Ιστορική σκόνη

Με το αφήγημα «Ημερήσια διάταξη» (εκδόσεις Πόλις, μετάφραση Μανώλης Πιμπλής) γνωρίζουμε τον γάλλο συγγραφέα Ερίκ Βιγιάρ (γενν. 1968) και το ιδιαίτερο, για μένα συναρπαστικό, λογοτεχνικό ιδίωμά του. Ο Βιγιάρ γράφει ολιγοσέλιδα βιβλία, με ιστορικά θέματα, που δεν είναι ούτε ιστορικά μυθιστορήματα ή νουβέλες ούτε ιστορικά δοκίμια αλλά αφηγήσεις, όπου με τη χρήση της λεπτομέρειας (της «ιστορικής σκόνης»), με την ειρωνεία, τη μετωνυμία, τη μεταφορά βλέπουμε τελικά «το λιγδιασμένο στρίφωμα της Ιστορίας». Ο Βιγιάρ κινείται στους αντίποδες αυτού που συνηθίζουμε να θεωρούμε Ιστορία. Τα αφηγήματά του είναι ακατάτακτα, μεταμυθοπλαστικά, αλλά η βαθύτερη φύση τους είναι η ίδια η αφήγηση, ο τρόπος να λες μια ιστορία.

Στην «ημερήσια διάταξη» αυτού του βιβλίου υπάρχουν δύο μείζονα γεγονότα. Το ένα η σύσκεψη των 24 βαρόνων της γερμανικής βιομηχανίας στις 20 Φεβρουαρίου 1933, όπου οι Κρουπ, οι Οπελ, οι Ζίμενς και οι άλλοι συμφωνούν να παράσχουν αμέριστη οικονομική και τεχνολογική υποστήριξη στον Χίτλερ και στον ναζισμό. Το άλλο είναι η «άνσλους», η προσάρτηση της Αυστρίας στο Τρίτο Ράιχ στις 12 Μαρτίου του 1938. Ανάμεσα σε αυτά τα δύο μείζονα γεγονότα παρεμβάλλονται αφηγηματικές παρεκκλίσεις προς γεγονότα της δημόσιας ή της ιδιωτικής ιστορίας, όπως η δίκη της Νυρεμβέργης, ένα δείπνο στη βίλα Κρουπ το 1944, όπου ο βιομήχανος και μέλος του ναζιστικού κόμματος, εξασθενημένος, βλέπει τα φαντάσματα των Εβραίων που έχουν εξοντωθεί στα εργοστάσιά του, και μία σκηνή σε ένα βεστιάριο του Χόλιγουντ, όπου ο φροντιστής, γερμανοεβραίος αυτοεξόριστος στις Ηνωμένες Πολιτείες, ξεσκονίζει στολές ναζί που θα χρησιμοποιηθούν στην κινηματογραφική αφήγηση του πολέμου. «Η αλήθεια είναι σκορπισμένη σε κάθε είδους σκόνη» γράφει σε κάποιο σημείο του αφηγήματός του ο συγγραφέας. Τι είδους σκόνη; Το κρύο παρκέ όπου ακουμπάει τα γυμνά πόδια του ο καγκελάριος Σούσνιγκ της Αυστρίας μία ημέρα πριν από την «άνσλους», ο Ρίμπεντροπ ως ενοικιαστής του Τσάμπερλεν στο Λονδίνο, οι Αυστριακοί που ανυπομονούν πολύ να υποστούν εισβολή από τον Χίτλερ, η αδυναμία του κόσμου να υποκύπτει στην μπλόφα… Αυτή είναι η γοητεία της λογοτεχνίας του Βιγιάρ. Η μεγέθυνση ενός λεκέ από καφέ κάτω από μια συγκλονιστική πορσελάνη.