Η «συμμαχία» Σαουδικής Αραβίας – Ισραήλ

Αλλοι μιλάνε για πρωτοφανή «σύγκλιση συμφερόντων» απέναντι στον κοινό εχθρό, το Ιράν, και κάποιοι για «ανίερη συμμαχία» μεταξύ δύο ιστορικών αντιπάλων, της Σαουδικής Αραβίας και του Ισραήλ. Ο,τι και αν συμβαίνει στο παρασκήνιο, πληθαίνουν οι δημόσιες ενδείξεις ότι βρισκόμαστε μπροστά σε μια μεγάλη αλλαγή στον συσχετισμό των δυνάμεων στην πολύπαθη Μέση Ανατολή. Τελευταίο παράδειγμα, τα πρόσφατα σχόλια του πρίγκιπα-διαδόχου της Σαουδικής Αραβίας Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν στο αμερικανικό περιοδικό «The Atlantic».

Στην ερώτηση αν πιστεύει ότι ο εβραϊκός λαός έχει δικαίωμα σε ένα έθνος-κράτος σε μέρος τουλάχιστον της πατρογονικής γης του, ο 32χρονος πρίγκιπας (στην πραγματικότητα ηγέτης της Σαουδικής Αραβίας) είπε: «Πιστεύω ότι κάθε λαός, οπουδήποτε, έχει το δικαίωμα να ζει στο ειρηνικό του έθνος. Πιστεύω ότι οι Παλαιστίνιοι και οι Ισραηλινοί έχουν το δικαίωμα να έχουν τη δική τους γη».

«Αλλά», συνέχισε, «θα πρέπει να έχουμε μια ειρηνευτική συμφωνία για να εξασφαλίσουμε τη σταθερότητα για όλους και για να έχουμε κανονικές σχέσεις».

Αυτή η δημόσια αναγνώριση του δικαιώματος του Ισραήλ να υπάρχει σε μια περιοχή που συνδέεται με την αρχαία εβραϊκή ιστορία σπανίως ακούγεται από άραβες ηγέτες. Εκανε μεγάλη εντύπωση, αν και δεν είναι χωρίς προηγούμενο. Η Αίγυπτος και η Ιορδανία έχουν ήδη ένα είδος ειρήνης με το Ισραήλ. Και πολλοί θα μπορούσαν να υποστηρίξουν ότι η Αραβική Ειρηνευτική Πρωτοβουλία –ένα περιφερειακό σχέδιο ειρήνης που εγκαινιάστηκε υπό την ηγεσία των Σαουδαράβων πριν από 16 χρόνια –σηματοδότησε την πραγματική καμπή στη σαουδαραβική προοπτική. Πρότεινε μια πλήρη ειρήνη στο Ισραήλ, με τον όρο να λυθούν πρώτα τα πιο σημαντικά προβλήματα: επιστροφή στις γραμμές κατάπαυσης του πυρός του 1967, δίκαιη επίλυση του προβλήματος των προσφύγων, και μια παλαιστινιακή πρωτεύουσα στην Ανατολική Ιερουσαλήμ.

Πράγματι, η Αραβική Ειρηνευτική Πρωτοβουλία έχει συζητηθεί σε διάφορα χρονικά διαστήματα κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας, δεδομένου ότι πιθανότατα αποτελεί τη μόνη βάση για μια μακροπρόθεσμη συμφωνία που θα μπορούσε να γίνει αποδεκτή σε ολόκληρη την περιοχή.

Ο σαουδάραβας πρίγκιπας Μοχάμεντ δεν έκανε ρητή αναφορά στην πρόσφατη βία στη Γάζα (ίσως έδωσε τη συνέντευξη νωρίτερα). Και ο πατέρας του, ο βασιλιάς Σαλμάν, είχε τηλεφωνική επικοινωνία με τον πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, για να επιβεβαιώσει τη σταθερή στάση της Σαουδικής Αραβίας στο παλαιστινιακό ζήτημα και στην εξασφάλιση των νομίμων δικαιωμάτων του παλαιστινιακού λαού σε ένα ανεξάρτητο κράτος με πρωτεύουσα την Ιερουσαλήμ. Αυτό, βεβαίως, δεν έρχεται απαραιτήτως σε αντίθεση με τα σχόλια του διαδόχου στη συνέντευξή του. Και είναι ο πρίγκιπας που ηγείται της διαδικασίας μιας μεγάλης μεταρρύθμισης στη χώρα του.

Το πλαίσιο, όπως πάντα, είναι ζωτικής σημασίας. Η θέρμανση των σχέσεων Σαουδικής Αραβίας και Ισραήλ έχει ξεκινήσει εδώ και αρκετό καιρό. Και οι δύο χώρες ανησυχούν για αυτό που θεώρησαν ως αδυναμία της κυβέρνησης Ομπάμα στην περιοχή, μπροστά σε ένα ανερχόμενο Ιράν. Και οι δύο αντιτίθενται στην πυρηνική συμφωνία με το Ιράν. Και οι δύο θέλουν να δουν πολύ πιο σκληρές ενέργειες κατά της εξάπλωσης της ισχύος της Τεχεράνης, κυρίως στη Συρία.

Ειδικότερα το Ισραήλ δεν έχει χάσει καμία ευκαιρία να επιδείξει το αυξανόμενο βάθος του διαλόγου του με το Ριάντ. Η Σαουδική Αραβία ήταν πολύ πιο επιφυλακτική. Αλλά τα σχόλια του πρίγκιπα Μοχάμεντ μαζί με μια πρόσφατη απόφαση να επιτραπεί στις πτήσεις της Air India προς και από το Τελ Αβίβ να διασχίζουν τον εναέριο χώρο της Σαουδικής Αραβίας είναι απτά σημάδια αλλαγής στο υπερσυντηρητικό βασίλειο.

Αλλά είναι κάτι παραπάνω από το «ο εχθρός του εχθρού μου είναι φίλος μου»; Πόσο βαθιές είναι πραγματικά οι σχέσεις Ισραήλ – Σαουδικής Αραβίας; Και τι προοιωνίζονται για το μέλλον;

Η απάντηση μπορεί να έγκειται στο ευρύτερο πλαίσιο του μεγάλου σχεδίου του πρίγκιπα Μοχάμεντ, που θέλει να φέρει δραματικές αλλαγές στη Σαουδική Αραβία. Οποιος διαβάσει τη συνέντευξή του στο «Atlantic» θα δει ότι οι μεταρρυθμιστικές φιλοδοξίες του είναι τεράστιες. Αλλά για να τις επιτύχει τελικά, χρειάζεται ειρήνη στην περιοχή. Οι παλιές αντιπαλότητες πρέπει να επιλυθούν. Και καμία δεν είναι τόσο σημαντική όσο η διαμάχη Ισραήλ – Παλαιστίνης, η οποία φαίνεται να είναι σήμερα, με τον Τραμπ, σε πιο απελπιστική κατάσταση παρά ποτέ.

Ετσι, η αναπτυσσόμενη σχέση Σαουδικής Αραβίας – Ισραήλ μπορεί να είναι κάτι περισσότερο από την κοινή εχθρότητα για την Τεχεράνη ή την προσπάθεια επηρεασμού του Τραμπ στην Ουάσιγκτον. Αλλά για να επιτύχει μεγαλύτερους στόχους, πολλά θα εξαρτηθούν από τον τρόπο με τον οποίο θα προχωρήσουν οι μεταρρυθμίσεις του πρίγκιπα Μοχάμεντ.

Θα επιτύχει στη δική του χώρα, πόσω μάλλον στην προβολή διπλωματικής επιρροής στην ευρύτερη περιοχή; Και μετά, φυσικά, υπάρχει το Ισραήλ. Μπορεί ο σκληρός πρωθυπουργός του, Βενιαμίν Νετανιάχου, να εκμεταλλευθεί θετικά μια διπλωματική ευκαιρία; Θα επιβιώσει καν για πολύ καιρό ακόμα στην εξουσία; Οπως συμβαίνει τόσο συχνά στη Μέση Ανατολή, πολλοί παράγοντες πρέπει να ευθυγραμμιστούν ώστε να υπάρξει πραγματική πρόοδος προς μια συνολική ειρήνη –και οι οιωνοί αυτή τη στιγμή δεν είναι καθόλου καλοί.