Το «κρυφό θέατρο» του Θουκυδίδη

Την τραγωδία του πολέμου επιχειρεί να αναδείξει η συρραφή ιστορικών γεγονότων ανθολογημένων από τα πέντε πρώτα βιβλία της Ιστορίας του Πελοποννησιακού Πολέμου που μεταφέρεται στη σκηνή από τον Δημήτρη Λιγνάδη. Ο τίτλος αυτής της δραματοποιημένη απόδοσης, «Μαθήματα πολέμου», έχει την υπογραφή του φιλόλογου Γιάννη Λιγνάδη σε συνεργασία με της δρα Ανδρονίκη Μακρή. Και ζωντανεύει στο Υπόγειο του Μεγάρου Μουσικής ως μια ιδιαίτερη προσέγγιση στην ιστορία μας.

Για τον σκηνοθέτη και ηθοποιό Δημήτρη Λιγνάδη στη βάση αυτού του θεατρικού εγχειρήματος βρίσκεται, όπως λέει, «η αγάπη μου για την ιστορία και για την Ελλάδα, με αυτά που περνάει σήμερα. Αλλά δεν είναι μια πεθαμένη αγάπη, γενικά για την ιστορία. Είναι το θέμα της μνήμης», επισημαίνει. «Γιατί η μνήμη είναι το πιο ζωντανό όργανο στον άνθρωπο και πρέπει να διατηρείται σε ακμή. Ειδικά σε ό,τι αφορά στον Θουκυδίδη, που είναι ένα τιτάνιο μέγεθος».

Και συνεχίζει: «Είμαι καλλιτέχνης και με ενδιαφέρει να επικοινωνώ την έκφρασή μου. Δεν κάνω αποστολική τέχνη, ούτε ασκητής είμαι, ούτε στρατευμένος. Οσο μεγαλώνει κανείς, μέσα σ΄αυτή την έκφρασή του, αρχίζει και ενυπάρχει όλο και περισσότερο μια αγωνία παιδείας. Οχι μόνον για να εκφραστεί και να επικοινωνήσει κάτι, αλλά για να αφήσει έναν σπόρο πίσω του, που με τη σειρά του ο σπόρος αυτός μπορεί να επιστρέψει ως δένδρο ή ως τίποτα».

Το project με τον Θουκυδίδη δεν είναι καινούργιο. Εχει ξεκινήσει εδώ και λίγο καιρό σε συνεργασία με το Ηellenic Education and Research Center(HERC), που διευθύνει η δρ Ανδρονίκη Μακρή και μέσα από αυτό έχουν δοθεί δείγματα δουλειάς (σε σχολεία ή και αλλού με τη σκηνοθετική επιμέλεια του Γιάννη Παναγόπουλου).

Τώρα το ζήτημα τίθεται διαφορετικά: «Θέλω να αναδείξω όχι μόνο το θέμα του Θουκυδίδη που είναι ο εμφύλιος παγκόσμιος πόλεμος _γιατί αυτό ήταν τότε ο Πελοποννησιακός Πόλεμος, αλλά και το μετά.

Το μετά από τις δόξες των Ελλήνων εναντίον των βαρβάρων. Μεσολάβησαν τα πενήντα χρόνια της φερόμενης ως δημοκρατίας, γιατί ο χρυσός αιώνας του Περικλή ήταν πενήντα χρόνια. Ο εμφύλιος σπαραγμός άρχισε μετά, λόγω αυτής της ακμής. Και ο Θουκυδίδης αυτό ακριβώς. Κι εμένα με ενδιαφέρει τόσο το θέμα του, που είναι οι αγριότητες ενός εμφύλιου σπαραγμού όσο και ο τρόπος με τον οποίο ο Θουκυδίδης τα λέει όλα αυτά».

Πώς γίνεται όμως θέατρο, παράσταση η Ιστορία; «Απίστευτα διορατικός και λεπτομερής, ο Θουκυδίδης, κι αυτό είναι το κυριότερο, διαθέτει δραματικές αρετές στη γραφή του. Κάτι σαν κρυφό θέατρο. Και μαζί είναι σαν μια γνωριμία όχι μόνον του την ιστορία αλλά και με τον ίδιο, και μάλιστα μέσα σε 75 λεπτά».

Ο Δημήτρης Λιγνάδης εξηγεί ότι «είναι πολύ εύκολο να θεατροποιούνται ακόμα και τα ιστορικά κείμενα, αλλά έτσι μπορεί να χάσουν τον χαρακτήρα τους ως κείμενα και τελικά να φαίνεται περισσότερο ο σκηνοθέτης και όχι ο συγγραφέας». Γι΄αυτό και ο ίδιος υπογραμμίζει ότι δεν κάνει θεατροποίηση με την κοινώς νοούμενη έννοια. «Το ονομάζω μαθήματα γιατί είναι κάπως σαν ζωντανεμένες διδασκαλίες. Ο κόσμος δεν θα έρθει να δει αμιγώς θέατρο αλλά ούτε και αμιγώς διάλεξη.Θα είναι κάτι ενδιάμεσο. Θα κρατηθεί η ψυχαγωγική πλευρά αλλά και η διδακτική, χωρίς ωστόσο η παράσταση να έχει τον παραμικρό διδακτισμό, δεν θα κουνάει το δάκτυλο. Θα έλεγα ότι έχει την μορφή εισηγήσεων μέσα από τον κάθε ηθοποιό, που είναι νέος. Γιατί με ενδιαφέρει ο αυριανός πολίτης, ο αυριανός θεατής, ο αυριανός Ελληνας».

Και τι μας προσφέρουν αυτά τα μαθήματα; «Μαθαίνουμε την αλήθεια», τονίζει, «γιατί αυτό είναι που μας λείπει. Η Ελλάδα δεν είναι μόνον 1821 ή οι Περσικοί Πόλεμοι, αλλά ούτε και μια ασήμαντη χώρα. Μαθαίνουμε τι θα πει διχασμός, εμφύλιος και, το κυριότερο, δια στόματος Θουκυδίδη, ότι αυτό θα γίνεται πάντα όσο η φύση του ανθρώπου θα παραμένει ίδια. Και δεν έπεσε έξω. Οι αμερικανοί στρατηγοί και πολιτικοί έχουν θεό τους τον Θουκυδίδη και μάλιστα τον Περικλή…. Δεν νομίζω ότι ισχύει το ίδιο για τους Ελληνες. Ο Επιτάφιος είναι ένας ύμνος στο μεγαλείο της Αθήνας. Ο Θουκυδίδης όμως, τυχαία (;) αμέσως μετά τον Επιτάφιο, ένα κείμενο που κόπηκε από την ύλη της Γ΄Λυκείου, περιγράφει τον λοιμό από τον οποίο πέθανε και ο Περικλής. Μετά τον ύμνο, η καταστροφή».

Ζούμε σήμερα ένα παγκόσμιοι εμφύλιο; «Θα έλεγα ότι σήμερα, ζούμε σε πολύ μικρότερη κλίμακα έναν διχασμό, σε ό,τι αφορά τις ομάδες αλλά και το άτομο. Μέσα μας γίνεται ένα φοβερός εμφύλιος. Αλλα λέμε κι άλλα κάνουμε, άλλα πιστεύουμε κι άλλα ενεργούμε. Υπάρχει μια κρίση ταυτότητας και συνείδησης, τόσο στον άνθρωπο όσο και στις ομάδες». Γιατί; Τι λείπει; «Δεν βλέπω σήμερα κανέναν πολιτικό να έχει ιδέες. Εχουν πεθάνει οι ιδέες. Ολοι οι πολιτικοί αναλώνονται στο πως θα διαχειριστούν μια πραγματικότητα. Δεν ευαγγελίζονται κάτι. Τις ιδέες τις γεννά μια ηθική, μια οποιαδήποτε ηθική. Οι πολιτικοί σήμερα είναι διαχειριστές _άλλος λιγότερο και άλλος περισσότερο. Για να ευαγγελιστεί ένας πολιτικός την ισονομία ή την ισότητα, πρέπει να υπάρχει μια ηθική αξία που να την εμπνέει. Εχουν πεθάνει οι ιδέες. Κι όταν πεθαίνουν οι ιδέες ανθίζουν οι ιδεολογίες. Μόνον η παιδεία μπορεί να αλλάξει τα πράγματα».

Και καταλήγει: «Νομίζω ότι η κατάσταση που βιώνουμε σήμερα είναι η χειρότερη που έχω ζήσει _μιλώντας από το ΄74 και μετά. Πιστεύω ότι το κακό στην παιδεία άρχισε να συντελείται από τη μεταπολίτευση. Απλώς σήμερα είναι το οριστικό ξεχαρβάλωμα. Εχει χαθεί από τον καλλιτέχνη η πνευματικότητα». Οσο για τους νέους, πιστεύει ότι «δική τους αποστολή είναι είναι να μην ενδιαφέρονται και να αρνούνται τα πάντα. Το θέμα είναι εμείς ποια ευθύνη έχουμε απεναντί τους και τι δασκάλους υπάρχουν για να βάλουν έναν σπόρο. Δεν μπορείς να κακίσεις τους νέους, αν και έχουν την ευθύνη τους. Ωστόσο εναπόκειται στον δάσκαλο το πως θα κεντρίσει το ενδιαφέρον στον νέο για να του φανεί ωφέλιμος και όχι ευχάριστος. Αυτή είναι η παγίδα, να είμαστε ευχάριστοι».

Οσο για το ερώτημα, τι οδηγεί τους ανθρώπους στον πόλεμο, η απάντησή του είναι άμεση: «Η απληστία του ανθρώπου. Πόλεμος βίαιος διδάσκαλος, λέει ο Θουκυδίδης. Ο πόλεμος μαθαίνει τη βία», καταλήγει.