Το δόγμα της μόδας

Είναι η μόδα άραγε το κατάλληλο μέσο για να εκφράσει τη σχέση με το ιερό και το θείο; Για όσους απαντούν καταφατικά στο ερώτημα, η νέα εαρινή έκθεση του Ινστιτούτου Κοστουμιού του Μητροπολιτικού Μουσείου της Νέας Υόρκης με τίτλο «Heavenly Bodies: Fashion and the Catholic Imagination» («Ουράνια Σώματα: Μόδα και Καθολική Φαντασία») φιλοδοξεί να αποτελέσει πραγματικό προσκύνημα. Πρόκειται για το πιο μεγαλεπήβολο από οργανωτικής πλευράς και ταυτόχρονα το πλέον τολμηρό και αμφιλεγόμενο πρότζεκτ στην πολυετή πορεία του Ινστιτούτου (που από το 2014 αποκαλείται Κέντρο Κοστουμιού Αννα Γουίντουρ): η έκθεση θα είναι ανοιχτή στο κοινό το διάστημα 10 Μαΐου – 8 Οκτωβρίου 2018, για έξι μήνες δηλαδή, αντί των συνηθισμένων τριών, θα λειτουργήσει σε τρία διαφορετικά σημεία (δύο στο κεντρικό κτίριο της 5ης Λεωφόρου και ένα στον χώρο Met Cloisters) καλύπτοντας συνολικά περί τα 58.600 τ.μ. και θα συμπεριλάβει πολύτιμα δάνεια από το σκευοφυλάκιο της Καπέλα Σιξτίνα στο Βατικανό, έργα θρησκευτικής τέχνης από τις συλλογές του Μουσείου, αλλά και δημιουργίες διάσημων σχεδιαστών από τις αρχές του 20ού αιώνα έως τις ημέρες μας, εμπνευσμένα από την καθολική εικονογραφία και ύφος.

Η έκθεση στο δεύτερο σε επισκεψιμότητα μουσείο τέχνης στον κόσμο επιχειρεί να αποκαταστήσει έναν εποικοδομητικό διάλογο μεταξύ μόδας και μεσαιωνικής τέχνης προκειμένου να υπογραμμίσει τη διαρκή έμπνευση που παρέχουν στην πρώτη οι αφιερωματικές πρακτικές και οι παραδόσεις του καθολικισμού. «Κάθε έκθεση του Ινστιτούτου έχει μια δυναμική» δηλώνει στον αμερικανικό Τύπο ο επιμελητής της Αντριου Μπόλτον. «Ισως αυτή να έχει τη μεγαλύτερη απ’ όλες. Στο επίκεντρο βρίσκεται ο προβληματισμός περί του τι μπορεί να σημαίνει καθολική φαντασία με την ευρύτερή της έννοια και ο τρόπος με τον οποίο αυτή συνέβαλε στη διαμόρφωση της δημιουργίας καλλιτεχνών και σχεδιαστών σε αντιδιαστολή με κάθε είδους θεολογία ή κοινωνιολογία. Η ομορφιά αποτέλεσε συχνά γέφυρα ανάμεσα σε όσους πιστεύουν και όσους δεν πιστεύουν…».

Αμα τη ανακοινώσει του εγχειρήματος το φθινόπωρο του 2017, οι συζητήσεις και οι αντιδράσεις κάθε άλλο παρά έλειψαν. Πώς θα συνυπήρχαν άραγε τα πολύτιμα δάνεια από το Βατικανό –πολλά από τα οποία όχι μόνο ταξιδεύουν για πρώτη φορά εκτός Αγίας Εδρας αλλά παράλληλα βρίσκονται ακόμη σε χρήση –με τις δημιουργίες των σχεδιαστών μόδας; Τη λύση έδωσε η ταυτόχρονη λειτουργία της έκθεσης σε διαφορετικές τοποθεσίες: τα ιερατικά άμφια και τα υπόλοιπα αξεσουάρ από την Καπέλα Σιξτίνα θα εκτεθούν χωριστά, ενώ τα σχεδόν 150 «κομμάτια» των σχεδιαστών θα παρουσιαστούν σε διάδραση με τα αριστουργήματα των συλλογών του Μητροπολιτικού Μουσείου. Ετσι, ένα νυφικό του Μπαλενσιάγκα θα εκτεθεί σε παρεκκλήσιο όπου κυριαρχεί ένας πελώριος Εσταυρωμένος, ενώ μια δημιουργία του διδύμου Ντομένικο Ντόλτσε – Στέφανο Γκαμπάνα από το φθινόπωρο του 2013 που αποτυπώνει ένα μωσαϊκό εμπνευσμένο από τον Καθεδρικό του Μονρεάλε στη Σικελία θα παρουσιαστεί σε «διάλογο» με τα βυζαντινά μωσαϊκά από τη συλλογή του Μουσείου. Εν προκειμένω, ο σκοπός είναι να υπάρξει ένας δίαυλος επικοινωνίας ανάμεσα στην υλική έκφραση και στην πηγή της έμπνευσης…

Ο Αντριου Μπόλτον είχε κατά νου τη διοργάνωση μιας έκθεσης που θα εξέταζε τη σχέση της μόδας με τη θρησκεία πολλά χρόνια: από την εποχή «των πολιτιστικών πολέμων της δεκαετίας του ’80», όπως έχει εκμυστηρευθεί ο ίδιος. Ωστόσο, η ιδέα σχηματοποιήθηκε στο μυαλό του μόλις το 2015. Εκτοτε, χρειάστηκαν 10 ταξίδια στο Βατικανό προκειμένου να εξασφαλιστεί η άνευ προηγουμένου πρόσβαση στους θησαυρούς του, μεγαλύτερη από εκείνη του 1983 για την έκθεση «Οι Συλλογές του Βατικανού», η οποία κατέγραψε την τρίτη μεγαλύτερη επισκεψιμότητα στην ιστορία του Μητροπολιτικού Μουσείου συγκεντρώνοντας 896.743 «πιστούς».

Εν προκειμένω, στη Νέα Υόρκη ταξιδεύουν 50 πολύτιμα αντικείμενα που καλύπτουν 15 παπικές θητείες, από τα μέσα του 18ου αιώνα έως την εποχή του Ιωάννη-Παύλου Β’.

Το παλαιότερο από αυτά είναι ένα επανωφόρι φτιαγμένο για τον Πάπα Βενέδικτο ΙΔ’, ενώ μεταξύ άλλων περιλαμβάνεται μια συλλογή 12 ενδυμάτων που παραγγέλθηκαν από την αυτοκράτειρα Μαρία Αννα Καρολίνα της Αυστρίας για τον Πίο Θ’. Χρονολογούνται στα μέσα του 19ου αιώνα και για να ολοκληρωθούν χρειάστηκε να εργαστούν 15 γυναίκες περισσότερα από 16 χρόνια! Παράλληλα, θα εκτεθεί μία τιάρα, η οποία προσφέρθηκε στον ίδιο Πάπα από τη βασίλισσα Ισαβέλλα Β’ της Ισπανίας και περιλαμβάνει 19.000 πολύτιμες πέτρες, οι 18.000 εξ αυτών διαμάντια.

Παρ’ όλο που αρχικά ο Μπόλτον σκεφτόταν να συμπεριλάβει στην έκθεση και τις πέντε παγκόσμιες θρησκείες που αντιπροσωπεύονται στις συλλογές του Μουσείου (ιουδαϊσμό, βουδισμό, ινδουϊσμό, χριστιανισμό, ισλάμ), τελικά αποφάσισε να την περιορίσει, σε μεγάλο βαθμό λόγω του ότι η πλειονότητα των δυτικών σχεδιαστών μόδας (Ελσα Σκιαπαρέλι, Τζον Γκαλιάνο, Ρικάρντο Τίσι, Κριστιάν Λακρουά, Κοκό Σανέλ κ.ά.) βρισκόταν σε διάλογο με τον καθολικισμό λόγω της ανατροφής και της εκπαίδευσής τους. Η γκάμα είναι ευρύτατη και κινείται από το αναμενόμενο (χαρακτηριστικά κομμάτια των οίκων Versace και Dolce&Gabbana) ως το λιγότερο προβλέψιμο: βραδινές τουαλέτες Valentino, εμπνευσμένες από πίνακες του Ισπανού Φρανθίσκο ντε Θουρμπαράν που αποτυπώνουν στολές μοναχών.

Το ετήσιο φιλανθρωπικό γκαλά που διοργανώνεται εφέτος στις 7 Μαΐου, μια βραδιά αποκαλούμενη και «Οσκαρ της Μόδας» λόγω του λαμπερού χαρακτήρα της, αναμένεται με ακόμα μεγαλύτερο ενδιαφέρον λόγω του θέματος και της επίδρασής του στην εμφάνιση των προσκεκλημένων. Οικοδέσποινες της βραδιάς, η οποία για μία ακόμα φορά θα συγκεντρώσει την αφρόκρεμα της μόδας, της τέχνης και των επιχειρήσεων, είναι, πέρα από τη διευθύντρια της αμερικανικής «Vogue» Αννα Γουίντουρ, η Αμάλ Κλούνεϊ, η Ριάνα και η Ντονατέλα Βερσάτσε. Ολες συμφωνούν ότι ναι μεν το πάρτι είναι διασκέδαση, αλλά ο σκοπός τους είναι το ενδιαφέρον να επικεντρωθεί στην ίδια την έκθεση. l

«Heavenly Bodies:
Fashion and the Catholic Imagination»: 10 Μαΐου – 8 Οκτωβρίου.

* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 1 Απριλίου 2018.