Το παιχνίδι της εξουσίας και της επιθυμίας

Δημήτρης Σωτάκης
Ο κανίβαλος που έφαγε έναν Ρουμάνο
Εκδόσεις Κέδρος
σελ. 228, τιμή 12,20 ευρώ

Ο Ζέριν είναι ένας ιδιαίτερα εύπορος εισοδηματίας που ροκανίζει την πλήξη του σε μιαν ανώνυμη παραθαλάσσια πόλη επαναπαυμένη στα τουριστικά της κέρδη. Μοναδική διέξοδος για την πληκτική καθημερινότητα του Ζέριν είναι μια γεωγραφική φαντασίωση: η μανία του για τη Ρουμανία και για οτιδήποτε ρουμανικό. Τι κι αν δεν έχει ταξιδέψει ποτέ στη χώρα της αρεσκείας του; Τι κι αν δεν ξέρει ούτε μία λέξη από τη γλώσσα της; Του αρκούν όσα έχει διαβάσει για αυτήν, του φτάνουν οι απειράριθμες πληροφορίες που έχει επί μακρόν καταναλώσει. Και όταν μια οικογένεια ρουμάνων μεταναστών καταφτάνει στην πόλη προς αναζήτηση εργασίας, η μηχανή της δράσης παίρνει αυτομάτως μπροστά, αποκτώντας τρομακτική ταχύτητα.

Ο Ζέριν πολιορκεί τον Φλάβιου και την Ιονέλα μαζί με τα δύο παιδιά τους, για να τους προσφέρει ό,τι επιθυμούν: πρώτα καλά ρούχα και ωραία γλυκά, ύστερα δουλειά και χρήματα και στο τέλος την αποπληρωμή ενός υπέρογκου χρέους που έχει ξεμείνει στη Ρουμανία. Φυσικά, τα πάντα έχουν ένα τίμημα και ο Ζέριν δεν θα αργήσει να διεκδικήσει το δικό του: ένας τρελός έρωτας με την Ιονέλα και η αμέριστη αγάπη των παιδιών, τα οποία σύντομα θα τον λατρέψουν ως ζωτικό υποκατάστατο του πατέρα τους. Ο τελευταίος πάντως θα θυσιαστεί καθ’ ολοκληρίαν για λογαριασμό τους. Υποταγμένος στη σιδερένια θέληση του Ζέριν, ο Φλάβιου καταλήγει να μετατραπεί σε δείπνο για όλους κατά τη διάρκεια μιας τελετουργικής πράξης ανθρωποφαγίας.

Τα μυθιστορήματα και τα διηγήματα που έχει γράψει ο Δημήτρης Σωτάκης αποκαλύπτουν μιαν αμιγώς φανταστική πραγματικότητα, χωρίς εντούτοις να παραβιάζουν ούτε κατά ένα ιώτα τους κανόνες του ρεαλισμού. Ενταγμένο το άτομο σε ένα τέτοιο σύμπαν, και ενόσω αγωνίζεται να ανταποκριθεί σε απαιτήσεις που ξεπερνούν το μέτρο του, αναγκάζεται να στερηθεί τις πραγματικές του επιθυμίες και να υποχωρήσει στο εσωτερικό μιας ζώνης η οποία έχει καταπλακωθεί από την ομοιομορφία και την έλλειψη ταυτότητας ή διαφοράς. Η πραγματικότητα στο Ο κανίβαλος που έφαγε έναν Ρουμάνο μπορεί να μη δείχνει ακριβώς φανταστική, ο συγγραφέας όμως είναι σαν να παρέχει ένα είδος φυσικής στέγης στις οριακές της εμπειρίες, διατηρώντας στο ακέραιο το σασπένς που έχουμε συναντήσει στα παλαιότερα βιβλία του. Κι αν εκεί τα πρόσωπα αποκόπτονται από τις επιθυμίες τους, εδώ συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο: μεταμορφώνονται σε μανιώδεις κυνηγούς τους.

Το παιχνίδι της εξουσίας και της επιθυμίας καταλαμβάνει κεντρική θέση στο βιβλίο του Σωτάκη. Ο Ζέριν αιχμαλωτίζει σε ένα δίχτυ υλικής ύπνωσης ολόκληρη τη ρουμανική οικογένεια. Τα παιδιά προσέρχονται στο ανθρωποφαγικό δείπνο τους χωρίς κανέναν δισταγμό, ενώ η Ιονέλα λησμονεί τον σύζυγό της μέχρι πλήρους αφανισμού –σαν να μην υπήρξε ποτέ. Αντίστροφα από τον μύθο του Θιέστη, που τρώει ανύποπτος τα παιδιά του όταν ξεσπά επάνω του η εκδίκηση του Ατρέα, τα παιδιά του Φλάβιου καταβροχθίζουν τον πατέρα τους με την υπόσχεση ότι έτσι θα ζήσουν καλύτερα. Και ο ίδιος ο Φλάβιου ωστόσο (λατινική παραπομπή: πληβείος) συγκατανεύει στον θάνατό του προκειμένου να αποκτήσουν οι γόνοι του έναν πλουσιοπάροχο βίο (ο Ζέριν τούς αγοράζει δύο πανάκριβα ακίνητα).

Σφιχτή πλοκή, πυκνή διαδοχή των επιμέρους επεισοδίων και εσκεμμένα μισοφωτισμένα πρόσωπα σε μιαν υποβλητική και μάλλον αλληγορική ιστορία, όπου η επιθυμία υπερβαίνει το δίκαιο και το άδικο ή το ηθικό και το ανήθικο ως ένας διαρκής αγώνας κατοχής και νομής ο οποίος θα διεκδικήσει εις το διηνεκές το στυφό του νόημα. Σίγουρα, ένα από τα πιο καλοδουλεμένα βιβλία του Σωτάκη.