«Κλειδωμένη» από το υπουργείο Παιδείας η εργαλειοθήκη του ΟΟΣΑ

Το ελληνικό πολιτικό σύστημα είναι ένα σύστημα που φοβάται τους εκπαιδευτικούς του. Δεν τους δίνει καμία εξουσία στη λήψη αποφάσεων. Δεν τους εμπιστεύεται. Αλλά δεν τους μορφώνει κιόλας. Και σίγουρα δεν τους αξιολογεί. Μοιάζει η πιο επιτυχημένη συνταγή… αποτυχίας, και η ομάδα του Οργανισμού Οικονομικής Συγκρότησης και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), όσα χρόνια ακόμη και αν κάνει έρευνες στη χώρα μας, μάλλον δεν θα καταλάβει ποτέ τη λογική της. ‘Η έστω το παράλογο της εξίσωσης που καλείται να λύσει: γιατί πληρώνουμε πανάκριβες έρευνες σε διεθνείς οργανισμούς που παραδίδουν «εργαλειοθήκες» ανάπτυξης, όταν δεν πρόκειται ποτέ να τις εφαρμόσουμε;

Επειτα από μήνες ερευνών, συναντήσεις με φορείς της εκπαίδευσης, ελέγχους, η ομάδα του ΟΟΣΑ παρέδωσε στο υπουργείο Παιδείας μια έκθεση 233 σελίδων που κατέληξε στα ίδια συμπεράσματα: χρειάζεται ατομική αλλά και εξωτερική αξιολόγηση στα σχολεία. Το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα είναι υπερβολικά συγκεντρωτικό, καθώς όλες οι αποφάσεις λαμβάνονται από το υπουργείο Παιδείας, με σχολεία, πανεπιστήμια και εκπαιδευτικούς χωρίς καμία ουσιαστική παρέμβαση σε τίποτα.

Οι πανελλαδικές εξετάσεις έχουν αποτύχει γιατί συνδέουν ασφυκτικά το Λύκειο με την εισαγωγή στα πανεπιστήμια και αποτελούν το σημαντικότερο θέμα στη ζωή των υποψηφίων, ενώ έτσι θα παραμείνουν όσο υπάρχει συγκεκριμένος αριθμός εισακτέων που καθορίζεται από το κράτος.

Η «σκιώδης εκπαίδευση» των φροντιστηρίων έχει καταλάβει τα πάντα και το σχολείο πρακτικά δεν υπάρχει, καθώς το 99% των μαθητών της Γ’ Λυκείου κάνουν φροντιστήρια. Αυτό βέβαια αποτελεί μια καθαρά ταξική πολιτική, καθώς αποκλείει τους ασθενείς οικονομικά πολίτες, με μοναδική διέξοδο τη βελτίωση των δημόσιων σχολείων, ώστε να προσφέρουν «ακαδημαϊκή αριστεία και ισότητα».

Το υπουργείο Παιδείας ωστόσο (σε ευρύτερη προεκλογική περίοδο) εκτίμησε ότι από τα παραπάνω το σημαντικότερο της νέας «εργαλειοθήκης» του ΟΟΣΑ είναι ότι ο Οργανισμός συμφώνησε στην ανάγκη νέων διορισμών στην εκπαίδευση. Πληροφορίες του «Βήματος» αναφέρουν δε ότι από την πλευρά μεγάλων εκπαιδευτικών οργανισμών του υπουργείου Παιδείας ξεκαθαρίστηκε τους προηγούμενους μήνες στην ομάδα του Οργανισμού ότι «η αξιολόγηση εκπαιδευτικών δεν… περνάει».

Στην έκθεση του Οργανισμού που παραδόθηκε στη ελληνική κυβέρνηση ωστόσο γίνεται αναφορά και σε δημοσίευμα του «Βήματος» που αφορά την καταγραφή στοιχείων για τους σπουδαστές των ιδιωτικών ΙΕΚ στην Ελλάδα.

Στα θετικά της έκθεσης αναφέρεται ότι οι 15χρονοι έλληνες μαθητές έχουν κίνητρα και έχουν μεγάλη αίσθηση του «ανήκειν» στα σχολεία περισσότερο από άλλες χώρες-μέλη του ΟΟΣΑ.

Σύμφωνα λοιπόν με τα συμπεράσματα της έκθεσης, ο Οργανισμός επισημαίνει στην Ελλάδα ότι:

l Οραμα για το αύριο: «Ενα συναρπαστικό και περιεκτικό όραμα μπορεί να οδηγήσει ένα σύστημα, να προσελκύσει τους καλύτερους ανθρώπους και να υποστηρίξει τη συνεκτικότητα και την ένταξη. Είναι κρίσιμο όμως οι σημαντικοί φορείς της εκπαίδευσης να έχουν την ευκαιρία να συμμετάσχουν στην άρθρωση αυτού του οράματος, συμπεριλαμβανομένων των φοιτητών. Οταν ένα όραμα κοινοποιείται και μοιράζεται με σαφήνεια από τους εμπλεκομένους, μπορεί να συμβάλει στην επίτευξη μιας μεταρρύθμισης μακροπρόθεσμα».

l Αυτοδιοίκηση των ιδρυμάτων: Παρά την προσδοκία στο άρθρο 16 του ελληνικού Συντάγματος ότι τα ιδρύματα πρέπει να είναι αυτοδιοικούμενα, οι ρυθμίσεις στη λήψη αποφάσεων στην ανώτατη εκπαίδευση δείχνουν ότι αυτό δεν συμβαίνει στην πράξη. Οι αποφάσεις παίρνονται από το υπουργείο Παιδείας «ως de facto κυβερνήτη των θεσμών». Λογική συνέπεια αυτού όμως είναι ότι «υπάρχει κίνδυνος τα θεσμικά όργανα να μην είναι σε θέση να κάνουν στρατηγικές επιλογές για την κατεύθυνσή τους, διότι η εστίαση του υπουργείου είναι στο σύνολο του συστήματος και όχι σε μεμονωμένα ιδρύματα».

l Κατάργηση των Πανελλαδικών: Χρειάζονται μόνιμοι διορισμοί εκπαιδευτικών, να ενισχυθεί η χρηματοδότηση για την εκπαίδευση, ενώ ειδικά για το σύστημα εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, αλλαγή ή ακόμη και κατάργηση των πανελληνίων εξετάσεων. Προτείνεται ένα σύστημα στο οποίο οι μαθητές θα εξετάζονται παραπάνω από μία φορές κατά τη διάρκεια των σχολικών τους ετών και όχι μόνο σε μία εξέταση.Να θυμίσουμε εδώ ότι ένα αντίστοιχο μοντέλο εξετάσεων για την εισαγωγή στα πανεπιστήμια και τα ΤΕΙ είχε προτείνει όταν ηγήθηκε του πρώτου εθνικού διαλόγου για την παιδεία ο καθηγητής Γλωσσολογίας και πρώην υπουργός Παιδείας κ. Γ. Μπαμπινιώτης. Η χώρα μας δεν θα μπορούσε να έχει θεσπίσει ένα αντίστοιχο σύστημα εδώ και μια δεκαετία…

Οσον αφορά τις προσλήψεις, βάσει όσων έχουν ήδη συμφωνηθεί με τους θεσμούς, η Ελλάδα θα μπορεί το 2019 να προσλάβει στο Δημόσιο με την αναλογία 1 νέα πρόσληψη για κάθε 3 αποχωρήσεις. Κάτι τέτοιο, όπως λέει ο επιστημονικός συνεργάτης του ΙΟΒΕ κ. Απ. Δημητρακόπουλος, «σημαίνει γύρω στις 11.000 νέες προσλήψεις στο σύνολο του Δημοσίου. Από αυτούς το υπουργείο Παιδείας να πάρει 2.000-2.500; Σήμερα οι αναπληρωτές εκπαιδευτικοί είναι περίπου 20.000…».

l Συγγράμματα: «Αποτελεί σπατάλη που δεν συνηθίζεται διεθνώς η δωρεάν παροχή συγγραμμάτων στα ΑΕΙ με τον τρόπο που γίνεται στην Ελλάδα».

l Ο αριθμός των μαθητών ανά τάξη στα σχολεία της Ελλάδας είναι κάτω από τον μέσο όρο των χωρών-μελών του ΟΟΣΑ. Πρέπει να μελετηθούν –μεταξύ άλλων –οι επιπτώσεις του δημογραφικού και η νέα μετανάστευση από την Ελλάδα.

l Ωράριο εκπαιδευτικών: Οι έλληνες εκπαιδευτικοί έχουν το μικρότερο ωράριο των εκπαιδευτικών στις χώρες-μέλη του Οργανισμού, ενώ προτείνεται η καλύτερη αξιοποίησή τους. «Οι δάσκαλοι στην Ελλάδα δαπανούν λιγότερο χρόνο διδασκαλίας από ό,τι οι μέσοι όροι του ΟΟΣΑ και της ΕΕ-22 στη γενική κατώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, αλλά ο συνολικός χρόνος εργασίας τους στο σχολείο (συμπεριλαμβανομένων των διοικητικών εργασιών για ορισμένους δασκάλους) είναι κοντά ή πάνω από τους μέσους όρους του ΟΟΣΑ και της ΕΕ-22. Αυτό σημαίνει ότι οι εκπαιδευτικοί δαπανούν λιγότερο χρόνο με τους μαθητές, καθώς και σε συνεργατική εργασία με συναδέλφους τους από ό,τι οι εκπαιδευτικοί σε άλλες χώρες του ΟΟΣΑ και της ΕΕ» τονίζεται.

l Εξωτερική αξιολόγηση: Χρειάζεται εξωτερική αξιολόγηση στα σχολεία. «Μέχρι πρόσφατα, η Ελλάδα ήταν η μόνη χώρα της ΕΕ που δεν απαιτούσε εξωτερική ή εσωτερική σχολική αξιολόγηση (το νέο σύστημα σχολικής αυτοαξιολόγησης συζητείται περαιτέρω), αν και υπάρχουν αναφορές ότι από το 2018 θα γίνει ετήσια αξιολόγηση για 20.000 εκπαιδευτικά στελέχη. Η απουσία εξωτερικής και εσωτερικής σχολικής αξιολόγησης σημαίνει ότι τα σχολεία δεν διαθέτουν τα δεδομένα που χρειάζονται για να εντοπίσουν τα πλεονεκτήματα και τις δυνατότητες βελτίωσης. Αυτή η έλλειψη διαφάνειας όσον αφορά την απόδοση των μαθητών και των καθηγητών έχει επίσης συμβάλει σε χαμηλά επίπεδα δημόσιας ικανοποίησης και εμπιστοσύνης στο σύστημα».

l Επιλογή σπουδών: Οι νέοι σπουδάζουν σπάνια αυτό που πραγματικά επιλέγουν και τα πανεπιστήμια δεν τους δίνουν τις δεξιότητες που απαιτούνται στην αγορά εργασίας. «Μέρος της λύσης θα ήταν να δοθεί μεγαλύτερη ελευθερία στους φοιτητές να αλλάξουν τα μαθήματά τους μία φορά στο Πανεπιστήμιο, με την προσδοκία ότι λιγότεροι θα καταλήξουν να επιδιώκουν βαθμούς που δεν ταιριάζουν. Εάν οι ρυθμίσεις απασχόλησης ήταν λιγότερο αυστηρές, θα ήταν δυνατό να αυξηθεί ο αριθμός των θέσεων σε βαθμούς υψηλής ζήτησης και να μειωθεί ο αριθμός των σπουδαστών που σπουδάζουν σε περιοχές που δεν ενδιαφέρονται».