Σε αντίθεση με τα προηγούμενα κείμενα στο «Βήμα» για την Κίνα και τη Ρωσική Ομοσπονδία, οι αναφορές στην ιστορία της πρώτης υπερδύναμης της εποχής είναι σχετικά σύντομες. Και αυτό γιατί η Αμερική είναι μια «νέα» χώρα.
Οι άποικοι δεν θέλησαν να μεταφέρουν το βαρύ πολιτικό και πολιτειακό παρελθόν των ευρωπαίων προγόνων τους, και έτσι στερέωσαν σε βάσεις δημοκρατικές το πολίτευμά τους, εμπνευσμένο από τη Γαλλική Επανάσταση και τον Διαφωτισμό.
Στα χρόνια μέχρι τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο η επικρατούσα πολιτική και η γεωγραφική θέση των ΗΠΑ τις προφύλαξαν από αιματηρούς πολέμους, ανατροπές καθεστώτων και τόσες άλλες κακοτοπιές, που ακολουθούν βαθιά αποτυπωμένες την ταυτότητα της Γηραιάς Ηπείρου.
Ολη η περίοδος από την Ανεξαρτησία μέχρι σήμερα στην πραγματικότητα αποτυπώνεται από την εναλλαγή προστατευτισμού – απομονωτισμού. Και κάθε φορά οι Δημοκρατικοί και οι Ρεπουμπλικανοί, ο Βορράς και ο Νότος εναλλάσσονται στο «παιχνίδι» αυτό.
Ετσι, ο Ρεπουμπλικανός και Βόρειος Λίνκολν υψώνει τα τείχη του απομονωτισμού για να δυναμώσει τις βιομηχανίες του Βορρά, με πρωτοφανείς δασμούς. Ο πρώτος νεοφιλελεύθερος κατά τα άλλα πολιτικός Ρίγκαν επιβάλλει ποσοστώσεις στα χαλυβουργικά προϊόντα προκαλώντας τον πρώτο εμπορικό πόλεμο της σύγχρονης εποχής. Ο Δημοκρατικός Κλίντον απελευθερώνει τις αγορές της σκιώδους τραπεζικής. Ο υπερσυντηρητικός και απομονωτιστής Μπους ο νεότερος στη δεύτερη θητεία του παραδίδει την εξουσία στους νεοσυντηρητικούς (Ράμσφελντ, Πάουελ Τσένι κ.λπ.), που ξεκινούν τον πόλεμο του Ιράκ και επιβάλλουν τη θεωρία τους για προληπτικό πόλεμο και τη βίαιη επιβολή της Δημοκρατίας με τα όπλα. Ξεχάσαμε βέβαια και τον Τζον Κένεντι και το φιάσκο του Κόλπου των Χοίρων. Τότε σε στενή συνεργασία της CIA με την τριάδα των μαφιόζων που ονειρεύονται να σκοτώσουν τον Κάστρο και να επανακτήσουν τα κερδοφόρα καζίνα τους στην Αβάνα, όπως αποκαλύπτουν τα πρόσφατα έγγραφα των μυστικών υπηρεσιών, με τα γνωστά αποτελέσματα. Αλλά και την εποχή των Νίξον – Κίσινγκερ με το άνοιγμα προς την Κίνα του Μάο και τη θεωρία για την παγκόσμια ισορροπία.
Γυρνώντας λίγες δεκαετίες πριν, να θυμηθούμε τη στροφή στον προστατευτισμό και στον απομονωτισμό μετά το κραχ του Χρηματιστηρίου του 1928, που ήταν μία από τις βασικές αιτίες της ανόδου στην εξουσία των ναζί και του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Τότε οι ΗΠΑ διέκοψαν τον δανεισμό προς τη Δημοκρατία της Βαϊμάρης με τα γνωστά αποτελέσματα του υπερπληθωρισμού και της μαζικής ανεργίας στη Γερμανία.
Και ενώ η Ευρώπη πνιγόταν στο αίμα, η Αμερική του Ρούζβελτ σε απομονωτισμό κατορθώνει χάρη στον Κέινς να γίνει η πρώτη οικονομική δύναμη του κόσμου. Βέβαια σε αυτή την εξέλιξη βοήθησε σημαντικά η κυριαρχία της προτεσταντικής λογικής από τους μετανάστες του «Νέου Αμστερνταμ», η δύναμη των πανεπιστημίων της που συγκέντρωσαν τα καλύτερα μυαλά του κόσμου και οι πόλεμοι και η διαστημική τεχνολογία που χρηματοδότησαν την Ερευνα και την Τεχνολογία.
Και σήμερα; Πού βαδίζει η Αμερική του κ. Τραμπ;
Ενας ιδιόρρυθμος πρόεδρος επιστρέφει στον προστατευτισμό και απειλεί τον πλανήτη με παγκόσμιο εμπορικό πόλεμο. Η επιστροφή στους κάθε είδους πολέμους έχει εκτός από το αποτύπωμα της λατρείας στα όπλα και τα δίκια της, μια και η σημερινή Αμερική είναι η πλέον υπερχρεωμένη χώρα του πλανήτη με μεγαλύτερο δανειστή την Κίνα (ομόλογα). Και η χώρα τροφοδότης της πορείας για εκτοπισμό της σε λίγα σχετικά χρόνια από την πρώτη και ηγεμονική θέση της. Οπως γράφει ο Τόμας Φρίντμαν, που δεν διακρίνεται για τον απομονωτισμό του, η Κίνα δεν ανταποκρίνεται στα κριτήρια αμοιβαιότητας που προβλέπει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου. Ετσι, για παράδειγμα, ενώ οι Κινέζοι αγοράζουν αμερικανικές επιχειρήσεις, αποκτώντας το σύνολο των μετοχών τους, και συνεπώς και το know-how, οι αμερικανικές –και όχι μόνο –εταιρείες μπορούν να αποκτήσουν μόνο το 50%, ενώ το υπόλοιπο υποχρεώνονται να το μοιραστούν με κρατικές και συχνά επιδοτούμενες ιδιωτικές κινεζικές εταιρείες. Αλλά αντί να ακολουθήσει τους κανόνες του ΔΟΕ, επιβάλλει δασμούς στο σύνολο των προϊόντων χάλυβα και αλουμινίου «τιμωρώντας» Ευρώπη, Καναδά κ.ά. και πρόσφατα δασμοί της τάξεως των 50 δισ. εξαγγέλθηκαν από τον υπουργό Εμπορίου των ΗΠΑ στις εισαγωγές από την Κίνα, με την προειδοποίηση ότι έπονται και άλλα.
Η Ευρώπη πάλι έχει ένα σημαντικό πλεόνασμα στις εμπορικές της σχέσεις με τις ΗΠΑ, και ειδικά στον τομέα των αυτοκινήτων, στα φαρμακευτικά και ιατρικά προϊόντα και στις εργαλειομηχανές, ενώ η Αμερική έχει πλεόνασμα στην αεροναυπηγική βιομηχανία κ.α. Είναι προφανές ότι ένας εμπορικός πόλεμος θα πλήξει κατά κύριο λόγο τη Γερμανία και κατά συνέπεια την ΕΕ στο σύνολό της.
Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να θυμίσουμε και μια άλλη πτυχή του αναθεωρητισμού της σύγχρονης Αμερικής. Μετά τον νικηφόρο πόλεμο κατά της ναζιστικής Γερμανίας και της μιλιταριστικής Ιαπωνίας, η Αμερική του Ρούζβελτ πρωταγωνίστησε –με τη βοήθεια του Κέινς κ.ά. –στη δημιουργία ενός πλέγματος διεθνών θεσμών πρόληψης ανισορροπιών. Η Παγκόσμια Τράπεζα, το ΔΝΤ, η εθελοντική GATT και ο διάδοχός της Διεθνής Οργανισμός Εμπορίου, ο ΟΗΕ με τις πολλές πολιτικές, ειρηνευτικές και πολιτιστικές μορφές του, το ΝΑΤΟ κ.λπ. βρέθηκαν στο στόχαστρο της σημερινής κυβέρνησης των ΗΠΑ. Και έτσι η Αμερική, με τη νεοπροστατευτική της πολιτική και την αμφισβήτηση των διεθνών οργανισμών, μετατρέπεται από εγγυητή σε αστάθμητο παράγοντα της διεθνούς ισορροπίας.
Ας ελπίσουμε ότι οι στέρεοι θεσμοί που δημιουργήθηκαν μετά την Ανεξαρτησία στη χώρα, η ικανή και αποτελεσματική διοίκησή της και η αφύπνιση της μεσαίας τάξης που οδηγείται σε φτωχοποίηση με τον φορολογικό νόμο και την αποδυνάμωση της κοινωνικής ασφάλισης, θα εμποδίσουν την πορεία της ανθρωπότητας προς το χάος και τον αυταρχισμό. Από την άλλη μεριά βέβαια, τόσο η ΕΕ όσο και η Κίνα οφείλουν να λάβουν σοβαρά υπόψη τους τις εμπορικές ανισορροπίες με τις ΗΠΑ και το πρόβλημα που θα δημιουργηθεί αν μια κρίση χρέους της υπερχρεωμένης χώρας φέρει σε ανυπολόγιστες και απρόβλεπτες καταστάσεις τον πλανήτη.
Ο κ. Αντώνης Τριφύλλης είναι πρώην στέλεχος της ΕΕ και μέλος του Εποπτικού Συμβουλίου της διαΝΕΟσις.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
