Υψηλές τάσεις

Η απατηλή λάμψη της ματαιοδοξίας

Ας μιλήσουμε με γεγονότα. Γεγονός πρώτο: μια νεοφυής επιχείρηση (startup επί το αγγλικότερον) ονόματι Nectome ανακοινώνει πριν από κάποιες ημέρες ότι σχεδιάζει να ταριχεύσει ζωντανούς τους εγκεφάλους ανθρώπων που πεθαίνουν με την υπόσχεση πως κάποια ημέρα οι τέλεια διατηρημένοι, όπως υποστηρίζει, εγκεφαλικοί ιστοί τους θα επανέλθουν στη ζωή –αν βέβαια καταφέρει να αναπτύξει στον άνθρωπο μια τέτοια μέθοδο διατήρησης των εγκεφαλικών ιστών και των συνάψεων (ήδη βέβαια σε αυτό το γεγονός υπάρχει μια υπόσχεση, μια υπόθεση και κανένα… γεγονός). Γεγονός δεύτερο: υπάρχει αυτή τη στιγμή στα κιτάπια της εταιρείας λίστα αναμονής 25 ατόμων –μεταξύ των οποίων επιχειρηματίες της Σίλικον Βάλεϊ –που δέχονται να διαθέσουν 10.000 δολάρια έκαστος για την ταρίχευση του εγκεφάλου τους. Γεγονός τρίτο: η ανακοίνωση αυτή τραβά επάνω της τα φώτα της δημοσιότητας και καλύπτεται από ΜΜΕ σε ολόκληρο τον κόσμο. Γεγονός τέταρτο: τα περισσότερα από τα άρθρα που αφιερώνονται στη Nectome δεν περιλαμβάνουν απόψεις ανεξάρτητων ειδικών του πεδίου των νευροεπιστημών. Γεγονός πέμπτο: αν κάποιος αναζητήσει τις απόψεις ανεξάρτητων ειδικών του πεδίου των νευροεπιστημών επί του θέματος, θα δει ότι χαρακτηρίζουν το σχέδιο της Nectome ανέφικτο (για να μην αναφερθούμε σε άλλους λιγότερο επιεικείς χαρακτηρισμούς που χρησιμοποιούν).

Ας δούμε όμως σε τι συνίσταται αυτό το σχέδιο: η εταιρεία σκοπεύει να γεμίσει τις αρτηρίες ζώντων ατόμων που πάσχουν από ασθένειες σε τελικό στάδιο και επιθυμούν να κάνουν ευθανασία με ένα υγρό ταρίχευσης με στόχο να διατηρηθεί ο εγκεφαλικός ιστός τους πριν από τον θάνατο. Η ιδέα είναι ότι το διατηρημένο όργανο θα μετατραπεί στη συνέχεια σε έναν αναλυτικότατο χάρτη όλων των νευρωνικών συνάψεων του εγκεφάλου (το αποκαλούμενο connectome), ο οποίος θα φορτωθεί σε υπολογιστή και θα μπορεί να αποτελέσει τη βάση για την «ανάσταση» κάποια ημέρα αυτού του εγκεφάλου και της συνείδησης του ατόμου στο οποίο ανήκε. Πού βασίζει η Nectome ότι μπορεί να επιτύχει κάτι τέτοιο; Στο ότι μέχρι στιγμής κατάφερε να διατηρήσει ολόκληρο τον εγκέφαλο ενός χοίρου «τόσο καλά ώστε κάθε σύναψη εντός του μπορούσε να είναι ορατή με ηλεκτρονικό μικροσκόπιο».

Το να αναφέρουμε ότι ο δρόμος από τον χοίρο ως τον άνθρωπο είναι μακρός μάλλον περιττεύει. Ακόμα όμως και αν η διατήρηση κάθε σύναψης του ανθρώπινου εγκεφάλου καταστεί μια ημέρα δυνατή, δεν είναι λίγοι οι ειδήμονες που τονίζουν ότι πιθανότατα αυτό δεν θα είναι αρκετό για να κάνει τον εγκέφαλο να… πει την ιστορία του –να ξετυλίξει όλες τις πληροφορίες, τις μνήμες, τις συμπεριφορές και τα συναισθήματα που «κουβαλούσε». Βέβαια το connectome έχει αποδειχθεί ότι αποτελεί «κλειδί» για τη μνήμη –υπό την έννοια του ότι αν κάποιος αφαιρέσει όλες τις συνάψεις από έναν εγκέφαλο, τότε ο εγκέφαλος αυτός δεν θα θυμάται τίποτα. Ωστόσο το γεγονός ότι το connectome αποτελεί νευραλγικό κομμάτι της μνήμης δεν αποδεικνύει πως στο μέλλον θα μπορούμε να αναδομούμε τις αναμνήσεις έστω και αν το έχουμε ακέραιο στα χέρια μας. Τα μέχρι στιγμής επιστημονικά στοιχεία δείχνουν άλλωστε ότι είναι το λιγότερο αμφισβητούμενο αν έχουμε μάθει κάτι σημαντικό σχετικά με την προσωπικότητα και τη συμπεριφορά ενός ατόμου από τη χαρτογράφηση των συνάψεών του.

Στην ιστοσελίδα της εταιρείας αναφέρεται –πολύ γλαφυρά, πρέπει να παραδεχθούμε –ότι αποστολή της είναι «να διατηρήσει την εγκέφαλό σας τόσο καλά ώστε να παραμείνουν ανέπαφες όλες οι αναμνήσεις: από το φοβερό εκείνο κεφάλαιο του αγαπημένου σας βιβλίου, ως την αίσθηση του κρύου χειμωνιάτικου αέρα, το ψήσιμο μιας μηλόπιτας ή ένα δείπνο με τους φίλους σας και την οικογένειά σας». Ωραία τα λόγια (ιδίως τα γλαφυρά), το θέμα είναι όμως τα έργα. Για όσους λοιπόν ονειρεύονται κάτι τέτοιο, προσοχή μήπως πρόκειται για… όνειρο τρελό, όνειρο απατηλό. Και ας μην ξεχνούμε επίσης ότι η ματαιοδοξία (των άλλων αλλά και η δική μας) έχει λάμψη… τρελή και, κυρίως, απατηλή.