Ο Μότσαρτ στο τελευταίο κονάκι της Αθήνας

Μπορεί ο Μάνος Λοΐζος να έκανε γνωστό με τους στίχους του «του Καραϊσκάκη το κονάκι», όμως είναι αμφίβολο πόσοι γνωρίζουν για τι κτίριο ακριβώς μιλούσε. Οπως μαθαίνει λοιπόν κανείς από το τελευταίο του είδους του στην Αθήνα, το επιβλητικό αρχοντικό των Μπενιζέλων στην Πλάκα (Αδριανού 96), τα κονάκια ήταν αρχοντικές αστικές κατοικίες των οθωμανικών πόλεων από τα μέσα του 17ου αιώνα μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα. Ηταν στην ουσία αρχοντόσπιτα στα οποία ζούσε η ελίτ της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ανεξάρτητα από θρήσκευμα ή τοπικές συνήθειες.

Αναμενόμενα, ένα τέτοιο πολυδαίδαλο κτίριο με τον οντά του (δωμάτιο καθημερινότητας) και το χαγιάτι του (ημιυπαίθριος χώρος) έγινε το σπίτι των Μπενιζέλων, μιας από τις πλουσιότερες αρχοντικές οικογένειες με γόνους της δημογέροντες και ανθρώπους των γραμμάτων. Οπως ο Ιωάννης Μπενιζέλος (1735-1807), ο συγγραφέας της «Ιστορίας των Αθηνών», αλλά και ο Ιωάννης Γεννάδιος (1844-1932), ο μέγας δωρητής της Γενναδείου Βιβλιοθήκης. Να μην ξεχάσουμε και τη Ρεβούλα Μπενιζέλου (1545-1589), τη μετέπειτα Οσία Φιλοθέη, η οποία ωστόσο έζησε στα κτίσματα που προϋπήρχαν της ανέγερσης του αρχοντικού, με τα ίχνη τους να είναι ορατά στο κατώι μέχρι και σήμερα. Το αρχοντικό των Μπενιζέλων με τη σημερινή του μορφή ανεγέρθηκε στο πρώτο μισό του 18ου αιώνα, στάθηκε όρθιο όταν όλα τα υπόλοιπα της Αθήνας κατεδαφίστηκαν, αποκαταστάθηκε την περίοδο 2008-09 και σήμερα λειτουργεί ως «μουσείο του εαυτού του». Στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών θα φιλοξενήσει το έργο «Ιδομενέας ή το βάρος της Ιστορίας», μια όπερα σε τρεις πράξεις του Μότσαρτ, από το σχήμα μουσικού θεάτρου «Ομάδα Ραφή» –θυμηθείτε την ενδιαφέρουσα δουλειά τους «Μικάδο» στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ. Σκηνοθετεί η χορογράφος και κινησιολόγος Αμάλια Μπένετ και σκηνογραφεί ο εικαστικός Πέτρος Τουλούδης (23-25/6).

Πρόκειται για μια υπέροχη αυλή που θυμίζει το αίθριο και τη στοά αρχαίας ελληνικής κατοικίας και φέρνει στον νου το κείμενο του αρχιτέκτονα Αρη Κωνσταντινίδη από τα «Παλιά αθηναϊκά σπίτια»: «Ο ξέσκεπος χώρος για να δέχεται το φως και τον ήλιο και τη θέρμη της ελληνικής ατμόσφαιρας, πλακοστρωμένος και φυτεμένος και λουλουδισμένος. Γιατί ο Ελληνας, όπου χτίζει, φυτεύει κιόλας, όπου ορθώνει κατασκευές τεχνητές, πάντα τις δένει και τις στερεώνει και με το φυσικό στοιχείο». Στο κτίριό της στεγάζει την έδρα του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης από το 1984, χρονιά που βρήκε πλέον τη μόνιμη βάση του ύστερα από πολλές μετακομίσεις μέσα στα 18 χρόνια από τη σύστασή του, το 1966.

Το ίδιο το κτίριο της οδού Θουκυδίδου 13 στην Πλάκα είχε το δικό του έντονο παρελθόν. Ανεγέρθηκε ως αρχοντικό επί Τουρκοκρατίας και μετά την απελευθέρωση απέκτησε πολλές και διάφορες χρήσεις. Από ξενοδοχείο και σχολείο (Β’ και Γ’ Γυμνάσιο Αθηνών) σε κακουργιοδικείο και χώρο στέγασης προσφύγων από τη Μικρά Ασία, μέχρι την κατάσχεσή του από το ΙΚΑ το 1958. Από το 1959 περιήλθε στην κυριότητα της ΕΤΕ η οποία το αποκατέστησε και το παραχώρησε στο ΜΙΕΤ.

Στο πλαίσιο του Φεστιβάλ θα φιλοξενήσει την πιανίστρια Ντόρα Μπακοπούλου με έργα Σοπέν (21-22/6) αλλά και Σούμπερτ και Μπραμς (25-26/6), τη Χριστίνα Μαξούρη με τα «20 + 1 λαϊκά μεταπολεμικά τραγούδια με μπαρόκ σύνολο» (12-16/6), το Duo Aura, κοινώς την Αγάπη Τριανταφυλλίδη στο πιάνο και την Τουρκάλα Νιλ Κοτσαμανγκίλ στο τσέλο, στο πρόγραμμα «Classic without frontiers» (17-18/6) και, τέλος, συναυλία κλασικής μουσικής με έργα του Βασίλη Ρακόπουλου (28-30/6).

Αλλο ένα κτίριο με πολύπαθη ιστορία, τα τελευταία χρόνια, εξαιτίας της γειτνίασής του με την εξίσου πολύπαθη περιοχή του Πολυτεχνείου και του Αρχαιολογικού Μουσείου. Το πάλαι ποτέ Μέγαρο Λιβιεράτου, όπως λεγόταν η κατοικία του κεφαλλονίτη επιχειρηματία, οικοδομήθηκε στη συμβολή των οδών Ηπείρου 2 και Πατησίων 55 στις αρχές του αιώνα πάνω σε σχέδια του Αλέξανδρου Νικολούδη. Ο αρχιτέκτονας και μετέπειτα ένας εκ των ιδρυτών της Σχολής Αρχιτεκτόνων στο Μετσόβιο έφερνε τότε στην Αθήνα του κλασικισμού τον αέρα του γαλλικού νεομπαρόκ που είχε διδαχθεί στην Καλών Τεχνών στο Παρίσι. Σχεδίασε λοιπόν μια αστική κατοικία με το βλέμμα στραμμένο στην Ευρώπη, όπως μαρτυρεί το καπνιστήριό της, η αίθουσα μπιλιάρδου και το μπουντουάρ της. Το κτίριο έγινε μαιευτική κλινική, δέχτηκε πλήγμα από τους σεισμούς του ’81, γλίτωσε στο παρά πέντε την κατεδάφιση προκειμένου να γίνει πολυκατοικία τη δεκαετία του ’80 χάρη σε υπουργική απόφαση της Μελίνας, φιλοξένησε μετανάστες – απεργούς πείνας όταν οι ιδιοκτήτες του, από το 2000, Κωνσταντίνος και Χρυσάνθη Ρουτζούνη άνοιξαν τις πόρτες του το 2011 για να τους φιλοξενήσουν. Τώρα ανοίγει και για χάρη της τέχνης, συγκεκριμένα για την Ομάδα Θεάτρου «τρις» των Χρηστίνα Γαρμπή, Κώστα Κουνέλλα, Βασίλη Σαφό, οι οποίοι θα παρουσιάσουν το διήγημα «Ζεμφύρα ή το Μυστικόν της Πασιφάης» του Ανδρέα Εμπειρίκου, το δεύτερο μέρος της τριλογίας «Τα χαϊμαλιά του Ερωτα και των Αρμάτων» (26-30/6) που αποκαταστάθηκε εκδοτικά από την Αγρα το 2012.