Ενα νέο τοπίο γύρω από τις ασφαλιστικές εισφορές διαμόρφωσε ο νόμος 4387/2016 –γνωστός και ως νόμος Κατρούγκαλου –από τον Ιανουάριο του 2017, εξισώνοντας σε μεγάλο βαθμό τα ποσοστά επιβάρυνσης στους περισσότερους ασφαλισμένους.
Το πρώτο βήμα ήταν η ενοποίηση όλων των μέχρι πρότινος Ταμείων (ΟΑΕΕ, ΟΓΑ, ΙΚΑ, ΕΤΑΠ ΜΜΕ, ΕΤΑΑ, ΝΑΤ) σε έναν ενιαίο φορέα με την επωνυμία ΕΦΚΑ – Ενιαίος Φορέας Κοινωνικής Ασφάλισης. Ακολούθως, ίσχυσαν αλλαγές στον τρόπο υπολογισμού των ασφαλιστικών εισφορών τόσο των μισθωτών όσο και των αυτοαπασχολουμένων.
Ιδιαίτερα οι ελεύθεροι επαγγελματίες και αυτοαπασχολούμενοι «είδαν» σημαντικές αλλαγές, καθώς η βάση υπολογισμού των εισφορών τους είναι το καθαρό φορολογητέο εισόδημα του προηγούμενου έτους, συν οι ασφαλιστικές εισφορές που καταβλήθηκαν για το προηγούμενο κάθε φορά φορολογικό έτος.

Αλλαγές στα ποσοστά

«Το Βήμα της Κυριακής» σε συνεργασία με την εταιρεία Grant Thornton Greece παρουσιάζει την κωδικοποίηση των ασφαλιστικών εισφορών όπως ισχύει πλέον στη χώρα μας μετά τις αλλαγές που επήλθαν με τον τελευταίο ασφαλιστικό νόμο.
Στους ασφαλισμένους του ιδιωτικού τομέα δεν έχουν επέλθει αλλαγές στα ποσοστά εισφορών των ήδη ασφαλισμένων στο ΙΚΑ την 31.12.2016 πλην του νέου ανώτατου μηνιαίου ασφαλιστικού ορίου που ισχύει από 1.1.2017 στην περίπτωση παράλληλης απασχόλησης μισθωτού σε πολλούς εργοδότες.
Σε ορισμένες ειδικές κατηγορίες μισθωτών που εντάσσονται για πρώτη φορά στον κλάδο μισθωτών ΕΦΚΑ από άλλα πλην του ΙΚΑ Ταμεία υπάρχουν κάποιες αλλαγές. Οι αποδοχές και οι εισφορές τους θα δηλώνονται από 1.1.2017 με υποβολή Αναλυτικής Περιοδικής Δήλωσης ως το τέλος του επόμενου μήνα από τον μήνα απασχόλησης. Είναι σημαντικό ότι για πρώτη φορά το Δημόσιο υποχρεούται να υποβάλλει ΑΠΔ για το σύνολο των δημόσιων υπαλλήλων που απασχολεί και είχαν ως τις 31.12.2016 ως ασφαλιστικό φορέα κύριας σύνταξης το Δημόσιο. Η ΑΠΔ των φορέων του Δημοσίου υποβάλλεται σε προθεσμία δύο μηνών μετά τον μήνα απασχόλησης.

Οι μεταβολές που επήλθαν αφορούν τις εξής κατηγορίες εισφορών:

1. Εισφορές για ασφαλισμένους μισθωτούς του ΕΤΑΠ ΜΜΕ (εργαζόμενοι στον Τύπο και στα μέσα μαζικής επικοινωνίας) που εντάσσονται στον ΕΦΚΑ μισθωτών. Επίσης για τους ασφαλισμένους μισθωτούς στον τομέα ασφάλισης ναυτικών τουριστικών πρακτόρων (ΤΑΝΠΥ ΟΑΕΕ) που εντάσσονται επίσης στον ΕΦΚΑ μισθωτών.
3. Για πρώτη φορά δημιουργήθηκε υποχρέωση ασφάλισης από 1.1.2017 για μισθωτή εργασία για τα μέλη ΔΣ ΑΕ, τα μέλη ΔΣ συνεταιρισμών και τα μέλη διοίκησης εταιρειών και οργανισμών. Προϋπόθεση ασφάλισης είναι τα εν λόγω μέλη ΔΣ και διοίκησης να λαμβάνουν αμοιβή για τα καθήκοντά τους αυτά.
4. Εισφορές για δικηγόρους που απασχολούνται με έμμισθη εντολή πάγιας αντιμισθίας.
5. Εισφορές για ασφαλισμένους μισθωτούς ανειδίκευτους εργάτες γης και μετακλητούς εργάτες τρίτων χωρών που από τον ΟΓΑ εντάσσονται στον ΕΦΚΑ μισθωτών. Για τους εργαζομένους αυτής της κατηγορίας δεν θα υποβάλλεται ΑΠΔ αλλά οι εισφορές τους θα αποδίδονται με αγορά ειδικού παραβόλου που θα αποτελεί κατά κάποιον τρόπο μια νέα μορφή εργοσήμου.
6. Εισφορές των ασφαλισμένων στον ΕΤΑΑ (πρώην ΤΣΜΕΔΕ, Ταμείο Νομικών και ΤΣΑΥ). Αφορά μισθωτούς μηχανικούς, υγειονομικούς και νομικούς που εντάσσονται στον ΕΦΚΑ μισθωτών.
7. Εισφορές για μισθωτούς που απασχολούνται με δελτίο παροχής υπηρεσιών. Πρόκειται για νέα κατηγορία μισθωτών που αν και είναι αυτοαπασχολούμενοι αντιμετωπίζονται ασφαλιστικά ως μισθωτοί.
8. Εισφορές μισθωτών πρώην ασφαλισμένων σε Ταμεία ΔΕΚΟ, πρώην Ταμεία δημόσιων επιχειρήσεων και οργανισμών, υπαλλήλων ΝΠΔΔ, υπαλλήλων ασφαλιστικών ταμείων, καλλιτεχνών κ.ά. που εντάσσονται στον ΕΦΚΑ μισθωτών.
9. Εισφορές για εργαζομένους στο Δημόσιο και σε δημόσιους φορείς και ΝΠΔΔ που μέχρι τις 31.12.2016 είχαν ως φορέα ασφάλισης για κύρια σύνταξη το Δημόσιο.

Ποιοι υποχρεούνται και ποιοι δεν υποχρεούνται σε ασφάλιση

Από την 1η Ιανουαρίου 2017 λειτουργεί ο νέος Ενιαίος Φορέας Κοινωνικής Ασφάλισης (ΕΦΚΑ), στον οποίο έχουν ενταχθεί αυτοδικαίως και ενοποιηθεί όλοι οι υφιστάμενοι ως τις 31.12.2016 φορείς κύριας κοινωνικής ασφάλισης. Ο ΕΦΚΑ έχει καταστεί εφεξής αρμόδιος για τη χορήγηση των μηνιαίων κύριων συντάξεων και κάθε είδους επιδομάτων και παροχών σε χρήμα ή υπηρεσιών. Επίσης, από 1.1.2017 ο φορέας ΕΤΕΑ λειτουργεί ως Ενιαίο Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης και Εφάπαξ Παροχών (ΕΤΕΑΕΠ), αρμόδιο για τη χορήγηση των επικουρικών συντάξεων και των εφάπαξ.
Οι ασφαλισμένοι διακρίνονται σε δύο κατηγορίες ανάλογα με τον τρόπο υπολογισμού των εισφορών τους: στην κατηγορία των μισθωτών και στην κατηγορία των αυτοαπασχολούμενων – ελευθέρων επαγγελματιών.

Ως «μισθωτοί» καταβάλλουν εισφορές:
l Οι έμμισθοι υπάλληλοι.
l Οι διευθύνοντες σύμβουλοι με εξαρτημένη εργασία.
l Οι έμμισθοι δικηγόροι.
l Τα μέλη δσ, εφόσον λαμβάνουν αμοιβή.
l Οι επαγγελματίες που τιμολογούν κατ’ έτος μέχρι δύο «εργοδότες».
Ως «αυτοαπασχολούμενοι-ελεύθεροι επαγγελματίες» καταβάλλουν εισφορές:
l Τα μέλη διοικητικού συμβουλίου ΑΕ που συμμετέχουν στο κεφάλαιό της με ποσοστό τουλάχιστον 3%.
l Οι εταίροι ΕΠΕ, ΟΕ – ΕΕ και οι διαχειριστές ΙΚΕ.
l Ο μοναδικός εταίρος μονοπρόσωπης ΙΚΕ, ακόμα και εάν δεν έχει ο ίδιος την ιδιότητα του διαχειριστή.
l Οι επαγγελματίες που τιμολογούν περισσότερους από δύο πελάτες.
l Οι δικηγόροι, εφόσον δεν είναι έμμισθοι.

Από 1.1.2018 και εφεξής βάση υπολογισμού των εισφορών για τους ασφαλισμένους αυτής της κατηγορίας θα αποτελεί το άθροισμα του καθαρού φορολογητέου αποτελέσματος του προηγούμενου φορολογικού έτους (ή του πιο πρόσφατα εκκαθαρισμένου έτους) και των καταβλητέων εισφορών του αντίστοιχου έτους. Ειδικά για το 2018, η βάση υπολογισμού περιορίζεται στο 85% του παραπάνω αθροίσματος.

Ποιοι δεν υποχρεούνται σε ασφάλιση:
l Οι εταίροι ΙΚΕ (πλην μονοπρόσωπης ΙΚΕ).
l Οι μέτοχοι ΑΕ, εφόσον δεν συμμετέχουν στο ΔΣ.
l Τα μη αμειβόμενα μέλη ΔΣ, εφόσον δεν συμμετέχουν στο κεφάλαιο της ΑΕ σε ποσοστό άνω του 3%.

Απασχόληση συνταξιούχων

Περικόπτονται κατά 60% οι συντάξεις (κύριες και επικουρικές) σε όσους συνταξιούχους απέκτησαν ασφαλιστέα ιδιότητα από τις 13.5.2016 και εφεξής. Αντίθετα, όσοι υποβάλλουν αίτηση συνταξιοδότησης μετά την παραπάνω ημερομηνία υφίστανται σε κάθε περίπτωση περικοπή κατά 60% στη σύνταξή τους, ακόμα δηλαδή και εάν απέκτησαν την ασφαλιστέα ιδιότητα πριν από τις 13.5.2016. Για τους υπόλοιπους απασχολούμενους συνταξιούχους εφαρμόζεται το προϊσχύσαν καθεστώς. Επισημαίνεται ότι εάν συνταξιούχος αναλάβει ιδιότητα για την οποία δεν προκύπτει υποχρέωση ασφάλισης στον ΕΦΚΑ τότε δεν έχει εφαρμογή η παραπάνω περικοπή.

Αποδείξεις δαπάνης

Στις περιπτώσεις αμοιβής με απόδειξη επαγγελματικής δαπάνης, λόγω ευκαιριακής ή παρεπόμενης απασχόλησης μέχρι €10.000, καταβάλλονται ασφαλιστικές εισφορές σε ποσοστό 26,95% επί της καθαρής αξίας της απόδειξης, όπως αυτή προκύπτει μετά την αφαίρεση του παρακρατηθέντος φόρου και άλλων επιβαρύνσεων (π.χ. τελών χαρτοσήμου), χωρίς να ισχύει ο περιορισμός του ελάχιστου ασφαλιστέου εισοδήματος των €586 μηνιαίως. Οι εισφορές παρακρατούνται από το πρόσωπο που εκδίδει την απόδειξη δαπάνης.

Παροχές σε είδος προς τους εργαζομένους

Κάθε παροχή σε είδος, ανεξάρτητα εάν χορηγείται οικειοθελώς από τον εργοδότη ή από συμβατική ή νόμιμη υποχρέωση, αποκτά τον χαρακτήρα «μισθολογικής παροχής» με αποτέλεσμα να οφείλονται εισφορές κοινωνικής ασφάλισης (ΣτΕ 1089/2009). Παρά την παραπάνω γενική θέση της νομολογίας του Συμβουλίου της Επικρατείας, το ΙΚΑ στο παρελθόν είχε απαλλάξει από ασφαλιστικές εισφορές την ωφέλεια που προκύπτει για τους εργαζομένους από δικαιώματα προαίρεσης για την απόκτηση εισηγμένων μετοχών (stock options).

Επιπλέον, κατά την ευνοϊκότερη νομολογία του Αρείου Πάγου, σε περίπτωση ομαδικής ασφάλισης του προσωπικού μιας επιχείρησης, εισφορές οφείλονται εφόσον η ομαδική ασφάλιση έχει καταστεί, άμεσα ή έμμεσα, περιεχόμενο και δεσμευτικός όρος των ατομικών συμβάσεων εργασίας ή τα ασφάλιστρα έχουν καταλήξει να καταβάλλονται με σιωπηρή συμφωνία ως «μισθός» από επιχειρησιακή συνήθεια.

Εκκαθάριση εισφορών ελεύθερων επαγγελματιών και αυτο-απασχολουμένων

Τους πρώτους μήνες κάθε έτους οι ασφαλιστικές εισφορές θα υπολογίζονται με βάση το πιο πρόσφατα εκκαθαρισμένο φορολογικό έτος. Κατά το δεύτερο εξάμηνο, οπότε και θα έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία εκκαθάρισης των φορολογικών δηλώσεων, διενεργείται εκκαθάριση των εισφορών με βάση τα αριθμητικά δεδομένα του αμέσως προηγούμενου φορολογικού έτους.

Παράλληλη ασφάλιση

Από 1.1.2017 υποχρεούνται στην καταβολή ασφαλιστικών εισφορών οι ελεύθεροι επαγγελματίες που παράλληλα παρέχουν και εξαρτημένη εργασία, τόσο για τον μισθό που λαμβάνουν όσο και για το εισόδημα από το ελευθέριο επάγγελμα. Για την ασφαλιστέα ιδιότητα του ελεύθερου επαγγελματία δεν υπάρχει υποχρέωση καταβολής εκ νέου ελάχιστης ασφαλιστικής εισφοράς, εφόσον ο μισθός καλύπτει το ελάχιστο ασφαλιστέο εισόδημα των €586 μηνιαίως.

Οι ασφαλιστικές εισφορές ανά περίπτωση

Μισθωτός και αμειβόμενο μέλος ΔΣ στην ίδια εταιρεία:
Ως μισθωτός: Καταβάλλονται ασφαλιστικές εισφορές σε ποσοστό 41,06% (16% o ασφαλισμένος και 25,06% ο εργοδότης).
Για τις αμοιβές ΔΣ: Καταβάλλονται εισφορές σε ποσοστό 34,10% (12,72% ο ασφαλισμένος και 21,38% ο εργοδότης).
Μισθός και αμοιβές συναθροίζονται και εισφορές καταβάλλονται μέχρι του ποσού των €5.860 μηνιαίως. Εάν οι τακτικές αποδοχές εξαρτημένης εργασίας υπερβαίνουν σε μηνιαία βάση το ανώτατο όριο των €5.860, τότε οι αμοιβές ΔΣ δεν αποτελούν ασφαλιστέο εισόδημα.

â Μισθωτός και αμειβόμενο μέλος ΔΣ σε διαφορετικές εταιρείες:
Ως μισθωτός: Καταβάλλονται ασφαλιστικές εισφορές σε ποσοστό 41,06%, όπως παραπάνω.
Για τις αμοιβές ΔΣ: Καταβάλλονται εισφορές σε ποσοστό 34,10%, όπως παραπάνω.
Η κάθε εταιρεία παρακρατεί και αποδίδει εισφορές για ποσό μέχρι €5.860 μηνιαίως. Δηλαδή το ανώτατο όριο είναι αυτοτελές για κάθε εργοδότη και κοινό μόνο για τον ασφαλισμένο.

â Αμειβόμενο μέλος ΔΣ χωρίς συμμετοχή στο κεφάλαιο (ή με συμμετοχή κάτω του 3%):
Καταβάλλονται εισφορές «μισθωτού» σε ποσοστό 34,10%, όπως παραπάνω, εφόσον λαμβάνεται αμοιβή ή αποζημίωση κάθε μορφής για την ιδιότητα αυτή.
Ανώτατο ασφαλιστέο εισόδημα: €70.320 ετησίως.
Ελάχιστο ασφαλιστέο εισόδημα: Δεν ισχύει.

â Αμειβόμενο μέλος ΔΣ και μέτοχος άνω του 3% στην ίδια εταιρεία:
Για τις αμοιβές ΔΣ: Καταβάλλονται εισφορές «μισθωτού» σε ποσοστό 34,10% (12,72% ο ασφαλισμένος και 21,38% ο εργοδότης).
Για τα μερίσματα: Αποδίδει εισφορές μόνο ο ασφαλισμένος με ποσοστό 26,95% (παράλληλη ασφάλιση).
Ανώτατο μηνιαίο ασφαλιστέο εισόδημα: €5.860 που υπολογίζεται στο άθροισμα των αμοιβών και των μερισμάτων.

â Μη αμειβόμενο μέλος ΔΣ και μέτοχος άνω του 3% στην ίδια εταιρεία:
Ποσοστό εισφορών: 26,95%.
Βάση υπολογισμού: Διανεμόμενα κέρδη (μερίσματα).
Ελάχιστο μηνιαίο ασφαλιστέο εισόδημα: €586 (ελάχιστη εισφορά €168 μηνιαίως).
Ανώτατο μηνιαίο ασφαλιστέο εισόδημα: €5.860.

â Συνταξιούχος και αμειβόμενο μέλος ΔΣ:
Η ασφαλιστέα ιδιότητα του αμειβόμενου μέλους ΔΣ, εάν θεωρηθεί ότι αποκτάται μετά τις 13/5/2016 (καθώς δεν ήταν ασφαλιστέα υπό το καθεστώς που ίσχυε πριν), θα οδηγήσει σε περικοπή της σύνταξης του συνταξιούχου κατά 60%. Δεν είναι, ωστόσο, σαφές πώς θα γίνεται ο υπολογισμός της περικοπής της σύνταξης, καθώς για τη συγκεκριμένη κατηγορία ασφαλισμένων δεν καταχωρίζονται ημέρες ασφάλισης, αλλά αυτές καθορίζονται έπειτα από έλεγχο του ΕΦΚΑ.

â Εταίροι ΕΠΕ:
Ποσοστό εισφορών: 26,95%.
Βάση υπολογισμού: Διανεμόμενα κέρδη.
Ελάχιστο μηνιαίο ασφαλιστέο εισόδημα: €586 (ελάχιστη εισφορά €168).
Ανώτατο μηνιαίο ασφαλιστέο εισόδημα: €5.860.
Από 1.6.2018, εάν οι εταίροι ΕΠΕ ασκούν συγχρόνως έναντι αμοιβής καθήκοντα διαχείρισης στην ίδια εταιρεία, τότε επί της αμοιβής αυτής καταβάλλονται εισφορές «μισθωτού» (παράλληλη ασφάλιση). Εισφορές «μισθωτού» δεν καταβάλλονται εάν τα καθήκοντα διαχείρισης ασκούνται χωρίς αμοιβή.

â Εταίροι προσωπικών εταιρειών (ΟΕ- ΕΕ):
Ποσοστό εισφορών: 26,95%.
Βάση υπολογισμού: Κέρδη εταιρείας επί ποσοστού συμμετοχής των εταίρων.
Ελάχιστο μηνιαίο ασφαλιστέο εισόδημα: €586 (ελάχιστη εισφορά €168).
Ανώτατο μηνιαίο ασφαλιστέο εισόδημα: €5.860.
Από 1.6.2018, εάν οι εταίροι των προσωπικών εταιρειών ασκούν συγχρόνως έναντι αμοιβής καθήκοντα διαχείρισης στην ίδια εταιρεία, τότε επί της αμοιβής αυτής καταβάλλονται εισφορές «μισθωτού» (παράλληλη ασφάλιση). Εισφορές «μισθωτού» δεν καταβάλλονται εάν τα καθήκοντα διαχείρισης ασκούνται χωρίς αμοιβή.

â Διαχειριστές ΙΚΕ (πλην μονοπρόσωπης):
Ποσοστό εισφορών: 26,95%.
Βάση υπολογισμού: Αμοιβές διαχείρισης.
Ελάχιστο μηνιαίο ασφαλιστέο εισόδημα: €586 (ελάχιστη εισφορά €168).
Ανώτατο μηνιαίο ασφαλιστέο εισόδημα: €5.860.

â Εταίροι και διαχειριστές ΙΚΕ. (πλην μονοπρόσωπης):
Οι εταίροι ΙΚΕ δεν αποτελούν ασφαλιστέα πρόσωπα, με αποτέλεσμα να μην υποχρεούνται στην καταβολή ασφαλιστικών εισφορών. Εάν όμως ένας εταίρος ΙΚΕ οριστεί και διαχειριστής στην ίδια εταιρεία, τότε αποκτά ασφαλιστέα ιδιότητα. Στην περίπτωση αυτή καταβάλλονται ασφαλιστικές εισφορές «ελεύθερου επαγγελματία» με ποσοστό 26,95% μόνο από τον ασφαλισμένο επί των τυχόν αμοιβών διαχείρισης και όχι επί των διανεμόμενων κερδών που απορρέουν από την ιδιότητα του εταίρου.

â Εταίρος μονοπρόσωπης ΙΚΕ που δεν έχει οριστεί διαχειριστής:
Ποσοστό εισφορών: 26,95%.
Βάση υπολογισμού: Διανεμόμενα κέρδη.
Ελάχιστο μηνιαίο ασφαλιστέο εισόδημα: €586 (ελάχιστη εισφορά €168).
Ανώτατο μηνιαίο ασφαλιστέο εισόδημα: €5.860.

â Εταίρος μονοπρόσωπης ΙΚΕ που έχει οριστεί διαχειριστής:
Ποσοστό εισφορών: 26,95%.
Βάση υπολογισμού: Διανεμόμενα κέρδη και αμοιβές διαχείρισης.
Ελάχιστο μηνιαίο ασφαλιστέο εισόδημα: €586 (ελάχιστη εισφορά €168).
Ανώτατο μηνιαίο ασφαλιστέο εισόδημα: €5.860 που υπολογίζεται στο άθροισμα από διανεμόμενα κέρδη και τυχόν αμοιβές διαχείρισης.

â Μισθωτός και «μπλοκάκι» στην ίδια εταιρεία για τις ίδιες υπηρεσίες:
Καταβάλλονται ασφαλιστικές εισφορές μισθωτού 41,06% (16% o ασφαλισμένος και 25,06% ο εργοδότης) για το σύνολο των αποδοχών, τόσο από τη μισθωτή εργασία όσο και από το «μπλοκάκι», μέχρι το ανώτατο μηνιαίο όριο των €5.860. Υπόχρεος στην απόδοση είναι ο εργοδότης.

â Μισθωτός σε έναν εργοδότη και «μπλοκάκι» σε μέχρι δύο άλλους εργοδότες:
Ως μισθωτός: Καταβάλλονται ασφαλιστικές εισφορές 41,06%, όπως παραπάνω.
Για το εισόδημα από «μπλοκάκι» (οιονεί μισθωτός): Ασφαλιστικές εισφορές 27,10% (9,22% ο ασφαλισμένος και 17,88% ο εργοδότης). Το ποσοστό μπορεί να ανέλθει σε 38,10% (16,72% ο ασφαλισμένος και 21,38% ο εργοδότης) σε περιπτώσεις που οφείλεται επικουρική και εφάπαξ, π.χ. μηχανικοί. Υπόχρεος στην απόδοση είναι ο εργοδότης. Η κάθε εταιρεία παρακρατεί και αποδίδει εισφορές για ποσό μέχρι €5.860 μηνιαίως. Δηλαδή το ανώτατο όριο είναι αυτοτελές για κάθε εργοδότη και κοινό μόνο για τον ασφαλισμένο.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ