Ο επίμονος «έρωτας» με τις φρεγάτες

Η υπόθεση της προμήθειας φρεγατών από τη Γαλλία έχει όλα τα στοιχεία μιας σαπουνόπερας. Συμπληρώνεται άλλωστε εφέτος μία δεκαετία από την πρώτη στιγμή που ξεκίνησαν συζητήσεις, το 2008, για την αγορά φρεγατών FREMM. Τότε στην ηγεσία των δύο χωρών βρίσκονταν ο Κώστας Καραμανλής και ο Νικολά Σαρκοζί.

Υπάρχει πάντως ένα στοιχείο που εντυπωσιάζει και το οποίο δεν έχει διαφύγει την προσοχή όσων παρατηρούν στενά τα παρασκήνια των εξοπλιστικών προγραμμάτων. Το Παρίσι δεν σταμάτησε ποτέ, ακόμα και στις πιο «σκοτεινές» ώρες της ελληνικής οικονομικής κρίσης, να επαναφέρει στο τραπέζι την υπόθεση. Η δυσχερής δημοσιονομική κατάσταση της Ελλάδας δεν επέτρεψε την υλοποίησή της.

Τις τελευταίες δύο εβδομάδες η κυβέρνηση ελαφρώς «χάθηκε στη μετάφραση» σχετικά με την υπόθεση μιας πιθανής χρονομίσθωσης δύο φρεγατών FREMM από τη Γαλλία. Ο αναπληρωτής υπουργός Αμυνας Φώτης Κουβέλης αναδείχθηκε –με τη θέλησή του ή όχι, δεν έχει καμία σημασία –σε τραγική φιγούρα. Ουσιαστικά προκατέλαβε μια συμφωνία, λέγοντας ότι οι φρεγάτες μπορεί να πλέουν σε ελληνικά ύδατα εντός του Αυγούστου. Το αποτέλεσμα ήταν να εισπράξει τη μεγαλοπρεπή διάψευση της γαλλίδας υπουργού Αμυνας Φλοράνς Παρλί, αλλά και του προϊσταμένου του στο υπουργείο Πάνου Καμμένου. Ο τελευταίος σε έκτακτη συνέντευξη Τύπου «άδειασε» ευθέως τον κ. Κουβέλη που έμεινε να τον κοιτάζει σιωπηλός.

Ο υπουργός Εθνικής Αμυνας είπε ότι η μόνη συζήτηση που έχει πραγματοποιηθεί με τη γαλλική πλευρά ήταν αυτή μεταξύ Αλέξη Τσίπρα και Εμανουέλ Μακρόν για το ενδεχόμενο αγοράς γαλλικών φρεγατών, ορισμένες εκ των οποίων θα μπορούσαν να κατασκευαστούν στην Ελλάδα. Πράγματι, μετά την επίσκεψη Μακρόν στην Αθήνα οι δύο άνδρες συνομίλησαν τηλεφωνικώς μία φορά επί του θέματος αυτού. Οπως δε είπε ο κ. Καμμένος, επιβεβαιώνοντας το ρεπορτάζ του «Βήματος» της 7ης Απριλίου, στο τραπέζι έπεσε η ιδέα μήπως θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την αγορά τα κέρδη της γαλλικής κεντρικής τράπεζας από τα ελληνικά ομόλογα που εκείνη αγόρασε στο πλαίσιο του προγράμματος SMP που ξεκίνησε η ΕΚΤ τον Μάιο του 2010, καθώς και τα κέρδη από τα ANFAs.

Ως γνωστόν, συζητείται η επιστροφή των κερδών αυτών στην Ελλάδα στο πλαίσιο μιας συμφωνίας ελάφρυνσης χρέους. Ωστόσο, όσοι γνωρίζουν το παρασκήνιο επισημαίνουν ότι αυτή η λύση δεν θα είναι καθόλου εύκολη. Τυπικά, τα κέρδη θα πρέπει να πάνε κατευθείαν στον ειδικό λογαριασμό που τηρείται στην Τράπεζα της Ελλάδος, ενώ είναι πολύ πιθανό να απαιτείται και απόφαση του Eurogroup προκειμένου να αλλάξει η «χρήση» τους. Οι σκέψεις αυτές ίσως να προκάλεσαν και τις γερμανικές αντιδράσεις που συνέδεσαν την πώληση φρεγατών με τη γαλλική υποστήριξη προς την Αθήνα στο θέμα μιας ευνοϊκότερης ρύθμισης του δημοσίου χρέους.

Τους τελευταίους μήνες συζητούνταν δύο σενάρια στο ΓΕΝ και στο ΓΕΕΘΑ. Το πρώτο αφορούσε την πιθανή αγορά κορβετών Gowind και το δεύτερο, που φαίνεται ότι εσχάτως απέκτησε προβάδισμα, την προμήθεια «ψηφιακών» φρεγατών Belh@rr@. Και για τις δύο περιπτώσεις η Αθήνα θέλει ένα μοντέλο προμήθειας 2+2 σκαφών. Σύμφωνα με γαλλικές στρατιωτικές πηγές, οι ελαφρύτερες Gowind (2.500 τόνοι) θα αποτελούσαν μια οικονομικότερη λύση.

Ωστόσο έλληνες επιτελείς έχουν καταστήσει σαφές ότι λόγω και των νεότερων εξελίξεων στην Ανατολική Μεσόγειο αλλά και της τουρκικής προκλητικότητας θα επιθυμούσαν τον εξοπλισμό του Πολεμικού Ναυτικού με βαρύτερα σκάφη, με έμφαση στους τομείς της αντιαεροπορικής άμυνας και του ανθυποβρυχιακού πολέμου. Αυτός είναι ο λόγος της στροφής προς τις βαρύτερες Belh@rr@ (4.000 τόνοι), αν και ερώτημα παραμένει κατά πόσο στον οπλισμό τους μπορούν να προστεθούν πύραυλοι τύπου cruise που θα επέτρεπαν την τοποθέτηση των πυραύλων μεγάλου βεληνεκούς Scalp Naval, πέραν των πυραύλων επιφανείας – αέρος Aster 30.

Την Πέμπτη 3 Μαΐου αναμένεται να υπάρξει συνάντηση στελεχών του Πολεμικού Ναυτικού με γάλλους αξιωματούχους για το θέμα των φρεγατών. Το πρόβλημα είναι ότι η πρώτη φρεγάτα τύπου Belh@rr@ δεν θα έχει παραδοθεί στο γαλλικό Ναυτικό πριν από τα τέλη του 2023. Αυτό συνεπάγεται καθυστερήσεις που ίσως έφεραν στο προσκήνιο το σενάριο μιας χρονομίσθωσης των FREMM. Σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες από τη Γαλλία, το Πολεμικό Ναυτικό της χώρας θα παραλάβει εντός του καλοκαιριού την πέμπτη από τις οκτώ FREMM που έχει παραγγείλει και δεν μπορεί λόγω επιχειρησιακών αναγκών να αποχωριστεί οποιοδήποτε πλοίο, όπως συνέβη το 2015, όταν μία εκ των FREMM (η επονομαζόμενη «Νορμανδία») παραχωρήθηκε στην Αίγυπτο.

Το παρασκήνιο μιας «εξοπλιστικής σαπουνόπερας»

Το παρασκήνιο βέβαια γύρω από την πιθανή προμήθεια γαλλικών φρεγατών είναι βαθύ. Ολα ξεκίνησαν τον Μάιο του 2008, περίπου έναν μήνα μετά τη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βουκουρέστι. Οι εφημερίδες της εποχής μιλούσαν για τον «μεγάλο σύμμαχο» Σαρκοζί με τις ελληνικές ρίζες που βοήθησε την Αθήνα να αποτρέψει την πρόσκληση ένταξης της πΓΔΜ στο ΝΑΤΟ χωρίς επίλυση του Ονοματολογικού. Ηδη τότε οι γνωρίζοντες σημείωναν ότι το Παρίσι επιθυμούσε να αποφασίσει η Αθήνα την προμήθεια γαλλικών οπλικών συστημάτων με έμφαση, πρώτον, στις FREMM και, δεύτερον, στα αεροσκάφη Rafale.

Η έμφαση δόθηκε στις φρεγάτες και είναι χαρακτηριστικό ότι το Ανώτατο Ναυτικό Συμβούλιο είχε τροποποιήσει ελαφρώς (κατ’ άλλους υπερβολικά) τη Μελέτη Γενικών Επιχειρησιακών Απαιτήσεων πριν από την έλευση Σαρκοζί στην Αθήνα, ώστε αυτή να «κουμπώνει» με τα χαρακτηριστικά των FREMM. Την ίδια στιγμή ισχυρές πιέσεις στην κυβέρνηση Καραμανλή ασκούσε ο όμιλος Ταβουλάρη (τότε ιδιοκτήτης των ναυπηγείων Ελευσίνας – Σύρου), ο οποίος είχε υπογράψει σχετικό Μνημόνιο Κατανόησης με τον όμιλο DCNS που κατασκευάζει τις FREMM προκειμένου ένας αριθμός αυτών να κατασκευαστεί στην Ελλάδα. Με απόφασή του τον Ιανουάριο του 2009, το ΚΥΣΕΑ αποφασίζει τη σύναψη διακρατικής συμφωνίας για την κατασκευή έξι φρεγατών.

Πιέσεις και στην κρίση

Οι γαλλικές πιέσεις δεν σταμάτησαν ούτε με το ξέσπασμα της μεγάλης οικονομικής κρίσης. Είναι χαρακτηριστικό ότι στις αρχές του 2010, όταν όλα έδειχναν πως η Ελλάδα οδεύει προς Μνημόνιο, ο τότε πρόεδρος Σαρκοζί δεν δίσταζε να πιέζει τον Γιώργο Παπανδρέου να ενεργοποιήσει τη συμφωνία της εποχής Καραμανλή. Ο τότε υπουργός Εθνικής Αμυνας Ευάγγελος Βενιζέλος είχε επίσης αποκρούσει τα εκ Παρισίων αιτήματα, επικαλούμενος τη δύσκολη δημοσιονομική συγκυρία, ακόμα και σε συνάντηση με τον τότε ομόλογό του Ερβέ Μορέν.

Το σκηνικό πιέσεων επαναλήφθηκε το 2011, καθώς μάλιστα η Ελλάδα είχε εισέλθει σε κυβερνητική κρίση. Είχε προκαλέσει δε τη σφοδρή αντίδραση του Βερολίνου, η οποία είχε αποτυπωθεί σε δημοσίευμα του περιοδικού «Der Spiegel». Οι γερμανικές αντιδράσεις ξεκίνησαν όταν έγινε γνωστό ότι το Παρίσι ήθελε να πουλήσει 2+2 FREMM στην Ελλάδα και να αρχίσει να πληρώνει ύστερα από μία πενταετία.

Η επόμενη επαναφορά σημειώθηκε επί συγκυβέρνησης Σαμαρά – Βενιζέλου, όταν υπουργός Εθνικής Αμυνας ήταν ο Πάνος Παναγιωτόπουλος. Η υπόθεση FREMM βρίσκεται στην ημερήσια διάταξη της επίσκεψης του τότε προέδρου Φρανσουά Ολάντ στην Αθήνα τον Φεβρουάριο του 2013, ενώ στα τέλη του ίδιου μήνα καταφθάνει στην ελληνική πρωτεύουσα ο Ζαν-Ιβ Λε Ντριάν, ομόλογος του κ. Παναγιωτόπουλου. Τότε πέφτει για πρώτη φορά στο τραπέζι η ιδέα του leasing δύο FREMM, προς 100 εκατ. ευρώ εκάστη. Η ιδέα δεν προχώρησε.