Φιλίπ Ρε: «Η γαλλοφωνία είναι μια κατάσταση πνεύματος»

Εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη πριν από δεκαοκτώ μήνες και του πήρε, λέει, λίγο καιρό να συνηθίσει ότι είχε γείτονες που λέγονταν Περικλής, Πλάτωνας, Αριστοτέλης. Ο Φιλίπ Ρε, ο δραστήριος γενικός πρόξενος της Γαλλίας στη Θεσσαλονίκη, είναι ο διευθυντής του Γαλλικού Ινστιτούτου Θεσσαλονίκης, το οποίο είχε την ευθύνη της οργάνωσης του περιπτέρου και των εκδηλώσεων των τιμώμενων χωρών της γαλλοφωνίας στην εφετινή 15η Διεθνή Εκθεση Θεσσαλονίκης (ΔΕΒΘ). «Ηταν ομαδική δουλειά πολλών φορέων, εγώ ήμουν απλώς ο συντονιστής» τονίζει ο γάλλος αξιωματούχος, στον οποίο φορείς της πόλης πιστώνουν την έξοδο του Γαλλικού Ινστιτούτου Θεσσαλονίκης από μια φάση εσωστρέφειας.

Κάτοικος του κέντρου της πόλης, απολαμβάνει τη θέα του Θερμαϊκού με τα διαρκώς μεταβαλλόμενα χρώματα και τον Ολυμπο, που σχολιάζει ότι σπάνια τον εκτιμάμε. Με αυτόν παρομοιάζει τη Θεσσαλονίκη: επιβλητική αλλά μυστηριώδη, διαρκώς παρούσα αλλά διαφεύγουσα. Στη σύντομη διαδρομή από το άγαλμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην παραλία ως το σπίτι του Κεμάλ Ατατούρκ, περνά μπροστά από βυζαντινές εκκλησίες και τη Ροτόντα και η διαδρομή αυτή τον βοηθά να κατανοήσει την πολύπλοκη ιστορία, «μερικές φορές επώδυνη», της Θεσσαλονίκης, τις πολλαπλές επιρροές και τις διαφορετικές προελεύσεις των κατοίκων της.

Αυτόν τον πολιτισμικό πλουραλισμό της Θεσσαλονίκης παντρεύει η εφετινή ΔΕΒΘ με τον πλουραλισμό της λεγόμενης γαλλοφωνίας. Αλλωστε, μας ενώνουν, όπως λέει ο Φιλίπ Ρε, ισχυροί πολιτισμικοί δεσμοί αλλά και μια κοινή κουλτούρα, όπως η διάθεση να ξαναχτίσουμε τον κόσμο στις ατέλειωτες συζητήσεις που ακολουθούν ένα καλό γεύμα.

«Η γαλλοφωνία είναι μια κοινότητα χωρών και ανθρώπων των πέντε ηπείρων με κοινό στοιχείο τη γαλλική γλώσσα. Η γαλλοφωνία είναι μια κατάσταση πνεύματος, ανοιχτή στον πλούτο και στην πολιτισμική ποικιλομορφία, η οποία υπερασπίζεται την πολυγλωσσία. Θεσμικά, δηλώνει επίσης έναν διεθνή οργανισμό, τον Διεθνή Οργανισμό Γαλλοφωνίας (Organisation Ιnternationale de la Francophonie – OIF), στον οποίο μετέχουν σχεδόν εκατό χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, που μοιράζονται κάποιες κοινές αξίες: την αναζήτηση λύσεων στις συγκρούσεις, την υπεράσπιση των ατομικών ελευθεριών και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την προώθηση της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου, έχοντας ως κύριο εργαλείο για την επίτευξη όλων αυτών την παιδεία, την πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και στον πολιτισμό.

Η γαλλοφωνία είναι επίσης μια προσωπική υπόθεση. Σκέφτομαι, για παράδειγμα, τους συγγραφείς από όλον τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων πολλών Ελλήνων, που επέλεξαν να μη γράφουν στη μητρική τους γλώσσα αλλά στη γαλλική. Ορισμένοι από αυτούς τους συγγραφείς θα έρθουν στη Θεσσαλονίκη για να καταθέσουν την εμπειρία τους και να μας εξηγήσουν τη δυσκολία έκφρασης ιδεών, εντυπώσεων και συναισθημάτων σε άλλη γλώσσα».

«Εκπροσωπούνται περισσότερες από δέκα χώρες-μέλη του OIF από αντιπροσωπεία της πρεσβείας τους και/ή από έναν ή περισσότερους συγγραφείς: Βιετνάμ, Αλγερία, Ελβετία, Σλοβενία, Τόγκο, Βέλγιο, Ρουμανία, Καναδάς, Τυνησία, Ελλάδα και φυσικά η Γαλλία, με όλη τη γεωγραφική τους ποικιλομορφία, από τον Βορρά ως τον Νότο, από τη μητρόπολη ως τις Αντίλλες. Η «εμπειρία της γαλλοφωνίας» θα είναι, λοιπόν, πληθυντικού αριθμού. Εκτός από τις λογοτεχνικές εκδηλώσεις και τις συζητήσεις μεταξύ συγγραφέων, έχουμε ετοιμάσει ένα ετερόκλητο πρόγραμμα που καλύπτει τα ποικίλα ενδιαφέροντα διαφορετικών κοινών: εκπαιδευτικά εργαστήρια για παιδιά, έναν ψηφιακό χώρο για να ανακαλύψουν όλοι τα νέα μέσα της γραφής, ταινίες για να δείξουμε πώς το βιβλίο μεταφράζεται σε εικόνες. Θα υπάρχουν παραστάσεις με ηθοποιούς του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος, το οποίο έχει ετοιμάσει μια ρετροσπεκτίβα στο γαλλόφωνο θέατρο που έχει παρασταθεί στη Θεσσαλονίκη από το 1962, και θα υπάρχει επίσης μουσική και τραγούδι και μια μεγάλη συναυλία με μπαλάντες από τα λιμάνια της Μεσογείου από το ντουέτο της Κυβέλης Καστοριάδη και του Στέφανου Τσάπη στα εγκαίνια της ΔΕΒΘ. Δεν ξεχάσαμε επίσης αυτό που είναι σημαντικό και για τους Ελληνες και για τους Γάλλους, το φαγητό: θα υπάρχουν γαστρονομικές εκδηλώσεις στις οποίες ο σεφ της πρεσβείας της Γαλλίας στην Αθήνα θα ετοιμάσει εδέσματα από τις χώρες της γαλλοφωνίας μπροστά στο κοινό, το οποίο θα έχει την ευκαιρία να τα γευτεί».

«Ετοιμάζουμε την εφετινή ΔΕΒΘ εδώ και εννέα μήνες, σε στενή συνεργασία με το Ελληνικό Ιδρυμα Πολιτισμού και την ομάδα που διευθύνει ο Μανώλης Πιμπλής και με τους συναδέλφους μου από το Γαλλικό Ινστιτούτο της Αθήνας, και μπορώ να πω ότι η γενική οργάνωση της ΔΕΒΘ από αυτή τη νέα ομάδα είναι πολύ επαγγελματική. Το δυνατό σημείο εκτιμώ ότι είναι η φιλοδοξία των διοργανωτών να εντάξουν αυτή την έκθεση (μοναδική στο είδος της στην Ελλάδα) στον χάρτη των μεγάλων εκθέσεων βιβλίου στα Βαλκάνια και στην Ευρώπη. Αυτό μεταφράζεται με μια έντονη παρουσία ξένων δημιουργών από τον χώρο του βιβλίου, ενώ το πλήθος των εκδηλώσεων είναι εντυπωσιακό. Η παρουσία των ξένων εκδοτών είναι επίσης ένας καλός δείκτης, διότι μια έκθεση βιβλίου οφείλει να λειτουργεί και ως χώρος συνομιλίας και επαφών μεταξύ των επαγγελματιών από διαφορετικές χώρες. Οταν πρότεινα στην ισχυρή διεθνή οργάνωση των γάλλων εκδοτών (Bureau International de l’ Edition Française – BIEF) να έρθει στη Θεσσαλονίκη, η ανταπόκριση ήταν άμεση και θετική, διότι οι γάλλοι εκδότες (θα εκπροσωπηθούν σαράντα τέσσερις εκδότες) είδαν ότι η έκθεση βιβλίου της Θεσσαλονίκης είναι εμπορικά μια ενδιαφέρουσα έκθεση. Ο πρόεδρος και ο γενικός διευθυντής του BIEF θα είναι παρόντες στα εγκαίνια της ΔΕΒΘ. Οι συνεργασίες με τις ξένες εκθέσεις βιβλίου είναι επίσης ένα θετικό στοιχείο, όπως αυτή που έχουμε δρομολογήσει μεταξύ της Θεσσαλονίκης και του Φεστιβάλ Βιβλίου της Νίκαιας».

«Αυτές οι εμβληματικές φράσεις είναι σημεία αναφοράς που καθοδηγούν την πορεία μας σαν φάροι στο σκοτάδι. Η συζήτηση για τη δημοκρατία στον 21ο αιώνα έχει μεγάλη σημασία, διότι η δημοκρατία είναι εύθραυστη, αυτό είναι ένα χαρακτηριστικό της. Οι εγωισμοί, η απόρριψη της διαφορετικότητας, η έλλειψη κατανόησης του άλλου, η αναδίπλωση στον εαυτό μας, ο λόγος του μίσους την απειλούν διαρκώς. Σε επίπεδο κρατών, βλέπουμε γύρω μας μια αναβίωση αυταρχικών καθεστώτων και ηγεμονικών πειρασμών που αντιτίθενται στις αρχές της δημοκρατίας. Η δημοκρατία σε τοπικό επίπεδο είναι επίσης πολύ σημαντική για την υπεράσπιση και την προώθηση των αξιών που εκφράζουν αυτές οι εμβληματικές φράσεις. Ολα αυτά θα συζητηθούν στη διάρκεια της έκθεσης. Αν πρέπει να υποδείξουμε μια πορεία για τη δημοκρατία σε αυτή την έκθεση, θα παρέπεμπα σε μια άλλη εμβληματική φράση, την αγγλική ρήση «Αct local, think global»».

«Αυτές τις τέσσερις ημέρες συναντήσεων και επαφών θα πρέπει να τις δούμε ως ένα «τσουκάλι πολιτισμικών ζυμώσεων», ζυμώσεων που ανατρέπουν κατεστημένες συνήθειες, μια ευκαιρία για το κοινό και τους συμμετέχοντες να ανακαλύψουν ιδέες, διαφορετικούς τρόπους σκέψης, νέες πολιτιστικές πρακτικές. Θα είναι ένα αντίδοτο στις στερεοτυπικές αντιλήψεις. Αυτή η έκθεση πρέπει να είναι ένας τόπος ανακάλυψης, ανοίγματος προς τους άλλους και επίσης μια πολιτιστική, καλλιτεχνική και γαστρονομική γιορτή. Ελπίζω επίσης το πρόγραμμα που ετοιμάσαμε να κάνει εντύπωση και να ανοίξει την όρεξη των επισκεπτών να γνωρίσουν καλύτερα τον κόσμο της γαλλοφωνίας».

«Η προετοιμασία αυτού του αφιερώματος στη γαλλοφωνία δεν θα μπορούσε να γίνει χωρίς τη συνεργασία πολλών τοπικών φορέων. Χωρίς την υποστήριξη και συμβολή του Δήμου Θεσσαλονίκης, του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού, καθηγητών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου και πολλών φορέων πολιτισμού της πόλης αλλά και μεμονωμένων ατόμων, στη Γαλλία και στην Ελλάδα, που ενδιαφέρονται για τη Θεσσαλονίκη και τον διάλογο μεταξύ των δύο χωρών μας. Χωρίς όλους αυτούς δεν θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί αυτό το αφιέρωμα. Θέλω να σημειώσω επίσης την εξαιρετική δουλειά της ομάδας δέκα φοιτητών του Τμήματος Ψηφιακών Μέσων και Επικοινωνίας του ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας στην Καστοριά που ανέλαβε την παραγωγή επικοινωνιακού υλικού και τη διαχείριση των λογισμικών προβολής του περιπτέρου και του προγράμματος της γαλλοφωνίας.

Οσον αφορά το Γαλλικό Ινστιτούτο Θεσσαλονίκης, οφείλει να επανεφευρίσκει τον εαυτό του και να καινοτομεί διαρκώς για να επιβιώσει και για να διατηρήσει τη συνάφειά του με έναν κόσμο που κινείται και με τις προσδοκίες ενός κοινού που εξελίσσεται. Αυτό δεν μπορούμε να το κάνουμε μόνοι μας, και η εμπιστοσύνη των πολιτιστικών εταίρων μας στην πόλη καθοδηγεί τη δράση μας».

«Αφουγκραζόμαστε, διαβάζουμε, συζητάμε» σε έναν ισχυροποιημένο θεσμό για το βιβλίο

Με σαράντα ξένους συγγραφείς, πεντακόσιες εκδηλώσεις, διακόσιους ογδόντα πέντε συμμετέχοντες εκδότες, ένα επιπλέον περίπτερο εφέτος αποκλειστικά για το παιδικό βιβλίο, εξασφαλισμένη χρηματοδότηση (ως το 2019) και οικονομική ενίσχυση από τη Βουλή των Ελλήνων, η 15η Διεθνής Εκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης (ΔΕΒΘ), που ανοίγει τις πύλες της στις 3 Μαΐου με σύνθημα «Αφουγκραζόμαστε, διαβάζουμε, συζητάμε», παρουσιάζεται πιο ενισχυμένη, «πιο μεγάλη και πιο διεθνής από ποτέ», όπως επισημάνθηκε από την HELEXPO. To Ελληνικό Ιδρυμα Πολιτισμού, που έχει την ευθύνη της διοργάνωσής της, την κράτησε ζωντανή στα αμέσως προηγούμενα δύσκολα χρόνια και φιλοδοξεί να παραδώσει στον νέο φορέα για το βιβλίο που ετοιμάζεται να συστήσει το υπουργείο Πολιτισμού – τον οποίο εξήγγειλε στη συνέντευξη Τύπου της ΔΕΒΘ η υπουργός Πολιτισμού Λυδία Κονιόρδου – την πιο ισχυρή διοργάνωση στην ιστορία του θεσμού.

Η εφετινή επιλογή των τιμώμενων χωρών της γαλλοφωνίας θα πρέπει να αφήνει ευχαριστημένους τους εκδότες, δημιουργώντας ένα ευρύ πλαίσιο συνεργασιών μέσω μιας ισχυρής γλώσσας. Επιπλέον, ενισχυμένη είναι η παρουσία ρώσων και κινέζων εκδοτών.

Το κοινό θα παρακολουθήσει ενδιαφέρουσες συζητήσεις και αφιερώματα με μεγάλη θεματική τη «Δημοκρατία στον 21ο αιώνα». Η προσφυγική εμπειρία, η μνήμη και η λογοτεχνία, το βιβλίο και η περφόρμανς, τα πενηντάχρονα από τον Μάη του ’68 είναι επιμέρους θεματικές, ενώ οι αναγνώσεις στο 5ο Φεστιβάλ Νέων Λογοτεχνών και οι συζητήσεις στο 3ο Φεστιβάλ Μετάφρασης συνεχίζονται. «Τη συμβολή της ΔΕΒΘ στη διάδοση της φιλαναγνωσίας στην Ελλάδα και τη συμμετοχή της στους προβληματισμούς αιχμής που θέτει η εποχή μας» τονίζει ο διευθυντής της Μανώλης Πιμπλής ως στρατηγικούς στόχους της διοργάνωσης μαζί με την «ουσιαστική ένταξη της ΔΕΒΘ στον χάρτη των διεθνών εκθέσεων και τη δημιουργία τριγώνου Ελλάδα – Δυτική Ευρώπη – Βαλκάνια, με κομβικό τον ρόλο της Θεσσαλονίκης».

ΙΝFΟ
Η 15η ΔΕΒΘ θα διεξαχθεί στους χώρους της HELEXPO στη Θεσσαλονίκη από την Πέμπτη 3 Μαΐου ως την Κυριακή 6 Μαΐου, στα περίπτερα 13, 14, 15.

Δείτε το πρόγραμμα και τους συμμετέχοντες στη ΔΕΒΘ στην ιστοσελίδα:
https://thessalonikibookfair.gr

Αναλυτικές πληροφορίες για τη γαλλοφωνία θα βρείτε στην ιστοσελίδα:
https://francophonie.gr