Καρλ Μαρξ: Ο… νονός του προλεταριάτου «επέστρεψε»

Ενα φάντασμα πλανιέται πάνω από το Τρίερ (για να δανειστούμε τη διάσημη φράση του «Κομμουνιστικού Μανιφέστου») –το φάντασμα του ίδιου του Μαρξ. Ο μεγάλος γερμανός φιλόσοφος γεννήθηκε σε αυτή τη μικρή πόλη της Νοτιοδυτικής Γερμανίας στις 5 Μαΐου 1818, πριν από ακριβώς 200 χρόνια, και η γενέτειρά του θα τιμήσει την επέτειο με ένα νέο άγαλμα του Μαρξ (δώρο της Λαϊκής Κίνας) και σειρά εκδηλώσεων.

Από όλα τα αναμνηστικά, το μεγαλύτερο ενδιαφέρον συγκεντρώνει το χαρτονόμισμα-σουβενίρ των €0 με το πρόσωπο του Μαρξ που εξέδωσε το Τρίερ. Σε μια καπιταλιστική (είναι η αλήθεια) κίνηση, τα συλλεκτικά χαρτονομίσματα που μοιάζουν με πραγματικά ευρώ πωλούνται προς €3 έκαστο.

Στην πατρίδα του Καρλ Μαρξ, το ερώτημα αν το «Das Kapital» είναι ακόμα επίκαιρο έχει ήδη απαντηθεί. «Ναι, πιο πολύ από ποτέ» είπαν τα δύο τρίτα των επισκεπτών σε έκθεση στο Αμβούργο, που τίμησε πέρυσι την πρώτη δημοσίευση του «Κεφαλαίου» (1867). Παρά τις μεγάλες διακυμάνσεις των τελευταίων 150 ετών, μόνο το 6% των επισκεπτών είπαν ότι «Το Κεφάλαιο» είναι ξεπερασμένο.

Δεδομένου ότι το 2017 είχαμε την 150ή επέτειο από την έκδοση του μνημειώδους έργου του Μαρξ και το 2018 σηματοδοτεί την 200ή επέτειο από τη γέννησή του, ο «νονός» του προλεταριάτου φαίνεται να έχει «επιστρέψει» για τα καλά, με σειρά εκδηλώσεων και μια θετική δημόσια εικόνα στη Γερμανία.

Εκτός από την έκθεση του Das Kapital στο Μουσείο Εργασίας στο Αμβούργο, μια μεγάλη έκθεση με τίτλο «Καρλ Μαρξ, 1818-1883: Ζωή, έργα και ημέρες» θα εγκαινιαστεί για την επέτειο, και ένα άγαλμα του Μαρξ ύψους 5,5 μέτρων που κατασκευάστηκε με δωρεά από τη μακρινή Κίνα πρόκειται να αποκαλυφθεί στο κοινό στο Τρίερ στις 5 Μαΐου.

«Γιατί ήρθα; Γιατί τον συμπαθώ! Ο Μαρξ και τα έργα του έχουν αλλάξει τον κόσμο!» είπε στο κινεζικό πρακτορείο ειδήσεων Xinhua μια νεαρή φοιτήτρια από την Ισπανία που επισκέφθηκε την έκθεση στο Αμβούργο, προσθέτοντας ότι παρότι ο κόσμος δεν είναι όπως πριν από 150 χρόνια, ο καπιταλισμός εξακολουθεί να λειτουργεί σε μεγάλο βαθμό όπως τον περιέγραψε ο Μαρξ.

«Στόχος της έκθεσης ήταν να θέσουμε μια ερώτηση στους επισκέπτες: 150 χρόνια από τη δημοσίευσή του, το Das Kapital εξακολουθεί να είναι σημαντικό ή σχετικό; Και μπορούμε να πούμε ότι αν και ο κόσμος έχει αλλάξει πολύ από τότε, ναι, οι αναλύσεις του Das Kapital είναι ακόμα επίκαιρες» είπε στα γερμανικά ΜΜΕ ο ιστορικός Γιόακιμ Μπάουρ, επιμελητής της έκθεσης.

Ο Μπάουρ τονίζει ότι ο Μαρξ ήταν ένας από τους πρώτους οικονομολόγους που ανέλυσαν την παγκοσμιοποίηση και διαπίστωσαν την κυριαρχία της ανταλλακτικής έναντι της χρηστικής αξίας των αγαθών στον καπιταλισμό, κάτι που εξακολουθεί να αποτελεί πρόβλημα και σήμερα.

Ο Γιούργκεν Χέρες, ερευνητής της Ακαδημίας Επιστημών Βερολίνου-Βραδεμβούργου και εκδότης της μεγαλύτερης συλλογής των έργων του Μαρξ και του Ενγκελς στη γερμανική ή σε οποιαδήποτε άλλη γλώσσα (Marx-Engels-Gesamtausgabe-MEGA), διαπιστώνει επίσης ότι τα τελευταία χρόνια οι αναγνώστες των έργων του Μαρξ αυξάνονται. Οι άνθρωποι συζητούν ανοιχτά για τον Μαρξ και το «Das Kapital», γράφονται περισσότερα για αυτόν στις εφημερίδες, και τα ακαδημαϊκά συνέδρια για τον Μαρξ και τις θεωρίες του έχουν επίσης αυξηθεί. Τρεις βιογραφίες του Μαρξ δημοσιεύθηκαν το 2017 και πολύ περισσότερα βιβλία αναμένονται εφέτος για να τιμήσουν τα 200 χρόνια από τη γέννησή του.

Το Ιδρυμα Ρόζα Λούξεμπουργκ διοργανώνει σε τακτική βάση ομάδες μαζικής ανάγνωσης «Das Kapitallesen» και έχει δημιουργήσει τη διαδικτυακή πλατφόρμα Marx200.org για την επέτειο.

Ο συγγραφέας του «Κεφαλαίου» και του «Κομμουνιστικού Μανιφέστου» εμφανίζεται επίσης περισσότερο σε ντοκιμαντέρ και ταινίες στη Γερμανία. Μια κοινή συμπαραγωγή από τη Γερμανία, τη Γαλλία και το Βέλγιο, ονόματι «Ο νεαρός Καρλ Μαρξ» προβλήθηκε στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου και ανέβηκε στην κορυφή του τοπ 10 στη Γερμανία.

«Είναι σαν μια αναγέννηση» λέει ο Μπάουρ, ο οποίος πιστεύει ότι οι πολλαπλές κρίσεις τα τελευταία χρόνια, η χρηματοπιστωτική, η παγκοσμιοποίηση, η κρίση του ευρώ, οδήγησαν πολύ κόσμο πίσω στις θεωρίες του Μαρξ, στην αναζήτηση τρόπων κατανόησης των σημερινών οικονομικών και κοινωνικών προβλημάτων.

Ο Χέρες λέει ότι μετά από σχεδόν 30 χρόνια επανένωσης οι Γερμανοί έχουν αρχίσει να βλέπουν τον Μαρξ με μια νέα, πιο αντικειμενική ματιά.

«Πολλοί άνθρωποι δείχνουν και πάλι μεγάλο ενδιαφέρον για τον Μαρξ. Αναρωτιούνται τι μπορούμε να μάθουμε από τις θεωρίες του. Δεν ενδιαφέρονται για τον μαρξισμό, αλλά για τον Μαρξ ως φιλόσοφο, οικονομολόγο και κοινωνιολόγο» τονίζει ο ερευνητής.

Πολλοί μιλάνε για μια «επιστροφή του Μαρξ» στην πατρίδα του, αλλά κάποιοι λένε ότι ίσως δεν έφυγε ποτέ.

Ο Χέρες λέει στο Xinhua ότι ο Μαρξ και τα έργα του έχουν επηρεάσει βαθιά και έχουν συμβάλει πολύ στη διαμόρφωση του σημερινού γερμανικού κοινωνικού και οικονομικού συστήματος.

«Σε σύγκριση με τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Βρετανία, η Γερμανία επικεντρώνεται περισσότερο στην κοινωνική πρόνοια και στη δικαιοσύνη, σε ένα σύστημα που διαμορφώθηκε από την ταξική πάλη και από τη σκέψη γερμανών πολιτικών στοχαστών και φιλοσόφων από τον 18ο αιώνα, συμπεριλαμβανομένου βεβαίως του Μαρξ. Είναι επίσης μια χώρα με ισχυρά συνδικάτα και με ένα Σοσιαλδημοκρατικό κόμμα (SPD) με ρίζες βαθιά επηρεασμένες από τον ίδιο τον Μαρξ» προσθέτει ο ερευνητής.