Ιαν Στιούαρτ: Τα Μαθηματικά μυστήρια του καθηγητή Στιούαρτ

Ιαν Στιούαρτ
Τα Μαθηματικά μυστήρια του καθηγητή Στιούαρτ
Εκδόσεις ΤΡΑΥΛΟΣ
σελ. 400, τιμή 19,80 ευρώ

«Ο Σολμς έγραψε τα ψηφία 4 9 στο πίσω μέρος ενός φακέλου. Θέλω να εισαγάγετε ένα μαθηματικό σύμβολο έτσι ώστε (μετά την πράξη που θα υποδεικνύεται να γίνει από αυτό το σύμβολο) να προκύψει ένας ακέραιος αριθμός, με τον περιορισμό όμως να βρίσκεται ανάμεσα στο 1 και το 9». Αυτό το πρόβλημα, που βρίσκεται στην αρχή του βιβλίου του Ιαν Στιούαρτ, είναι σίγουρα σε θέση να το αντιμετωπίσει και ο αναγνώστης, ίσως προτού καν τελειώσει την ανάγνωση αυτής της παρουσίασης.

Εχω μια δυσάρεστη ανάμνηση από τη γνωριμία μου με τον καθηγητή Στιούαρτ, που τελικά έγινε, για καλή μου τύχη, ευχάριστη. Ταξίδεψα από το Λονδίνο στο Κόβεντρι, σε μια πολύ ωραία διαδρομή με διάρκεια μιάμιση ώρα, και σύμφωνα με τη συμφωνία μας θα τον περίμενα έξω από την πόρτα του Πανεπιστημίου Γουόρικ, όπου είναι καθηγητής Μαθηματικών. Οταν έφθασα, λίγο πριν από την ώρα της συνάντησης, επειδή ήταν ημέρα αργίας, δεν υπήρχε ψυχή εκεί, ενώ το κρύο ήταν φαρμακερό. Τόσο που με λυπήθηκε ο φύλακας και μου είπε κάποια στιγμή να περάσω στο εσωτερικό. Ετσι κι έγινε, μόνο που ο καθηγητής Στιούαρτ δεν ήταν εκεί και δεν τον συνάντησα τελικά. Υστερα από πολλή ώρα αναμονής, του τηλεφώνησα στο σπίτι και μάλλον ενοχλημένος μού είπε ότι πέρασε από το Πανεπιστήμιο, δεν με είδε έξω από την πόρτα στο συμφωνημένο σημείο και έφυγε. Και πλέον η συνάντησή μας είχε ματαιωθεί. Αισθάνθηκα φυσικά το έδαφος να βουλιάζει κάτω από τα πόδια μου. Τελικά, ύστερα από πολλά παρακάλια, δέχθηκε να ξαναπάω άλλη ημέρα στο γραφείο του. Οταν επιτέλους συναντηθήκαμε, τα βρήκαμε πολύ καλά, αλλά από την άλλη κατάλαβα ότι πρόκειται για άνθρωπο με τρομερή πειθαρχία σε κάθε στιγμή της ζωής του. Από τα ραντεβού του μέχρι το γράψιμο. Είχε έλθει με το ποδήλατό του στον χώρο του Πανεπιστημίου, σέρνοντας μάλιστα και ένα παιδικό κλειστό καρότσι με μωρό μέσα, δεν με είδε από μακριά και… έκανε στροφή 180 μοιρών, όπως θα έλεγε κι εκείνος.

Χάρη στην τρομερή πειθαρχία του στο γράψιμο, την ορθολογική αντιμετώπιση των καθημερινών προβλημάτων και τις γνώσεις που έχει συσσωρεύσει όλα αυτά τα χρόνια, όντας ήδη 73 ετών και με συνεργασίες στο παρελθόν από το «New Scientist» και το BBC έως το «Nature» και το «Scientific American», όπου είχε για χρόνια τη στήλη που δόξασε ο Μάρτιν Γκάρντνερ, είναι από τους κορυφαίους στο είδος.

Ποιο είναι αυτό το είδος; Τα βιβλία με στόχο την εκλαΐκευση των Μαθηματικών. Εδώ αυτό προσπαθεί να το επιτύχει παραθέτοντας έναν τεράστιο αριθμό αριθμητικών γρίφων, ερωτήσεων, διηγήσεων για υποθέσεις με πρωταγωνιστές ένα δίδυμο ομοιόθετο με αυτό των Σέρλοκ Χολμς και Γουότσον (αλήθεια, πόσοι γνωρίζουν το μικρό όνομα του «αγαπητέ μου Γουότσον»;).

Δεν είναι όλα Μαθηματικά και ούτε για να λυθούν χρειάζονται πάντοτε πανεπιστημιακού επιπέδου γνώσεις. Τα ενδιαφέροντα του Ιαν Στιούαρτ καλύπτουν τεράστιες εκτάσεις με διάφορα γνωστικά αντικείμενα. Ετσι ο αναγνώστης θα μάθει, έστω και μέσα από μιαν απλή ανάγνωση, για σολιτόνια, για τον σχηματισμό αμμολόφων, για την κλίση των πυραμίδων, τις αποικίες των μυδιών και για αποδείξεις σχετικές με το αν η Γη είναι επίπεδη! Πέρα από αυτό πάντως, μια συλλογή από τα βιβλία του Ιαν Στιούαρτ (είναι τουλάχιστον έξι μεταφρασμένα στα ελληνικά) θα έδινε αμέτρητες ώρες καλής εγκεφαλικής γυμναστικής.

Spoil Alert: Ακολουθεί η απάντηση στο ερώτημα της αρχής και όποιος θέλει να παιδευτεί λίγο ακόμα ας μη συνεχίσει να διαβάζει.

Πάντως ο κ. Στιούαρτ δίνει ως απάντηση το σύμβολο της τετραγωνικής ρίζας που αγκαλιάζει και τα δύο ψηφία, αδιαφορώντας για το κενό μεταξύ τους, οπότε έχουμε την τετραγωνική ρίζα του 49, άρα τον αριθμό 7. Εγώ θα είχα να προτείνω μιαν άλλη λύση, που νομίζω ότι ξεπερνάει και το πρόβλημα του κενού. Διότι στο κενό θα έβαζα τον τελεστή mod, δηλαδή το μαθηματικό σύμβολο (δεν τίθεται κάποιος περιορισμός επ’ αυτού) που λέει να κάνουμε τη διαίρεση και να σημειώσουμε το υπόλοιπο (όχι το πηλίκο της). Οπότε εδώ 4mod9 μάς δίνει πηλίκο 0 και υπόλοιπο 4, που είναι μεταξύ 1 και 9. «Είναι απλό, αγαπητέ μου Στιούαρτ».