Η κρίση ξεπεράστηκε, αλλά όχι για τους νέους της Ευρώπης

Μία δεκαετία μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers και το ξέσπασμα της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης η Ευρώπη δείχνει να έχει ανακτήσει μια σταθερή πορεία οικονομικής ανάκαμψης με όλες ανεξαιρέτως τις οικονομίες –ακόμα και την ελληνική –να έχουν θετικό πρόσημο ανάπτυξης και με τις αγορές εργασίας των κρατών-μελών να ανακάμπτουν. Παρά ταύτα η κρίση μοιάζει να έχει αφήσει πίσω της σημάδια που εξακολουθούν να ταλανίζουν τους πιο αδύναμους κρίκους των ευρωπαϊκών κοινωνιών. Και οι νέοι εξ ορισμού ανήκουν στους αδύναμους.

Τα τελευταία στοιχεία της Eurostat έδειξαν ότι το 2017 το γενικό ποσοστό της ανεργίας στην ΕΕ υποχώρησε στο 7,6%, πλησιάζοντας στο χαμηλότερο ποσοστό 7,2%, στο οποίο είχε καταγραφεί το 2007, πριν δηλαδή από το ξέσπασμα της κρίσης. Η ανεργία των νέων επίσης έχει υποχωρήσει στο 16,8%, ποσοστό που δεν απέχει πολύ από το 15,7% που είχε καταγραφεί το 2007.

Εν προκειμένω, ωστόσο, πίσω από τους αριθμούς υπάρχουν άνθρωποι. Και τα ενθαρρυντικά αυτά ποσοστά δεν αποτυπώνουν την καθημερινότητα των ανθρώπων, και συγκεκριμένα τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι νέοι Ευρωπαίοι για να ξεκινήσουν τον εργασιακό τους βίο. Η έρευνα της Eurofound, που βασίστηκε στα στοιχεία της επίσημης στατιστικής υπηρεσίας της ΕΕ, αποκάλυψε εν προκειμένω ότι η μακροχρόνια ανεργία μαστίζει τους νέους της Ευρώπης παρά το ότι η βραχυχρόνια ανεργία υποχωρεί. Δηλαδή, για όσους νέους πασχίζουν πάνω από ένα 12μηνο να βρουν μια θέση εργασίας, είτε αυτή είναι η πρώτη του εργασιακού τους βίου είτε όχι, οι πιθανότητες να ευοδωθούν οι προσπάθειές τους περιορίζονται αντί να αυξάνονται.

Η έρευνα ανέδειξε γλαφυρά τις κοινωνικές επιπτώσεις της μακροχρόνιας ανεργίας στη ζωή των νέων ανθρώπων. Ενα από τα συμπεράσματα είναι ότι επιδρά μακροπρόθεσμα στο επίπεδο ζωής τους, καθώς όσοι βίωσαν τη μακροχρόνια ανεργία και δεκαετίες μετά οι αποδοχές τους θα είναι συγκριτικά χαμηλότερες. Αντικειμενικά, είναι αυξημένες οι πιθανότητες όσοι ως νέοι υπήρξαν μακροχρόνια άνεργοι να στερούνται ως μεσήλικοι υλικά αγαθά που απολαμβάνουν οι συνομήλικοί τους, έστω και αν αυτοί βίωσαν μία ή περισσότερες φορές βραχυχρόνια ανεργία.

Σε ψυχολογικό επίπεδο, επίσης, οι επιπτώσεις είναι δραματικές, καθώς η μακροχρόνια ανεργία, και αφού ακόμα ξεπεραστεί, εξακολουθεί να επηρεάζει αρνητικά το αίσθημα ικανοποίησης που έχει ένας άνθρωπος από τη ζωή του, αυξάνει τον κίνδυνο κοινωνικής απομόνωσης και επίσης τον κίνδυνο εμφάνισης νοητικών προβλημάτων.

«Η παρατεταμένη δυσκολία ένταξης νέων ανθρώπων στην αγορά εργασίας εγείρει για τους ανθρώπους αυτούς οικονομικά και μη οικονομικά προσκόμματα που τους εμποδίζουν να συμμετάσχουν πλήρως στην κοινωνική ζωή. Εξάλλου, η καθημερινή αντιμετώπιση κρατικών δομών και θεσμών από έναν μακροχρόνια άνεργο έχει ως αποτέλεσμα να συσσωρεύεται μια δυσαρέσκεια στη συνείδησή του και μια αντιπαλότητα έναντι τόσο της κοινωνίας ως συνόλου όσο και του πολιτικού συστήματος και των πρωταγωνιστών του» σημειώνει ο Μασιμιλιάνο Μασκερίνι του ηλεκτρονικού περιοδικού «Social Europe».

Είναι η ματαίωση των προσδοκιών των νέων, κυρίως όσων έχουν επενδύσει χρόνο και χρήμα για την εκπαίδευσή τους, που τους ωθεί στην απομόνωση, στην κοινωνική δυσαρέσκεια και στην άρνηση. Διότι «ιδρώνοντας για να ξεκινήσουν τον εργασιακό τους βίο γνωρίζουν εκ των προτέρων ότι με τον κόπο της δουλειάς τους δεν πρόκειται να αποκτήσουν κάποτε το επίπεδο ζωής των γονέων τους» σημειώνει ο Μασκερίνι.

Το διάσημο λεξικό της Οξφόρδης ενέταξε το 2017 ένα νέο λήμμα στις σελίδες του: τον όρο «youthquake», έναν νεολογισμό που θέλει να περιγράψει τις σεισμικές δονήσεις που προκαλούν οι νέοι στις σύγχρονες κοινωνίες. Ο όρος έγινε διάσημος στους Αγγλοσάξονες έπειτα από την αυξημένη συμμετοχή των νέων Βρετανών στις τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις, συμπεριλαμβανομένου του ιστορικού δημοψηφίσματος που έφερε το Brexit. Διότι κατά τις μεταπολεμικές δεκαετίες της οικονομικής ανάπτυξης και ευημερίας οι νέοι άνθρωποι (όχι μόνο στη Βρετανία αλλά σε ολόκληρη τη Δυτική Ευρώπη) έδειχναν μια απάθεια για τα πολιτικά και τα ποσοστά συμμετοχής τους στις εκλογές ήταν περιορισμένα.

Από το 2012 η Eurofound είχε κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου διαπιστώνοντας μια κλιμάκωση της δυσπιστίας των νέων απέναντι στους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Αιτία της δυσπιστίας αυτής ήταν η δυσκολία των νεαρών Ευρωπαίων να βρουν απασχόληση. Τα αισθήματα αυτά δεν άργησαν να λάβουν σαφέστερες πολιτικές διαστάσεις, φθάνοντας μέχρι την απόρριψη του ευρωπαϊκού πολιτικού συστήματος συλλήβδην.

Το επόμενο στάδιο ήταν η στροφή των νέων προς μη φιλελεύθερες ή και ανοιχτά αντιδημοκρατικές πολιτικές δυνάμεις και προς αντισυστημικά κόμματα σε ολόκληρη την Ευρώπη. «Είναι οι κοινωνικές εκείνες δυνάμεις που διώχνουν τη Βρετανία από την ΕΕ και που κυριάρχησαν στις πρόσφατες ιταλικές εκλογές (οι νέοι Ιταλοί σε ποσοστό άνω του 60% ψήφισαν το Κίνημα των 5 Αστέρων και την ακροδεξιά Λέγκα)» σημειώνει ο Μασκερίνι στη «Social Europe».

«Η αντιμετώπιση της μακροχρόνιας ανεργίας είναι σαφώς η νέα πρόκληση που καλείται να αντιμετωπίσει η σημερινή Ευρώπη» αποφαίνεται ο σχολιαστής της βρετανικής ιστοσελίδας. Και προσθέτει ότι η επανένταξη των μακροχρόνια ανέργων ανθρώπων στις ευρωπαϊκές κοινωνίες δεν είναι ένας εύκολος στόχος. Διότι η κοινωνική αυτή ομάδα σε όλα τα κράτη-μέλη έχει κάποια κοινά χαρακτηριστικά.

Αποτελείται κυρίως από αγόρια που διαμένουν στις χώρες καταγωγής τους και δεν διαθέτουν εργασιακή εμπειρία και υψηλού επιπέδου εκπαίδευση. Η κατηγορία αυτή των μακροχρόνια ανέργων συνήθως ζει σε ένα αρνητικό οικογενικό περιβάλλον και αντιμετωπίζει μείζονα κίνδυνο εμφάνισης ασθενειών.

«Για τον λόγο αυτόν απαιτείται μια ολιστική, εξατομικευμένη προσέγγιση του προβλήματος που θα αποσκοπεί στην κοινωνική επανένταξη των νέων ανθρώπων. Αυτό μπορεί να γίνει με την προώθηση της απασχολησιμότητας των νέων με την εκπόνηση προγραμμάτων ευέλικτης και βιώσιμης στήριξής τους» σημειώνει η Eurofound.

Η ΕΕ έχει εκπονήσει εδώ και μία πενταετία ένα σύνολο δράσεων για την τόνωση της απασχόλησης των νέων που εντάσσονται στο πλαίσιο του προγράμματος Youth Garantee. Οι προσπάθειες αυτές, ωστόσο, δεν έχουν αποδώσει απτά αποτελέσματα.

«Ως εκ τούτου, για να διευκολυνθεί η είσοδος των νέων στην αγορά εργασίας απαιτούνται πρόσθετες προσπάθειες και δράσεις εκ μέρους των κρατών-μελών της ΕΕ και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής» αποφαίνεται η Eurofound.