Αντιμέτωπο με τις κυριότερες όψεις της κρίσης που διέρχεται σήμερα η Ευρώπη, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) θεωρείται ότι είναι το τελευταίο καταφύγιο απέναντι σε σειρά μέτρων σκληρής δημοσιονομικής λιτότητας.
Χωρίς να διακρίνεται από ακτιβισμό, το Δικαστήριο επιχειρεί να ανταποκριθεί στον ρόλο του, διαφυλάσσοντας ιδεώδη, αρχές και αξίες που συνθέτουν την ευρωπαϊκή νομική ταυτότητα.
Το ΕΔΔΑ καλείται να αποφανθεί για πάνω από 60.000 ατομικές προσφυγές και έξι διακρατικές, αντιμετωπίζοντας υποθέσεις εξαιρετικά ευαίσθητες από νομική, πολιτική αλλά και καθαρά ανθρώπινη πλευρά.
«Πράγματι, τα τελευταία χρόνια το Δικαστήριο έχει κληθεί να δικάσει σωρεία υποθέσεων που σχετίζονται με την οικονομική κρίση σε διάφορα κράτη» λέει σε συνέντευξη που παραχώρησε στο «Βήμα» ο αντιπρόεδρος του ΕΔΔΑ Λίνος-Αλέξανδρος Σισιλιάνος. Αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, με θητεία δικαστή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου από τον Μάιο του 2011, ο κ. Σισιλιάνος εξηγεί ποιος είναι ο ρόλος του ΕΔΔΑ στην κρίσιμη σημερινή συγκυρία.
Απέναντι στον καταιγισμό των μέτρων λιτότητας, τι δυνατότητα παρέμβασης έχει ο διεθνής δικαστής; Μπορεί να ασκήσει κριτική στον εθνικό δικαστή;
«Δύσκολα ο διεθνής δικαστής αποτολμά να ασκήσει κριτική στον εθνικό νομοθέτη και στον εθνικό δικαστή. Παρότι αναγνωρίζει τις δραματικές επιπτώσεις των μέτρων λιτότητας, θεωρεί, κατά κανόνα, πως οι αρμόδιες εθνικές αρχές βρίσκονται σε καλύτερη θέση για να εκτιμήσουν τις περιστάσεις. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο παρεμβαίνει διορθωτικά μόνο εφόσον τα επίμαχα μέτρα επιβάλλουν δυσανάλογο βάρος στον προσφεύγοντα».
Ως προς τις θεσμικές όψεις της κρίσης, τι σας ανησυχεί περισσότερο;
«Ο πολλαπλασιασμός των πληγμάτων κατά της ανεξαρτησίας της Δικαιοσύνης. Σε Εκθεση της 7ης Φεβρουαρίου 2018, το Συμβούλιο της Ευρώπης αναδεικνύει την ένταση και την πολυμορφία του φαινομένου στην Πολωνία, στην Τουρκία, στην Ουγγαρία και όχι μόνο. Δηλαδή, παρεμβάσεις στην επιλογή των δικαστών, πρόωρη συνταξιοδότηση με διάφορες μεθοδεύσεις, απολύσεις, ακόμα και φυλακίσεις με συνοπτικές διαδικασίες. Πάνω από 1.000 σχετικές προσφυγές είναι εκκρεμείς τώρα στο Δικαστήριο».
Ποιο είναι το περιεχόμενο των ελληνικών προσφυγών στο ΕΔΔΑ;
«Αυτή τη στιγμή υπάρχει ένας μεγάλος θεματικός κύκλος που αφορά την ορθή απονομή της Δικαιοσύνης. Το ΕΔΔΑ έχει εκδώσει σημαντικό αριθμό αποφάσεων για την υπερβολική διάρκεια των δικών. Αλλα συναφή προβλήματα αφορούν τις καθυστερήσεις κατά την εκτέλεση των δικαστικών αποφάσεων από τη διοίκηση, καθώς και μια κάποια τυπολατρία που διακρίνει ορισμένες φορές τα ελληνικά δικαστήρια. Μας απασχολούν επίσης θέματα που συνδέονται με το τεκμήριο αθωότητας, το οποίο προσβάλλεται κυρίως από δηλώσεις τρίτων, πολιτικών παραγόντων, αλλά και από τα μέσα ενημέρωσης».
Το Δικαστήριο έχει κατηγορηθεί για ατολμία σε σχέση με αποφάσεις που συνδέονται με τα μνημόνια.
«Οι κριτικές αυτές είναι μάλλον υπερβολικές. Προβαίνοντας σε σταθμίσεις με βάση την αρχή της αναλογικότητας θα ήταν δύσκολο να αγνοήσει κανείς τις επιπτώσεις που θα είχε για την Ελλάδα τυχόν διαπίστωση, για παράδειγμα, ότι τα μέτρα του πρώτου μνημονίου ήταν αντίθετα προς την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Στην υπόθεση «ΑΔΕΔΥ – Κουφάκη κατά Ελλάδας» το 2013, το Δικαστήριο αναγνώρισε τις δυσκολίες που επέφεραν τα μέτρα στον έλληνα πολίτη αλλά λειτούργησε στη λογική της επικουρικότητας. Μην ξεχνάτε ότι οι περικοπές τότε ήταν της τάξης του 20%-25%, ενώ υπήρχαν χώρες στις οποίες οι περικοπές ήταν μεγαλύτερες. Σήμερα βεβαίως οι συνθήκες έχουν μεταβληθεί και οι επιβαρύνσεις είναι πολύ σημαντικότερες. Το ΕΔΔΑ αποφαίνεται με βάση τα πραγματικά περιστατικά κάθε υπόθεσης».
Το ίδιο σκεπτικό επικράτησε και για τις προσφυγές των ομολογιούχων;
«Ως έναν βαθμό, ναι. Το ΕΔΔΑ δέχθηκε καίρια επιχειρήματα των περίπου 7.000 προσφευγόντων τα οποία είχε απορρίψει το Συμβούλιο της Επικρατείας. Εντόπισε ωστόσο σειρά λόγων που συνιστούσαν αντικειμενική και εύλογη αιτιολογία της ενιαίας μεταχείρισης όλων των ομολογιούχων καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι τυχόν εξατομικευμένη αντιμετώπιση υπήρχε κίνδυνος να οδηγήσει στην κατάρρευση του όλου εγχειρήματος. Είχαμε προσφυγές από όλον τον κόσμο, μικροεπενδυτές, μεγαλοεπενδυτές, Ταμεία, φαρμακευτικές εταιρείες κ.λπ.».
Σας απασχολούν και θέματα σχετικά με την ελευθερία της έκφρασης;
«Πρόσφατα εκδόθηκε μια τέτοια απόφαση, έπειτα από προσφυγή του Αlpha. Το ΕΣΡ είχε επιβάλει πρόστιμο 200.000 ευρώ στον σταθμό για αθέμιτη πρακτική που αφορούσε τρεις λήψεις βίντεο με κρυφή κάμερα που προβλήθηκαν στην εκπομπή «Ζούγκλα». Το ΣτΕ επικύρωσε τις αποφάσεις του ΕΣΡ, είχαν καταβληθεί οι 100.000 ευρώ και στη συνέχεια ο Alpha κατέφυγε στο ΕΔΔΑ, το οποίο έκανε την εξής διάκριση: Οταν κάποιος βρίσκεται σε δημόσιο χώρο δεν μπορεί να θεωρεί ότι η όποια συμπεριφορά του θα παραμείνει ιδιωτική. Ετσι, η πρώτη λήψη που έγινε με κρυφή κάμερα σε δημόσιο χώρο λανθασμένα κατακρίθηκε από τις ελληνικές αρχές. Αντίθετα, οι άλλες δύο, που έγιναν στα γραφεία του σταθμού, ορθώς θεωρήθηκαν αθέμιτη πρακτική».
Επομένως τα ελληνικά δικαστήρια θεωρείτε ότι κάνουν αυστηρές κρίσεις;
«Η απάντηση δεν μπορεί να είναι μονοσήμαντη. Ωστόσο, όταν ένας πολιτικός εκτίθεται και αναλαμβάνει πολιτική δράση, πρέπει να είναι ανεκτικός. Η ποινικοποίηση της έκφρασης δεν είναι κάτι που ενστερνίζεται το ΕΔΔΑ. Το να εκφράσει κάποιος απαξιωτικές κρίσεις είναι μέσα στα όρια του πολιτικού διαλόγου. Οι αξιολογικές κρίσεις είναι ελεύθερες. Ακόμα και ιδέες που σοκάρουν ή ενοχλούν είναι ανεκτές στο πλαίσιο της ελευθερίας του Τύπου».
Ελευθερία ή ασφάλεια;
«Τα τελευταία χρόνια ο πολλαπλασιασμός των τρομοκρατικών επιθέσεων έχει οδηγήσει σε θεαματική αύξηση των προσφυγών που σχετίζονται με το φαινόμενο αυτό. Η πληθώρα επικλήσεως σειράς δικαιωμάτων που προστατεύει η Ευρωπαϊκή Σύμβαση εξηγείται από το γεγονός ότι οι σχετικές προσφυγές κατατίθενται άλλοτε από τα θύματα της τρομοκρατίας ή τους συγγενείς τους, άλλοτε από τους ίδιους τους τρομοκράτες και άλλοτε από τρίτους, οι οποίοι υφίστανται τις συνέπειες των αντιτρομοκρατικών μέτρων. Στις σχετικές αποφάσεις του το ΕΔΔΑ αρνείται να μπει στο δίλημμα «ελευθερία ή ασφάλεια». Επιχειρεί τη συναίρεση των δύο αξιών: της ελευθερίας και της ασφάλειας».
Γιατί αθωώθηκε η Ρωσία για τον θάνατο 100 ομήρων
Τι είχε συμβεί στην υπόθεση «Finogenov κατά Ρωσίας», με την κράτηση 900 ομήρων από τσετσένους αυτονομιστές;
«Οταν οι διαπραγματεύσεις με τους τρομοκράτες έφτασαν σε αδιέξοδο και οι τελευταίοι άρχισαν να εκτελούν ομήρους, οι ρωσικές αρχές αποφάσισαν να χρησιμοποιήσουν χημικά αέρια. Μαζί με τους τρομοκράτες χάθηκαν και περίπου 100 όμηροι. Ωστόσο όλοι οι υπόλοιποι διασώθηκαν. Παρά την επικινδυνότητα του χημικού αερίου, το Δικαστήριο θεώρησε ότι υπό τις συγκεκριμένες δραματικές περιστάσεις η απόφαση χρήσης του δικαιολογούνταν από την κατάσταση ανάγκης. Ωστόσο κατά την εκτέλεση της επιχείρησης διάσωσης σημειώθηκαν παραλείψεις, οι οποίες οδήγησαν στη διαπίστωση παραβίασης του δικαιώματος στη ζωή και στην επιδίκαση αποζημίωσης για τα θύματα και τους συγγενείς τους. Τα σωστικά συνεργεία δεν είχαν ενημερωθεί και γύριζαν τους ανθρώπους που είχαν εισπνεύσει τα χημικά αέρια ανάσκελα, με αποτέλεσμα να πεθάνουν. Εάν τους γύριζαν μπρούμυτα, πιθανότατα θα είχαν σωθεί».
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
