ενάμιση χρόνο. Νιώθω ευλογημένος. Επιβεβαίωσα ότι δεν ήταν ένας μουσικός της ροκ, αλλά ένας πραγματικός καλλιτέχνης».
–Ποιος είναι ο φόβος σας για την Ευρώπη;
«Ζούμε σε ταραγμένους καιρούς όπου οι άνθρωποι τείνουν να ακολουθούν τα ένστικτά τους και οι λαϊκιστές αποκτούν όλο και μεγαλύτερη εξουσία. Ξεχνάμε ότι οι λαϊκιστές είναι οι χειρότεροι πολιτικοί και ότι βρίσκονται εκεί για να πάρουν την εξουσία και να δώσουν απλοϊκές λύσεις. Το είδαμε με το Brexit, ένα εξαιρετικό παράδειγμα. Αν ψήφιζαν τώρα οι Βρετανοί, δεν θα ψήφιζαν το ίδιο. Τότε ψήφισαν κατά της μετανάστευσης και όχι υπέρ του Brexit. Πρέπει να βρούμε τρόπο να αποδεχθούμε τη μετανάστευση, την προσφυγιά. Αν γυρίσεις πίσω και δεις τον κόσμο, κύματα μετανάστευσης τον έφτιαξαν. Η Μεσόγειος αποτελεί το κέντρο της κουλτούρας. Αυτή τη στιγμή πιστεύω ότι πρέπει να ξανακοιτάξουμε τη θέση της θρησκείας στην κοινωνία μας. Είναι ξεκάθαρο πόσο αδύνατον είναι να αφαιρέσουμε τη θρησκεία από τη ζωή μας και την κοινωνία».
–Η τέχνη, το θέατρο μπορούν να βοηθήσουν;
«Ναι, για να αντιμετωπίσουμε τη σκοτεινή πλευρά μας, αυτή την πλευρά που βλέπουμε, καθημερινά πια, στον δρόμο».
Πού και πότε
Φεστιβάλ Αθηνών – Μέγαρο Μουσικής Αθηνών – Aίθουσα Αλεξάνδρα Τριάντη
1-3 Ιουνίου 2018, στις 21.00 (Με ελληνικούς υπέρτιτλους)
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
