Το δίλημμα του Τραμπ με το Ιράν και ο «παράγων Κιμ»

Θα σκοτώσει ο Ντόναλντ Τραμπ τη συμφωνία για τα πυρηνικά του Ιράν, και τι συνέπειες θα έχει μια τέτοια απόφαση για τις επικείμενες συνομιλίες με τη Βόρεια Κορέα; Καθώς πλησιάζει η προθεσμία-ορόσημο της 12ης Μαΐου, όταν ο πρόεδρος των ΗΠΑ θα πρέπει να ανανεώσει ή να απορρίψει την άρση των κυρώσεων για την Τεχεράνη, ο «παράγων Κιμ» περιπλέκει την τριγωνική πλέον πυρηνική εξίσωση.

Αυτό συμβαίνει επειδή η επιθυμία του Ντόναλντ Τραμπ να αποσυρθεί από την ιστορική συμφωνία με το Ιράν (JCPOA) θα μπορούσε να βλάψει σοβαρά τις πιθανότητες να επιτύχει σημαντική συμφωνία με την Πιονγκγιάνγκ στα τέλη του Μαΐου, όταν θα έχει το ιστορικό τετ α τετ με τον «πυρηνικό δικτάτορα» Κιμ Γιονγκ Ουν, το οποίο ο Τραμπ έχει παρουσιάσει σαν σημαντική επιτυχία της εξωτερικής πολιτικής του.

Ο λόγος είναι απλός: αν ο Τραμπ δεν τηρήσει τις υποσχέσεις της Αμερικής προς την Τεχεράνη, τότε ο ηγέτης της Βόρειας Κορέας δεν θα έχει κανέναν λόγο να τον εμπιστευθεί στις διαπραγματεύσεις για τα δικά του πυρηνικά και πυραυλικά προγράμματα. Η απόσυρση των ΗΠΑ από την ιρανική συμφωνία θα είναι ακόμα φρέσκια στο μυαλό του Κιμ και θα μπορούσε να αυξήσει δραματικά τις πιθανότητες μιας αποτυχημένης διάσκεψης κορυφής με τη Β. Κορέα.

Η συμφωνία (JCPOA), η οποία αποτέλεσε αντικείμενο διαπραγμάτευσης ανάμεσα στο Ιράν, στα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, στη Γερμανία και στην Ευρωπαϊκή Ενωση, επετεύχθη τον Ιούλιο του 2015 επί Μπαράκ Ομπάμα. Σκοπός της ήταν να διασφαλίσει ότι το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν θα ήταν στο εξής απόλυτα ειρηνικό.

Αρχισε να εφαρμόζεται τον Ιανουάριο του 2016. Σε αντάλλαγμα για την προοδευτική άρση μιας σειράς οικονομικών κυρώσεων, το Ιράν σταμάτησε ορισμένες από τις πυρηνικές δραστηριότητές του και μείωσε άλλες εντός αυστηρών ορίων, ενώ όλες είναι ανοιχτές για έλεγχο από διεθνείς επιθεωρητές.

Εξαναγκασμός του Ιράν να σταματήσει συνολικά τις πυρηνικές του δραστηριότητες δεν ήταν τότε εφικτός. Πολλοί από τους περιορισμούς που επιβάλλει η συμφωνία περιέχουν «ρήτρες λήξης ισχύος» και εκπνέουν μετά από κάποιους μήνες, χωρίς κανείς να είναι βέβαιος για το τι θα συμβεί μετά.

Προεκλογικά, ο Τραμπ τη χαρακτήρισε ως τη «χειρότερη συμφωνία που υπογράψαμε ποτέ» και υποσχέθηκε να τη σκίσει. Δεν το έκανε το 2017, ούτε τον Ιανουάριο του 2018, όταν έληγαν πάλι οι προθεσμίες για τις κυρώσεις. Πολλοί φοβούνται ότι μπορεί να το πράξει τώρα που έχει δύο πολεμοχαρή «γεράκια» στο πλευρό του, τον νέο υπουργό Εξωτερικών Μάικ Πομπέο και ιδίως τον νέο σύμβουλο εθνικής ασφαλείας Τζον («βομβαρδίστε τους») Μπόλτον.

Το πιο «συνετό» σενάριο θα είναι να πείσει κυρίως η Ευρώπη τον Τραμπ να εφαρμόσει πλήρως την JCPOA, εκτιμά σε άρθρο του στο Al-Monitor ο Σεγέντ Χοσεΐν Μουσαβιάν, ειδικός σε ζητήματα ασφάλειας και πυρηνικής πολιτικής Μέσης Ανατολής στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον και πρώην εκπρόσωπος των διαπραγματευτών για τα πυρηνικά του Ιράν.

Σε αντάλλαγμα, οι ευρωπαϊκές δυνάμεις (και ενδεχομένως η Κίνα και η Ρωσία) θα δεσμευθούν να εμπλακούν σε σοβαρές διαπραγματεύσεις με το Ιράν για τον τερματισμό περιφερειακών συγκρούσεων (όπως στη Συρία και στην Υεμένη).

Ο κ. Μουσαβιάν τονίζει ότι το Ιράν έχει τηρήσει πλήρως τις δεσμεύσεις του βάσει της συμφωνίας, όπως επαληθεύθηκε επανειλημμένα από τη Διεθνή Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας. Και επαναλαμβάνει ότι η JCPOA είναι μια διεθνής υποχρέωση για τις ΗΠΑ, καθώς έχει εγκριθεί με ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.

Αλλά όπως οι περισσότεροι ειδικοί, ο Μουσαβιάν θεωρεί πιθανότερα πλέον τα πιο «επιθετικά» σενάρια. Ο Τραμπ, ας πούμε, θα μπορούσε να εγκαταλείψει την JCPOA και να ασκήσει στη συνέχεια στρατηγική μέγιστης πίεσης προς το Ιράν, συμπεριλαμβανομένης της απειλής για πόλεμο. Αυτό ίσως αναγκάσει τους μουλάδες της Τεχεράνης να αποσυρθούν από τη Συνθήκη για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών (ΝΡΤ) και να ακολουθήσουν το βορειοκορεατικό πρότυπο για να φέρουν τις ΗΠΑ στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.

Σε αυτή την περίπτωση θα υπάρξει σκλήρυνση της εξωτερικής πολιτικής της Τεχεράνης όχι μόνο απέναντι στις ΗΠΑ αλλά και έναντι του Ισραήλ και της Σαουδικής Αραβίας. «Αυτό το σενάριο θα σηματοδοτήσει το χειρότερο σημείο στην ιστορία των σχέσεων ΗΠΑ – Ιράν, αυξάνοντας την πιθανότητα για άλλη μια καταστροφική σύγκρουση στη Μέση Ανατολή» σύμφωνα με τον Μουσαβιάν.

Σε μια πιο ήπια εκδοχή αυτού του σεναρίου, ο Τραμπ θα μπορούσε να αποσυρθεί από την JCPOA, επιλέγοντας όμως να μην εμποδίσει τις ευρωπαϊκές επιχειρηματικές συναλλαγές με το Ιράν μέσω δευτερευουσών κυρώσεων. Στην περίπτωση αυτή, η απάντηση του Ιράν θα εξαρτηθεί από την αντίδραση των υπολοίπων δυνάμεων που διαπραγματεύθηκαν τη συμφωνία. Αν η Ρωσία, η Κίνα και, το σημαντικότερο, η Ευρώπη ενεργήσουν δυναμικά για να υποστηρίξουν την JCPOA και να αντιταχθούν σε περαιτέρω προσπάθειες των ΗΠΑ να την υπονομεύσουν, το Ιράν ενδεχομένως να παραμείνει στη συμφωνία.

Αλλά ο Τραμπ θα μπορούσε να αποσυρθεί από την JCPOA και να επαναλάβει όλες τις αμερικανικές κυρώσεις που σχετίζονται με τα πυρηνικά, συμπεριλαμβανομένων των δευτερευουσών κυρώσεων που στοχεύουν στο διεθνές εμπόριο με το Ιράν. Αν συμβεί κάτι τέτοιο, το ευρωπαϊκό εμπόριο με το Ιράν θα μπορούσε να καταρρεύσει, αφήνοντας την Τεχεράνη με μια JCPOA μείον ολόκληρη τη Δύση –όχι μόνο τις ΗΠΑ.

Τότε, το Ιράν θα είχε την επιλογή να εγκαταλείψει την JCPOA αλλά να παραμείνει στην NPT. Αυτό όμως θα έθετε τέλος στα εθελούσια μέτρα πυρηνικής διαφάνειας που έχει συμφωνήσει η Τεχεράνη στο πλαίσιο της JCPOA, όπως τα όρια του προγράμματος εμπλουτισμού ουρανίου –συμπεριλαμβανομένης της δέσμευσης του Ιράν να περιορίσει τον εμπλουτισμό σε λιγότερο από 5%. Με αποτέλεσμα μια νέα κούρσα πυρηνικών με τις ΗΠΑ, και με το Ισραήλ στη Μέση Ανατολή.