Ολα για τη Φρίντα

Οι οδηγίες της Τόνι Φρίσελ ήταν πολύ συγκεκριμένες. Η Φρίντα θα στεκόταν δίπλα σε μια αγαύη, το φυτό από την καρδιά του οποίου παράγεται η τεκίλα, και θα πόζαρε ως μία από τις «Señoras of Mexico». Και μολονότι η φωτογραφία προοριζόταν για το περιοδικό «Vogue» (1937), εκείνη δεν χρειαζόταν στυλίστα ή μακιγέζ για να εναρμονιστεί με τα πρότυπα ομορφιάς του ιλουστρασιόν εντύπου και της μόδας της εποχής. Αρκούσε να είναι ο εαυτός της. Με τη μακριά της φούστα, την εσάρπα και τα κοτσίδια της και, βεβαίως, με «τα φτερά του κολιμπρί» που βρίσκονταν κουρνιασμένα πάνω από τα μάτια της –έτσι αποκαλούσε ο αγαπημένος της Ντιέγκο Ριβέρα τα σμιχτά φρύδια της.

Εκείνος είχε δώσει και την εντολή όταν η Φρίντα Κάλο πέθανε το 1954 στα 47 της χρόνια να κλειδωθεί η θαυμαστή της γκαρνταρόμπα, την οποία θα ζήλευαν πολλά editorial μόδας στο μέλλον, όπως και το μπάνιο της και να μην αποκαλυφθούν στο κοινό παρά 15 χρόνια μετά τον θάνατό του. Η ζωή, ή μάλλον ο θάνατός του, τρία χρόνια αργότερα, τα έφερε αλλιώς: το σπίτι τους μετατράπηκε σε μουσείο και τα ρούχα παρέμειναν αθέατα για πενήντα ολόκληρα χρόνια. Το δωμάτιο και το μπάνιο άνοιξαν μόλις το 2004 και η Ισιούτσι Μιγιάκο που είχε αποτυπώσει με τον φακό της τα ρούχα των θυμάτων της Χιροσίμα κλήθηκε να φωτογραφίσει το σχεδόν απολιθωμένο περιεχόμενό τους. Ακολούθησε το 2012 η παρουσίασή τους στον φυσικό τους χώρο, δηλαδή στο Μουσείο Φρίντα Κάλο στην πανέμορφη Casa Azul στην πόλη του Μεξικού, εκεί όπου το ζευγάρι Κάλο – Ριβέρα έζησε και έγραψε Ιστορία.

Τον προσεχή Ιούνιο το Μουσείο Victoria & Albert του Λονδίνου αποπειράται να μεταφέρει το κλίμα και το πνεύμα εκείνης της έκθεσης. Στη «Frida Kahlo: Making Her Self Up» (Φρίντα Κάλο: Επινοώντας τον εαυτό της) θα παρουσιαστούν περισσότερα από 200 εκθέματα, ρούχα και αντικείμενα που της ανήκαν, για πρώτη φορά εκτός Μεξικού, καθώς και πίνακές της, όπως οι «Αυτοπροσωπογραφία με κόκκινο και χρυσό φόρεμα» (1941) και «Το φόρεμά μου κρέμεται εδώ» (1933). Πρωταγωνιστούν βεβαίως τα ιδιαίτερα εντυπωσιακά, πολύχρωμα, μακριά κεντητά φορέματα Τιχουάνα, ορισμένα λερωμένα με χρώματα ζωγραφικής. Το ντύσιμο ήταν για την Κάλο μια έκφραση πίστης στη μεξικανική κουλτούρα προτού την ανακαλύψουν (μέσω της Φρίντα, εννοείται) ο Ζαν Πολ Γκοτιέ το 1998, ο οίκος Ζιβανσί το 2010 ή ο Ρολάν Μουρέ πιο πρόσφατα.

Είχε αρχίσει να τα φοράει από μικρή για να καλύψει την αναπηρία της, το σημάδι που της είχε αφήσει η πολιομυελίτιδα στα έξι της χρόνια (το ένα της πόδι ήταν πιο αδύνατο και κοντό από το άλλο) αλλά και το τρυπημένο από λαμαρίνες ισχίο της, απότοκο της φοβερής σύγκρουσης του λεωφορείου στο οποίο επέβαινε με ένα τραμ όταν ήταν 18 ετών, η οποία της προκάλεσε τραύματα σε όλο το σώμα και φρικτούς πόνους για μια ζωή. «Οσο πιο πολύ πόνο ένιωθε τόσο πιο περίτεχνα γίνονταν τα ρούχα της» σχολιάζει στον βρετανικό Τύπο η επιμελήτρια μόδας του V&A, Κλερ Γουίλκοξ. Σημειωτέον, πρόκειται για τα ίδια εντυπωσιακά φορέματα που βλέπει κανείς στα αυτοπορτρέτα της αλλά και σε φωτογραφίες της με τον Ριβέρα και τους φίλους τους που επίσης θα παρουσιαστούν στην έκθεση. Και όταν μιλάμε για «φίλους», εννοούμε τον θεμελιωτή του σουρεαλισμού Αντρέ Μπρετόν ή τον Τρότσκι, ο οποίος φιλοξενήθηκε στην Casa Azul την περίοδο 1937-39.

Παράλληλα, στην έκθεση δίνεται έμφαση και στα «σύνεργα ομορφιάς» της. Σαν λείψανα άλλης εποχής, έχουν επιζήσει το αγαπημένο της κραγιόν «Everything’s Rosy» από τη Revlon, η πούδρα της, το μαύρο μολύβι Εbony (και πάλι της Revlon) που χρησιμοποιούσε για να τονίσει τα «φτερά του κολιμπρί» αλλά και το προσθετικό πόδι που φορούσε απ’ όταν είχε υποστεί ακρωτηριασμό λόγω γάγγραινας τον Αύγουστο του 1953.

Σε αυτό είναι προσαρμοσμένη μια κεντημένη κόκκινη μπότα, πάνω στην οποία είχε ράψει κουδουνάκια –η δική της πινελιά στο «αξεσουάρ» που καταδυνάστευε τη ζωή της. «Η «ιδιοποίησή» του ήταν ο τρόπος της για να έχει τον έλεγχο της κατάστασής της» σχολίαζε η Γουίλκοξ. Ακριβώς όπως συνέβαινε με τους ορθοπαιδικούς κορσέδες της. Ακόμη διακρίνονται πάνω τους μικρές ζωγραφικές προσθήκες με τη μορφή ενός σφυροδρέπανου ή ενός εμβρύου, μια απόπειρα, όπως έχει ερμηνευτεί, να ξορκίσει την αδυναμία της να αποκτήσει ένα δικό της παιδί. Ολα τους «τεκμήρια για το πώς «έχτισε» την ταυτότητά της».

Αυτό κάνει άλλωστε η μόδα. «Μας βοηθάει να επιλέξουμε, να διορθώσουμε και να δηλώσουμε ποιοι πιστεύουμε ότι είμαστε ή ποιοι θα θέλαμε να είμαστε. Βέβαια, στην περίπτωση της Κάλο, ποτέ δεν έχεις την αίσθηση ότι προσπαθούσε να μοιάζει με μια σταρ του σινεμά. Ηταν απλώς ο εαυτός της και αυτό είναι το περίπλοκο στην περίπτωσή της: ότι είχε απόλυτη αυτοπεποίθηση και εμπιστοσύνη στο πρόσωπο που παρουσίαζε στον κόσμο, το οποίο βρισκόταν υπό τον πλήρη έλεγχό της» σύμφωνα με τη Γουίλκοξ. Η Φρίντα Κάλο δόξαζε τις ιδιαιτερότητές της με κάθε ευκαιρία και αυτός ήταν ένας από τους λόγους που την έφερνε μπροστά από την εποχή της. Γιατί, τελικά, το πιο σημαντικό στην περίπτωσή της ήταν η ενέργεια και η ζωτικότητα που απέπνεε, στοιχεία που όπως ξέρουμε με βεβαιότητα κάνουν έναν άνθρωπο να φοράει τα ρούχα και όχι να τον φοράνε.

Ωστόσο, αυτό που είναι αμφίβολο είναι κατά πόσο οι εκθέσεις που εστιάζουν στην (εντυπωσιακή, φαντασμαγορική, εμβληματική) γκαρνταρόμπα της αποδίδουν το φαινόμενο Φρίντα Κάλο στην υπέροχη και πολυδιάστατη ολότητά του. «Η Φρίντα αποτελεί μοναδικό παράδειγμα στην Ιστορία της Τέχνης για το πώς ένας άνθρωπος άνοιξε διάπλατα το στήθος του και την καρδιά του για να αποκτήσει συναίσθηση της βιολογικής αλήθειας που εμπεριείχε», όπως έλεγε ο Ριβέρα.

Το να αναγάγεις μια τέτοια προσωπικότητα στη σφαίρα των fashion icons είναι μάλλον υποβιβασμός. Κυρίως επειδή τα αφιερώματα και οι φόροι τιμής από σχεδιαστές μόδας μένουν μόνο στην επιφάνεια και επιμένουν να εξωραΐζουν την εικόνα της. Είτε μιλάμε για τα περίφημα πυκνά φρύδια τα οποία μόνο εκείνη κατάφερε να υποστηρίξει ως άποψη, είτε για την αναπηρία της. Και τι να πει κανείς για την εταιρεία παιχνιδιών Mattel, η οποία με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας ανακοίνωσε ότι θα βγάλει στο εμπόριο μια σειρά από κούκλες Μπάρμπι βασισμένες σε «γυναίκες που εμπνέουν». Ανάμεσά τους και η Φρίντα Κάλο ψηλή, συλφίδα, αρτιμελής και με τα φρύδια της ευδιάκριτα χωρισμένα μεταξύ τους. Για να παίρνουν τελικά τα κοριτσάκια μόνο όση δόση αλήθειας μπορούν να αντέξουν (οι μαμάδες τους).

«Frida Kahlo: Making Her Self Up»: Μουσείο Victoria and Albert, Λονδίνο, 16/6 έως 4/11.

* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 13 Μαϊου 2018.