Μια μητέρα γεννιέται

Η εµπειρία της µητρότητας σε αλλάζει για πάντα. Τόσο απλά. Ο διακεκριμένος αμερικανός ψυχίατρος Ντάνιελ Στερν (πέθανε το 2012) μελέτησε για50 ολόκληρα χρόνια αυτή τη μεταμόρφωση, παρατήρησε καρέ-καρέ τη σχεδόν μεταφυσική επικοινωνία μητέρας και βρέφους και πέταξε στον Καιάδα πολλούς από τους μύθους (ηθικοπλαστικούς, ιδεολογικούς κ.τ.λ.) που βαραίνουν το θέμα της ψυχικής υγείας της μητέρας και του παιδιού. Αισίως μεταφράστηκε στα ελληνικά (από την Ευαγγελία Ανδριτσάνου) και κυκλοφορεί αυτές τις ημέρες το βιβλίο του «Τhe Birth of a Mother» («Μια μητέρα γεννιέται», εκδόσεις Αγρα), ένας οδηγός για τη γυναίκα που μεταμορφώνεται σε μητέρα.

Ο Ντάνιελ Στερν (με τη βοήθεια της συζύγου του, παιδιάτρου και παιδοψυχιάτρου Νάντια Μπρουσβάιλερ) ρίχνει μια συμπονετική αλλά διεισδυτική ματιά στην ψυχική ζωή της γυναίκας πουαποκτά παιδί. Το κάνει χωρίς ακαδημαϊσμούς, αλλά και χωρίς πιασάρικες «εκλαϊκεύσεις» του τύπου «10 στάδια για να γίνεις μάνα». Και αυτό που επιτυγχάνει είναι, σύμφωνα με τον επιστημονικό επιμελητή του βιβλίου, καθηγητή της Ψυχιατρικής στο ΕΚΠΑ Γιάννη Ζέρβα, «μοναδικό» διότι «περιγράφει με ακρίβεια και ευαισθησία τη βιωματική διαδρομή που κάνει μια γυναίκα μητέρα…». Δεν είναι απλή υπόθεση. «Η μητρική νοοτροπία που αποκτά μια γυναίκα προοδευτικά από την εγκυμοσύνη είναι μια νέα συνειδητότητα, μια νέα ταυτότητα, που δεν συμπληρώνει απλώς την προηγούμενη προσωπικότητά της αλλά τη μορφοποιεί. Οι ψυχολογικές ανάγκες της υπαγορεύονται πλέον από τη νέα ταυτότητα».

Ο Στερν αποτυπώνει όλα αυτά που η «κυοφορούμενη» μητέρα βιώνει. Τα γυναικεία δίκτυα από τα οποία έχει ανάγκη (δηλαδή άλλες έμπειρες μητέρες που της παρέχουν μια ψυχολογική πλαισίωση). Τη σχέση με τη δική της μητέρα, που «γίνεται πιο ρεαλιστική, πιο ώριμη και κατά κανόνα κάνει ένα μεγάλο άλμα προς τα εμπρός». Τις προσδοκίες για το μωρό αλλά και για το πώς θα είναι η ίδια στον μητρικό ρόλο, προσδοκίες που συχνά θρυμματίζονται από την πραγματικότητα. Την ανακίνηση του παρελθόντος που πυροδοτεί η γέννηση του παιδιού· η μητέρα βομβαρδίζεται από δικές της παιδικές αναμνήσεις.Αλλά και την «τραυματική» επιστροφή της νέας μητέρας στη δουλειά. «Είναι σημαντικό να γνωρίζουν οι νέες μητέρες ότι βρίσκονται παγιδευμένες σε μια ιστορική μετάβαση από παλαιότερες σε νεότερες συνήθειες και αξίες και ότι ένα μεγάλο μέρος της αναστάτωσης που τις ταλαιπωρεί αντανακλά ένα ευρύτερο πρόβλημα της κοινωνίας στο σύνολό της. Κατά κανόνα, οι μητέρες ούτε αποτυχημένες είναι ούτε ανεπαρκείς, αντίθετα, πασχίζουν όσο μπορούν να ισορροπήσουν τις διαφορετικές ταυτότητές τους σε συνθήκες πολύ αντίξοες».

Στο «Μια μητέρα γεννιέται» δεν απουσιάζει και η νεόδμητη ταυτότητα του πατέρα.Και εκείνος βιώνει τις δικές του αλλαγές, στην αυτοεικόνα του, στην καθημερινότητά του, στη σχέση του με τον κόσμο. Οπως το συνοψίζει αριστοτεχνικά ο Τζον Τραβόλτα (φωτογραφία) στην ταινία «Κοίτα ποιος μιλάει» (1989) στον ομιλούντα μικρό Μάικι: «Οι μπαμπάδες είμαστε εδώ για να στηρίζουμε τις μαμάδες ώστε να μην τρελάνουν τα παιδιά».

Ο Ντάνιελ Στερν μοιάζει να επιδίδεται σε μικροχειρουργική καθώς αποκαλύπτει τους ρόλους στην «παραδοσιακή διευθέτηση». «Στο παραδοσιακό ζευγάρι ο πατέρας στρέφεται προς τα έξω, προς τον κόσμο, σε απόλυτη αντίθεση με τη σύντροφό του, η οποία στρέφεται προς τα μέσα, προς το μωρό, και απομακρύνεται από τον έξω κόσμο». Οπως επισημαίνει: «…η στιγμή που η νέα μητέρα αξιολογεί ξανά τον σύντροφό της εξετάζοντας αν είναι κατάλληλος για να γίνει πατέρας αποτελεί μια πολύ σημαντική φάση του γάμου, η οποία συχνά καθορίζει ολόκληρη τη μελλοντική πορεία της σχέσης. Και αυτή είναι δυστυχώς η στιγμή που μπορεί να εγκατασταθεί η απογοήτευση».

Στον δε γάµο µε ίσους όρους που αρχίζει (ευτυχώς) και κερδίζει έδαφος, υπάρχουν άλλες προκλήσεις. Γιατί όταν η φροντίδα του μωρού μοιράζεται ισόποσα, «πολύ συχνά ο καθένας από τους δύο γονείς αρχίζει να κρατάει λογαριασμό, γιατί νιώθει ότι ο άλλος δεν αναλαμβάνει πλήρως το μερίδιο της δουλειάς που του αναλογεί. Αυτό μπορεί να μετατρέψει τον στίβο της ανατροφής του παιδιού σε πεδίο μάχης». Ποιος πήγε περισσότερες βόλτες στο πάρκο; Ποιος μαγειρεύει τις κρεατόσουπες;

Μια μητέρα γεννιέται πάντα μαζί με το μωρό της. Καλό είναι, υπενθυμίζει ο Στερν, να είναι αμφότεροι ετοιμοπόλεμοι. l lpapadimitriou@tovima.gr

* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 22 Απριλίου 2018.