Πώς θα μπορούσε να ανατραπεί το Brexit

Θα μπορούσαν οι Βρετανοί να ξαναψηφίσουν για το Brexit; Το ερώτημα ακούγεται όλο και πιο δυνατά, με πολιτικούς, αναλυτές και δημοσιεύματα να αναρωτιούνται κατά πόσο μπορεί να ανατραπεί η λαϊκή ετυμηγορία για την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ.

Σχεδόν όλοι συμφωνούν ότι δεν μπορεί να γίνει ανατροπή του Brexit, εκτός αν υπάρξει προηγουμένως μια τεράστια αλλαγή στη βρετανική κοινή γνώμη, όπως για παράδειγμα ύστερα από ένα νέο δημοψήφισμα, το αποτέλεσμα του οποίου θα είναι αυτή τη φορά υπέρ της παραμονής. Ακόμα όμως και σε αυτό το θεωρητικό σενάριο, τα επόμενα βήματα δεν είναι καθόλου ξεκάθαρα.

Κάποιοι, όπως ο πρώην πρωθυπουργός της Βρετανίας Τόνι Μπλερ, είναι αισιόδοξοι ότι κάτι έχει αλλάξει και ότι η βρετανική κοινή γνώμη μπορεί να μεταπειστεί. Το Brexit δεν είναι αναπότρεπτο, λένε –ιδίως αν η τελική συμφωνία που θα φέρει η Τερέζα Μέι κριθεί αρνητικά.

Αρκετές δημοσκοπήσεις έχουν δείξει ότι αυξάνεται (σε κάποιες ακόμα και στο 45%-50%) το ποσοστό των Βρετανών που θέλουν μια δεύτερη ψηφοφορία για το Brexit. Πολλοί από όσους ψήφισαν υπέρ της εξόδου το καλοκαίρι του 2016 λένε σήμερα ότι έκαναν «λάθος» και ότι η χώρα έχει τώρα μια πιο καλή ιδέα για το τι σημαίνει πραγματικά το Brexit.

Με τη Βρετανία να χάνει έδαφος στις διαπραγματεύσεις της εξόδου από την ΕΕ, στις οποίες η συντηρητική πρωθυπουργός Τερέζα Μέι έχει ήδη καταπατήσει «κόκκινες γραμμές», και την οικονομία της χώρας να επιβραδύνεται (αν και δεν υπήρξε η καταστροφική ύφεση που προέβλεπαν κάποιοι λόγω Brexit), φιλοευρωπαίοι πολιτικοί και οργανώσεις του «Remain» έχουν αρχίσει να αισθάνονται μια αλλαγή στoν αέρα και προσπαθούν ενεργά να ενισχύσουν την υποστήριξη για μια νέα «λαϊκή ψήφο».

Πολλές ομάδες και οργανώσεις διοργανώνουν εκδηλώσεις σε ολόκληρη τη χώρα υπέρ μιας νέας ψηφοφορίας για το Brexit. Υποστηρίζουν ότι, αντί να επαναληφθεί το δημοψήφισμα του 2016, αυτή η νέα «ψήφος του λαού» θα πρέπει να αποφασίσει εάν η τελική συμφωνία για το Brexit που θα παρουσιάσει η κυβέρνηση ανταποκρίνεται στις υπερβολικές υποσχέσεις που έδωσαν οι υπέρμαχοι της αποχώρησης στην εκστρατεία του δημοψηφίσματος το 2016.

«Αυτό μπορεί να μην είναι τόσο φανταστικό ή τραβηγμένο όσο ακούγεται» γράφουν οι «New York Times», εξηγώντας ότι «οποιαδήποτε συμφωνία απόσυρσης κλείσει η πρωθυπουργός της Βρετανίας με την ΕΕ θα χρειαστεί έγκριση από το βρετανικό Κοινοβούλιο, όπου η Τερέζα Μέι δεν έχει αξιόπιστη πλειοψηφία».

Αν λοιπόν οι βρετανοί βουλευτές απορρίψουν τη συμφωνία της, η Μέι θα έχει τρεις επιλογές: να προσπαθήσει να την επαναδιαπραγματευθεί –απίθανο, λόγω των εγχώριων πολιτικών πιέσεων και της αντίστασης από την ΕΕ -, να προκηρύξει γενικές εκλογές ή να θέσει τη συμφωνία της για το Brexit απευθείας στην κρίση του λαού.

Αλλά το ρεπορτάζ των «NYT», όπως και σειρά δημοσιευμάτων στον βρετανικό και στον διεθνή Τύπο θεωρούν ότι η ανατροπή του Brexit παραμένει αυτή τη στιγμή το λιγότερο πιθανό σενάριο. Ούτε η βρετανική κυβέρνηση ούτε το Εργατικό Κόμμα θέλουν επισήμως ένα νέο δημοψήφισμα, και οι ευρωπαϊστές πολιτικοί αντιμετωπίζουν πολλά εμπόδια, κυρίως την έλλειψη ενδιαφέροντος από ένα κουρασμένο ή αδιάφορο εκλογικό σώμα.

Είναι κοινό μυστικό ότι οι διαπραγματεύσεις με την ΕΕ πηγαίνουν άσχημα για το Λονδίνο, είναι γεμάτες σύγχυση και υποχωρήσεις, αλλά από την άλλη πλευρά έχουν γίνει τόσο τεχνικές που πολλοί βρετανοί ψηφοφόροι αδυνατούν να τις παρακολουθήσουν και έχουν χάσει το ενδιαφέρον τους. Περιμένουν την τελική συμφωνία για να κρίνουν αν θα είναι συμφέρουσα ή όχι.

Και ενώ είναι αλήθεια ότι σημαντικό μέρος της κοινής γνώμης έχει αρχίσει να μετατοπίζεται κατά της αποχώρησης, οι φιλοευρωπαίοι στερούνται ενός νέου, αξιόπιστου ηγέτη. Ο πρώην πρωθυπουργός Τόνι Μπλερ είναι ένας εξέχων, αλλά αμαυρωμένος, συνήγορος της παραμονής στην ΕΕ –η υπόληψή του έχει καταστραφεί από τον πόλεμο στο Ιράκ.

Τίποτε από αυτά δεν φαίνεται να αποθαρρύνει μια αυξανόμενη ομάδα ευρωπαϊστών που είναι πεπεισμένοι ότι η χώρα δεν πρέπει να κάνει αυτό που θεωρούν ως ένα καταστροφικό, ιστορικό λάθος εγκαταλείποντας την ΕΕ. Μεταξύ των οργανώσεων αυτών είναι η Open Britain, η οποία διοργάνωσε πρόσφατα πάνω από 300 εκδηλώσεις μέσα σε μία ημέρα σε ολόκληρη τη χώρα, εγκαινιάζοντας την εκστρατεία για την «ψηφοφορία του λαού» επί της τελικής συμφωνίας για το Brexit.

Υπάρχουν πειστικά, πρακτικά επιχειρήματα για τη διεξαγωγή ενός δεύτερου δημοψηφίσματος, διότι η ψήφος του 2016 ήταν «σιωπηλή» σχετικά με το τι θα πρέπει να αντικαταστήσει την ένταξη στην ΕΕ (ένα σκληρό Brexit, μια εμπορική συμφωνία τύπου Καναδά, εμπόριο με όρους Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, κάτι εντελώς νέο;) και οι επιλογές αυτές ποικίλλουν σε μεγάλο βαθμό. Δεδομένου ότι καμία επιλογή δεν έχει συγκεκριμένη εντολή από τον λαό στις κάλπες, κάθε νέα συμφωνία είναι πιθανό να αμφισβητηθεί. Αλλά ακόμα και οι πιο ένθερμοι ευρωπαϊστές δεν έχουν αυταπάτες: ομολογούν ότι δεν υπάρχει έντονη λαϊκή επιθυμία για δεύτερη ψηφοφορία αυτή τη στιγμή.

Μια δεύτερη «ψήφος του λαού» για το Brexit θα προέλθει μάλλον από το πολιτικό αδιέξοδο παρά από τη λαϊκή απαίτηση για δεύτερο δημοψήφισμα. Οταν οι βουλευτές κληθούν να ψηφίσουν την όποια συμφωνία για το Brexit, η στάση του Εργατικού Κόμματος θα είναι κρίσιμης σημασίας. Αν και ο αριστερός ηγέτης του, Τζέρεμι Κόρμπιν, είναι βετεράνος ευρωσκεπτικιστής, οι περισσότεροι βουλευτές και τα περισσότερα μέλη του κόμματος δεν είναι. Αναλυτές πιστεύουν ότι το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης θα αντιταχθεί σε οποιαδήποτε συμφωνία κλείσει η Μέι, με το πρόσχημα ότι οι Εργατικοί θα μπορούσαν να τα καταφέρουν καλύτερα. Ετσι, η φιλοευρωπαϊκή εκστρατεία στοχεύει να ενισχύσει τα μέλη του Εργατικού Κόμματος για να πιέσουν τον Κόρμπιν να αντισταθεί στο Brexit.