Κάν’ το όπως ο Δανός

Ξεφύλλιζα προ ηµερών κάπως απρόθυμα το βιβλίο «Γιατί οι Δανοί μεγαλώνουν τα πιο ευτυχισμένα παιδιά στον κόσμο» (εκδ. Διόπτρα). H Δανία είναι από αυτές τις εκνευριστικά ευτυχισμένες χώρες, τρίτη εφέτος διεθνώς, σύμφωνα με την έκθεση του ΟΗΕ. Είναι από αυτές τις χώρες με το κοινωνικό κράτος, τα υπέροχα ξύλινα παιχνίδια, τα ειδικά σινεμά για μητέρες με βρέφη (ή μήπως αυτά είναι στη Νορβηγία;) και τα Lego (εκ των «leg» και «godt», δηλαδή «παίξε καλά»). Είναι επίσης η πατρίδα του hygge, αυτού του σκανδιναβικού μπονβιβερισμού που προτάσσει το cocooning με κεριά, τζάκι κ.τ.λ. (σαν ελληνική τηλεοπτική διαφήμιση κακάο προ κρίσης). Και είναι βέβαια και η χώρα του «Borgen», μιας από τις καλύτερες τηλεοπτικές σειρές που έχω δει ποτέ. Κεντρική ηρωίδα της η Μπριγκίτε Νίμποργκ, η πρωθυπουργός της Δανίας, που όταν επιστρέφει στο σπίτι μαγειρεύει η ίδια για τα δύο παιδιά της· δεν την περιμένει συνεργείο οικιακών βοηθών.

Για όλους αυτούς τους λόγους ξεφύλλιζα το βιβλίο για τη δανέζικη ανατροφή, καταπιέζοντας τον υπερχειλίζοντα κυνισμό μου. Πρόσεξα ότι η μία εκ των δύο συγγραφέων είναι η αμερικανίδα πολιτισμική ερευνήτρια Τζέσικα Αλεξάντερ, που απλώς έτυχε να παντρευτεί Δανό. Η καχυποψία και το δέος της απέναντι στη δανέζικη κουλτούρα ήταν το δικό της εφαλτήριο για τη συγγραφή του βιβλίου (με τη συνδρομή βέβαια της δανής μέχρι το κόκαλο ψυχοθεραπεύτριας Ιμπεν Σαντάλ). Δεν ξέχασε ποτέ π.χ. εκείνο το πρωί που άκουσε τον άντρα της να μιλάει στη μικρή τους κόρη για τον φόβο της για τις αράχνες. Καθώς την κοίταζε να μελετά προσεκτικά μία αράχνη μαζί του και να τη θαυμάζει αντί να τσιρίζει από τρόμο, συνειδητοποίησε ότι «ο τρόπος με τον οποίο μιλούσαν οι δανοί γονείς ήταν εξαιρετικά σημαντικός».

Βασική δανέζικη συµβουλή για γονείς: «αναπλαισίωση» (reframing). Σε απλά ελληνικά, βγαίνεις από το κάδρο ή ξαναφτιάχνεις το κάδρο. Εξασκείσαι δηλαδή σε μια νοητική μετατόπιση για να επιτύχεις μια διαφορετική ανάγνωση της πραγματικότητας. Κάπως έτσι επιτυγχάνεται η ρεαλιστική αισιοδοξία, αναπόσπαστο κομμάτι, σύμφωνα με τις Αλεξάντερ – Σαντάλ, της δανέζικης mentalité. «Ρωτήστε έναν Δανό πώς του φαίνεται ο καιρός όταν έξω είναι όλα γκρίζα, κάνει πολύ κρύο και βρέχει ασταμάτητα, και εκείνος θα σας απαντήσει χωρίς να το πολυσκεφτεί κάτι σαν: «Eυτυχώς που δεν δουλεύω σήμερα», «Χαίρομαι που δεν είμαι σε διακοπές!», «Ανυπομονώ να χουχουλιάσω σπίτι απόψε με τα παιδιά»». (Οι αντίστοιχες του μέσου, ρεαλιστικά απελπισμένου Ελληνα: «Και ο καιρός σκατά», «Σκέψου τι γκρίνια θα ρίξει ο μικρός που δεν θα έχει σήμερα προπόνηση», «Ενας μήνας ακόμη μέχρι το επόμενο τριήμερο».)

Αυτή η πολύτιμη δεξιότητα της αναπλαισίωσης μειώνει το άγχος και «αποτελεί κεντρικό χαρακτηριστικό της ψυχικής ανθεκτικότητας». Στις ΗΠΑ το έχουν «πιάσει» και σε εταιρείες. «Περισσότερο από τη μόρφωση, περισσότερο από την πείρα, περισσότερο από την εκπαίδευση, το επίπεδο ψυχικής ανθεκτικότητας θα καθορίσει ποιος επιτυγχάνει και ποιος αποτυγχάνει» θα γράψει ο ιδρυτής της Adaptive Learning Systems Ντιν Μ. Μπέκερ στο «Harvard Business Review». «Αυτό ισχύει τόσο για τον θάλαμο των καρκινοπαθών όσο και για τους Ολυμπιακούς Αγώνες και για την αίθουσα του Διοικητικού Συμβουλίου».

Δεν είναι τυχαίο ότι οι περισσότερες συμβουλές στο δανέζικο εγχειρίδιο εστιάζουν στους γονείς και όχι στα παιδιά. Γιατί εδώ χρειάζεται μπόλικο reframing. Οι περισσότεροι έχουμε «προεπιλεγμένες ρυθμίσεις». «Εχουν εμφυτευθεί μέσα μας από τον τρόπο με τον οποίο έχουμε μεγαλώσει. Αυτές είναι οι στιγμές που ακούμε τον εαυτό μας να λέει πράγματα τα οποία δεν θέλουμε να πούμε» (ενίοτε, συμπληρώνω εγώ, επαναλαμβάνοντας ατόφιες, λίαν τοξικές ατάκες των δικών μας γονέων). Είναι σημαντικό, λένε οι δανοί ειδικοί, να τις διακρίνουμε και να τις κατανοήσουμε. «Τι δεν σας αρέσει; Τι κάνετε που είναι απλώς επανάληψη του τρόπου με τον οποίο εσείς μεγαλώσατε; Τι θα θέλατε να αλλάξετε;».

Το εγχειρίδιο μιλάει και για άλλα πολλά, σχεδόν άγνωστα στους γονείς του Νότου. Ενσυναίσθηση, αυθεντικότητα (όχι τελειότητα, αν θέλεις να είσαι υγιής και όχι παρανοημένος γονιός), όχι τελεσίγραφα κ.τ.λ. Ακόμη και στα σημεία που μπαίνεις στον πειρασμό να πεις «new age μπαλαφάρες από τους Βίκινγκς», οι Δανοί τελικά σε πείθουν ότι υπάρχουν και άλλοι τρόποι να ανατρέφεις παιδιά.

* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino το Σάββατο 7 Απριλίου 2018.