«Να έρθετε στο δικό μας σχολείο!» Η μαθήτρια της Α΄τάξης του 17ου Λυκείου Θεσσαλονίκης κοιτάζει στα μάτια το κορίτσι με τη μαντίλα. Το κάλεσμα είναι αυθόρμητο. Το κορίτσι την κοιτάζει με κάποια επιφύλαξη. Στα δύο χρόνια που βρίσκεται στην Ελλάδα, η 17χρονη Ελχάμ Εσμαϊλί από το Αφγανιστάν έχει περάσει αρκετές ταλαιπωρίες. «Πολλά αγόρια και κορίτσια είχανε μείνει μείνανε πίσω από εκπαίδευση, αλλά δεν είχανε τρόπο να πάνε στο σχολείο», έλεγε λίγο νωρίτερα στην αίθουσα «Άμαλ», στη συζήτηση για την «Προσφυγική εμπειρία σε πρώτο πρόσωπο» – και η ανταπόκριση των ελλήνων μαθητών στην ανάγκη για εκπαίδευση των συνομηλίκων τους προσφύγων και μεταναστών είναι ειλικρινής και συγκινητική. Ο διερμηνέας μεταφράζει στα φαρσί τα λόγια των θεσσαλονικέων μαθητών. Η Ελχάμ και η φίλη της Ζαχρά Χαμπιμπί, μια αφγανή έφηβη που βρίσκεται κι αυτή με την οικογένειά της στην Ελλάδα εδώ και δύο χρόνια, χαμογελούν. Τα παιδιά φωτογραφίζονται μαζί, ανταλλάσσουν στοιχεία και κανονίζουν επισκέψεις, στο Κέντρο Φιλοξενίας Προσφύγων του Σχιστού και στο σχολείο της Θεσσαλονίκης. Σάββατο μεσημέρι, 3 Μαΐου, στη 15η Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης (ΔΕΒΘ).
Η Παιδική Γωνιά μετακόμισε σε ολόκληρο περίπτερο εφέτος, στο Περίπτερο 14, όπου φωνούλες, μαρκαδόροι, μπαλόνια, καροτσάκια, εικονογραφημένες ιστορίες, παραμύθια και τραγούδια γίνονται όλα ένα χαρούμενο θορυβώδες μείγμα, μακριά από τους σοβαρούς μεγάλους που συζητούν για τη Δημοκρατία και τα ΜΜΕ και την άνοδο της ακροδεξιάς στην Ευρώπη στην αίθουσα «Ματαρόα» στο Περίπτερο 13, η οποία κατέλαβε τον χώρο όπου εκτεινόταν τις προηγούμενες χρονιές το παιδικό τμήμα της ΔΕΒΘ. Εκεί, ο γάλλος φιλόσοφος Φρεντερίκ Βορμς, από τα μεγάλα ονόματα της εφετινής διοργάνωσης, υπογραμμίζει, το Σάββατο, τη σημασία ύπαρξης θεσμών που θα στηρίξουν την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη στις μέρες μας. Λίγο πιο κάτω, στην αίθουσα «Μονόκερως» μια σταγόνα νερού απλώνεται σε μια βιντεο-οθόνη ενώ ο Βασίλης Αμανατίδης διαβάζει επιτελεστικά ποιήματά του σε μία από τις περφόρμανς ποίησης που έγιναν στη διάρκεια της ΔΕΒΘ.
Ημερίδες και ανακοινώσεις
Στην ενδιαφέρουσα ημερίδα για τις εξελίξεις στο βιβλίο στην ψηφιακή εποχή, το πρωί της Παρασκευής 2 Μαΐου, η Εθνική Βιβλιοθήκη ανακοινώνει μία από τις πρώτες ψηφιακές υπηρεσίες της που θα είναι διαθέσιμες μόλις ξεκινήσει η λειτουργία της στις νέες της εγκαταστάσεις, το ηλεκτρονικό αναγνωστήριο, με 2.500 τίτλους 14 εκδοτών προς δανεισμό. Το απόγευμα της ίδιας μέρας, στη συζήτηση για το νόημα της επετείου 1821-2021, η Βιβλιοθήκη της Βουλής παρουσιάζει τις σχετικές εκδόσεις της και το εκδοτικό της πρόγραμμα ενόψει της επετείου.
Στελέχη ελληνικών βιβλιοθηκών και βιβλιοθηκονόμοι μαζί με ένα πολυάριθμο φοιτητικό κοινό, σε ένα ήσυχο αμφιθέατρο του Περιπτέρου 8 το Σάββατο, συζητούν για τις σχολικές βιβλιοθήκες και τον ρόλο των βιβλιοθηκών ως κέντρων πληροφόρησης σήμερα ενόψει και του μεγάλου συνεδρίου της Διεθνούς Ομοσπονδίας Ενώσεων Βιβλιοθηκονόμων και Ιδρυμάτων (IFLA) που θα φιλοξενηθεί στην Ελλάδα το 2019.
Γαλλοφωνία και δημοκρατία, Μάης του 1968 και προσφυγικό, οι τιμώμενες χώρες και οι θεματικές. Ανακοινώσεις, συναντήσεις, επαφές, γνωριμίες, ανταλλαγές ιδεών και επαγγελματικών καρτών και σχέδια συνεργασιών ήταν η καθημερινότητα στην 15η ΔΕΒΘ με επίκεντρο το βιβλίο. Φωτογραφίες και σέλφι αποτύπωσαν τις στιγμές και διαχύθηκαν στα social media.
Προσέλευση και συμμετοχή
Οι Θεσσαλονικείς τίμησαν όπως κάθε χρόνο τους συγγραφείς τους. Η προσέλευση στις βιβλιοπαρουσιάσεις τους (Θωμά Κοροβίνη, Σοφίας Νικολαΐδου, Γιώργου Σκαμπαρδώνη κ.ά.) ήταν μεγάλη, όπως και στο αφιέρωμα για τον 31ο χρόνο του περιοδικού «Εντευκτήριο» και στο αφιέρωμα στη μνήμη του δασκάλου και πανεπιστημιακού Χρήστου Τσολάκη. Οι αναγνώστες του αστυνομικού μυθιστορήματος γέμισαν την αίθουσα της Γαλλοφωνίας το Σάββατο στη συζήτηση με την Ντομινίκ Μανοτί, τον Ζαν-Μπερνάρ Πουί και τον Καρίλ Φερέ αλλά και τη «Βαβέλ» όπου ο σουηδός Άρνε Νταλ μίλησε για το έργο του. Δυναμικά, τα δυο φεστιβάλ της ΔΕΒΘ, το Φεστιβάλ Νέων Λογοτεχνών και το Φεστιβάλ Μετάφρασης, αφήνουν την εντύπωση ζωντανής λογοτεχνικής σκηνής. H γαλλίδα εκδότρια Ανν-Λορ Μπριζάκ, που αγοράζει ελληνικά βιβλία για λογαριασμό της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας, συνάντησε πολλούς έλληνες εκδότες και σχολίασε τη ζωντάνια της ποίησης και την εξαιρετική εντύπωση που της άφησε η καλή ποιότητα του ελληνικού βιβλίου, ο κόπος που κάνουν «οι μικροί εκδοτικοί οίκοι να δώσουν όμορφα βιβλία». Ευχαριστημένοι από τις επαφές τους με έλληνες εκδότες ήταν οι εκπρόσωποι των 44 γάλλων εκδοτών που συμμετείχαν στη ΔΕΒΘ, μέσω του διεθνούς γραφείου των Γάλλων Εκδοτών (BIEF), στο περίπτερο της Γαλλοφωνίας, μετέφερε η Κατερίνα Σπυροπούλου από το Γαλλικό Ινστιτούτο Θεσσαλονίκης.
Η εικόνα στους διαδρόμους της έκθεσης άφησε σε πολλούς την εντύπωση μειωμένης επισκεψιμότητας την Πέμπτη και την Παρασκευή, η προσέλευση όμως ήταν μεγάλη το βράδυ του Σαββάτου και το πρωί της Κυριακής. Χαρακτηριστικό είναι πως όλες οι εκδηλώσεις είχαν κόσμο, «η καθεμιά βρήκε το κοινό της», σχολίασε ο διευθυντής της ΔΕΒΘ Μανώλης Πιμπλής.
Το ενδιαφέρον είναι η αυξητική τάση της συμμετοχής των εκδοτών (σύνολο 285 εφέτος), η αποδοχή πλέον της ΔΕΒΘ από τους έλληνες εκδότες, και τους Αθηναίους (που τα προηγούμενα χρόνια ζητούσαν τη μετακόμισή της στην Αθήνα) και τους Θεσσαλονικείς (που την έβλεπαν ως έκθεση ανταγωνιστική του ετήσιου φεστιβάλ βιβλίου στην παραλία της πόλης). «Η ΔΕΒΘ έχει πλέον πλήρως ενσωματωθεί στην πόλη και το κοινό είναι όπως πάντα πολύ θερμό. Και οικονομικά είναι απολύτως υγιής όσον αφορά τη δική μας συμμετοχή, δεν έχουμε ζημιά αλλά μικρό κέρδος οικονομικό και μεγάλο στην προβολή», σχολίασε ο Περικλής Δουβίτσας των εκδόσεων Νεφέλη, που συμμετέχουν κάθε χρόνο στην έκθεση. Δυο γνωστοί εκδοτικοί οίκοι της Αθήνας, με μακρά διαδρομή, η Κριτική και η Αλεξάνδρεια, που συμμετείχαν για πρώτη φορά στην ΔΕΒΘ, ο πρώτος, και για τρίτη φορά, ύστερα από ένα διάλειμμα πλέον της δεκαετίας, ο δεύτερος, έμειναν με θετικές εντυπώσεις και θα επαναλάβουν το εγχείρημα. Το ίδιο ισχύει και για τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης οι οποίες επίσης συμμετείχαν για πρώτη φορά στην έκθεση. Για τους μικρούς εκδότες, το κόστος των 125 ευρώ του βασικού περιπτέρου και τα γενικότερα έξοδα συμμετοχής στην έκθεση εξισορροπούνται από τις πωλήσεις βιβλίων και κυρίως την επαφή με βιβλιοπώλες και το αναγνωστικό κοινό της βόρειας Ελλάδας. «Θα ξαναέρθω τρέχοντας» δήλωσε ο Γιάννης Χουτόπουλος των εκδόσεων Κύφαντα, που συμμετείχαν για πρώτη φορά, και αντίστοιχη ήταν η εκτίμηση της ποιήτριας Μυρτώς Παπαχριστοφόρου που εκπροσωπούσε τις εκδόσεις Περισπωμένη, οι οποίες συμμετείχαν επίσης για πρώτη φορά στη ΔΕΒΘ.
Εντυπώσεις και προβληματισμοί
Οι εντυπώσεις από τις πωλήσεις ήταν μεικτές, ωστόσο οι εκδότες εμφανίζονται γενικά ικανοποιημένοι. Ο μεγάλος αριθμός των εκδηλώσεων –που πλησίασαν τις 500 εκδηλώσεις– προβλημάτισε αρκετούς. «Ο πληθωρισμός των εκδηλώσεων αποβαίνει εις βάρος της ΔΕΒΘ, γιατί οι επισκέπτες τρέχουν από τη μία εκδήλωση στην άλλη και δεν περιηγούνται την έκθεση» σχολίασε ο Γιώργος Κορδομενίδης, εκδότης του περιοδικού «Εντευκτήριο». Κυρίως όμως, πρόσθεσε, «η ΔΕΒΘ πάσχει στην προβολή της. Λίγοι την ξέρουν μέσα στην πόλη. Βρισκόμαστε στη δέκατη πέμπτη χρονιά της και ακόμη δεν έχει γίνει must για τους Θεσσαλονικείς αλλά και για τους βιβλιόφιλους της Καβάλας, της Κατερίνης και των άλλων γύρω πόλεων. Απαιτείται να αρχίζει η προβολή της έξι μήνες νωρίτερα».
Είναι προβληματισμοί που λαμβάνει υπόψη του το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού (ΕΙΠ), που έχει αναλάβει τη διοργάνωση της ΔΕΒΘ μετά την κατάρρευση του ΕΚΕΒΙ. «Η εισαγωγή συζητήσεων τύπου debates με σύγχρονες θεματικές ήταν ένα στοίχημα που υλοποιήθηκε με επιτυχία πέρυσι με τις εκδηλώσεις για την Ευρώπη του Νότου και συνεχίστηκε και εφέτος με θέματα που ενδιαφέρουν το κοινό αλλά δεν συζητούνται στη δημόσια σφαίρα όπως θα έπρεπε, π.χ. η δημοκρατία στον 21ο αιώνα. Η ανταπόκριση του κοινού ήταν θετική» δήλωσε ο Μανώλης Πιμπλής, προσθέτοντας ότι το ΕΙΠ διοργάνωσε πολλές εκδηλώσεις με σκοπό «η έκθεση να μην είναι απλώς ένας χώρος όπου επιδεικνύονται και προβάλλονται βιβλία αλλά να αποκτήσει μια προώθηση και στο πεδίο των ιδεών».
Η εφετινή ΔΕΒΘ υλοποιήθηκε με προϋπολογισμό 250.000 ευρώ από το ΕΣΠΑ Μακεδονίας και χορηγίες 25.000 από τη Βουλή των Ελλήνων και 5.000 από την Αττικό Μετρό. Η χρηματοδότησή της είναι εξασφαλισμένη ως το 2019, αλλά είναι αμφίβολη για τη συνέχεια. Παρότι στα εγκαίνια της 15ης ΔΕΒΘ ο περιφερειάρχης Κεντρικής Μακεδονίας Απόστολος Τζιτζικώστας τόνισε ότι θα διεκδικήσει μαζί με τους φορείς της πόλης χρηματοδότηση από το υπουργείο Πολιτισμού και την αναθεώρηση του ΕΣΠΑ για μετά το 2019, δεν είναι βέβαιο ότι το επόμενο ΕΣΠΑ θα μπορεί να καλύψει φεστιβάλ και εκθέσεις.
Η επόμενη ΔΕΒΘ θα ετοιμαστεί από το ΕΙΠ και θα γίνει στις 9-12 Μαΐου 2019, όπως ανακοίνωσε ο αντιπρόεδρος του ΕΙΠ Ηλίας Νικολακόπουλος, εκφράζοντας τη σκέψη να επιλυθεί το ζήτημα της πυκνότητας των εκδηλώσεων με τη μεταφορά πολλών από αυτές εκτός ΔΕΒΘ και άτυπης έναρξης της έκθεσης μία εβδομάδας νωρίτερα από τα επίσημα εγκαίνια σε συνεργασία με τα βιβλιοπωλεία της πόλης. Εκτός από τη χρηματοδότηση, άγνωστο μένει για μετά το 2019 ποιος θα είναι ο φορέας που θα διοργανώσει τη ΔΕΒΘ του 2020, καθώς έχει ανακοινωθεί από την υπουργό Πολιτισμού Λυδία Κονιόρδου σύσταση φορέα βιβλίου στα χνάρια του παλιού ΕΚΕΒΙ. «Όπως φαίνεται υπάρχει η πρόθεση και η δυνατότητα για κάτι τέτοιο, αλλά ούτε αυτό είναι εξασφαλισμένο» δήλωσε ο αντιπρόεδρος του ΕΙΠ.
Τη 15η ΔΕΒΘ εγκαινίασε ο Πρόεδρος της Βουλής Νίκος Βούτσης, παρουσία και του υφυπουργού Πολιτισμού Κωνσταντίνου Στρατή. Η υπουργός Πολιτισμού επισκέφθηκε τη ΔΕΒΘ την Παρασκευή και το Σάββατο, συμμετείχε σε εκδήλωση για τα αρχαία και το μετρό, συζήτησε με εκδότες και παρακολούθησε εκδηλώσεις.
Η 15η ΔΕΒΘ ολοκληρώθηκε το βράδυ της Κυριακής 6 Μαΐου με τους ήχους της μαγιάτικης μπόρας να ανταγωνίζονται το μπουζούκι του Νίκου Στρουθόπουλου και της υπόλοιπης «Παρέας του Τσιτσάνη» –χωρίς τον Ντίνο Χριστιανόπουλο– στην αίθουσα «Βαβέλ» ενώ οι εκδότες άρχιζαν να πακετάρουν τα βιβλία τους.
Διαβάστε στο «Βήμα» που κυκλοφορεί την Κυριακή:
Το ελληνικό βιβλίο και η επόμενη μέρα της ΔΕΒΘ
