Βόμβα έτοιμη να εκραγεί το δολάριο

Δέκα χρόνια μετά την έναρξη της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης, ο πρόεδρος Τραμπ πετά στα σκουπίδια τη δημοσιονομική πειθαρχία, σηματοδοτώντας μάλλον το τέλος της αμερικανικής ανάκαμψης, και δίνει έτσι τεράστια ώθηση στο κύμα αναζήτησης αντικαταστάτη του δολαρίου ως κύριου παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος. Το δολάριο είναι καταδικασμένο να χάσει σημαντικά την αγοραστική του δύναμη, καθώς ο ρόλος του ως αποθεματικού νομίσματος φθίνει –σήμερα ταχύτερα από ό,τι πριν. Αλλά το μεγάλο αγκάθι σε αυτή την ιστορία είναι πώς θα καταλήξουμε εκεί.

Εξετάζοντας τι μέλλει γενέσθαι στο υπόλοιπο του έτους αλλά και αργότερα, υποψιαζόμαστε ότι πλησιάζουμε στην αρχή του τέλους για τον ρόλο του δολαρίου στην παγκόσμια οικονομία.

Χρειάστηκε να φτάσουμε μέχρι το ξέσπασμα της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης την περίοδο 2008-2009 ώστε να αποκαλυφθεί σε όλη της την έκταση η δυσλειτουργία ενός παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος που στηρίζεται στο αμερικανικό δολάριο.

Η κατάρρευση των τιμών στα περιουσιακά στοιχεία παγκοσμίως πυροδότησε στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα έναν αγώνα δρόμου αναζήτησης ρευστότητας, εξαιτίας του πυρετού πανικόβλητης απομόχλευσης. Λόγω του τεράστιου όγκου περιουσιακών στοιχείων και βραχυπρόθεσμης χρηματοδότησης σε δολάρια σε όλον τον κόσμο, η Ομοσπονδιακή Τράπεζα (Fed) υποχρεώθηκε να διασώσει το χρηματοπιστωτικό σύστημα όχι μόνο των ΗΠΑ αλλά και παγκοσμίως, με τεράστιες συμφωνίες ανταλλαγής (swap) που τροφοδότησαν με ρευστότητα σε δολάρια τις ξένες κεντρικές τράπεζες.

Σήμερα, εκτός από τον συνεχιζόμενο περιορισμό των διευκολύνσεων από τις κεντρικές τράπεζες και τη συσσώρευση κινδύνων ύφεσης, το α’ τρίμηνο η κυβέρνηση Τραμπ πρόσθεσε δύο ιδιαίτερα ευμετάβλητους συντελεστές σε ένα ήδη ασταθές παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα, γεγονός που θα επιταχύνει την έλευση της ημέρας τελικής κρίσεως.

Κατ’ αρχάς, η κλιμάκωση της αμερικανικής ρητορικής προστατευτισμού, με κύριο αποδέκτη την Κίνα, ενεργοποιεί μια ολόκληρη σειρά πιθανών απαντήσεων από την κινεζική πλευρά. Αναμφίβολα, μεταξύ αυτών θα είναι η προσπάθεια της Κίνας να περιορίσει την κυριαρχία του δολαρίου στο παγκόσμιο εμπόριο και στις χρηματοπιστωτικές αγορές.

Επιπλέον, ορισμένοι υποστηρίζουν ότι η κυκλοφορία ενός συμβολαίου εκφρασμένου σε γουάν στο πετρέλαιο αποτελεί βασικό σκέλος της προσπάθειας αντικατάστασης, ή έστω ανταγωνισμού, του πετροδολαρίου με ένα πετρογουάν στην παγκόσμια εμπορική σκηνή.

Αυτό που κάνει την ανάγκη αναζήτησης εναλλακτικής έναντι του δολαρίου ακόμη πιο επιτακτική είναι η αναγκαιότητα υποτίμησης του εκφρασμένου σε δολάρια παγκόσμιου χρέους –ένα χρέος που έχει αυξηθεί αλματωδώς στο offshore σύστημα του δολαρίου, το οποίο άλλωστε οδήγησε το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα στη δύσκολη κατάσταση του 2008-2009.

Τι προβλέπεται για το μέλλον του δολαρίου και τι μπορεί να το αντικαταστήσει; Ολες οι εκτιμήσεις προβλέπουν τελικά πτώση του δολαρίου, με τα παραδοσιακά βασικά θεμελιώδη στοιχεία (κλείσιμο κύκλου στην αμερικανική οικονομία και δυσμενές έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών) να εμφανίζονται άκρως αρνητικά για το δολάριο.

Με δεδομένο το παρελθόν του, ο χρηματοπιστωτικός κόσμος απειλείται από μια νέα κρίση ρευστότητας με επικεφαλής το αμερικανικό δολάριο σε περίπτωση που ξεσπάσει κάποιος νέος χρηματοπιστωτικός πανικός ή σημειωθεί νέα υποχώρηση του παγκόσμιου πιστωτικού κύκλου. Μόνη ελπίδα ενδέχεται να αποτελεί το γεγονός ότι το πρόβλημα με το δολάριο ήταν τόσο ακραίο και ξεκάθαρο την τελευταία φορά, δηλαδή την περίοδο 2008-2009, που έχουν σχεδιαστεί μέτρα για να αντιμετωπίσουν τυχόν επανάληψη των γεγονότων. Αυτή τη φορά, όμως, η αντιμετώπιση του προβλήματος του δολαρίου πρέπει να ξεπεράσει τα όρια της Fed και ίσως εμπλέξει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο σε συνεργασία με πολλές άλλες παγκόσμιες κεντρικές τράπεζες, εκτός της Fed.

Στο επίκεντρο αυτού του καινούργιου συστήματος πρέπει να βρεθεί κάποιο νέο αποθεματικό στοιχείο. Ορισμένοι υποστηρίζουν την εκδοχή ενός ειδικού τραβηχτικού δικαιώματος με βάση τον χρυσό ή κάτι ανάλογο. Σε αντίθετη περίπτωση, και χωρίς κάποια συντονισμένη απάντηση, τυχόν νέα κρίση του δολαρίου θα κατέλυε το χρηματοπιστωτικό σύστημα, διακινδυνεύοντας να προκαλέσει μαζικές πτωχεύσεις, συναλλαγματική μεταβλητότητα άνευ προηγουμένου και «βαλκανοποίηση» του χρηματοπιστωτικού συστήματος, καθώς δεν θα υπήρχε εναλλακτικό αποθεματικό περιουσιακό στοιχείο και μέρος του κόσμου με αρκετή επιρροή.

Το ερώτημα είναι αν η παγκόσμια ελίτ μπορεί να αντιδράσει ώστε να ανακόψει την αναπόφευκτη κρίση του δολαρίου θέτοντας σε κίνηση μια τόσο πελώρια αναδιαμόρφωση του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος χωρίς την άδεια/συναίνεση/καθοδήγηση των πολιτικών αρχών σε χώρες με δημοκρατική ηγεσία. Στις δημοκρατίες, καλώς ή κακώς, και όπως έδειξε η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση και η κρίση κρατικού χρέους στην ΕΕ, οι κρίσεις προηγούνται των λύσεων.