Ο πόλεμος για το νερό

Πριν από μερικά χρόνια, μέσω μιας μεγάλης εκστρατείας του ευρωπαϊκού κινήματος Δικαίωμα στο Νερό, συγκεντρώθηκαν 2.000.000 υπογραφές πολιτών από όλες τις χώρες της Ευρώπης προκειμένου να πιέσουν την Ευρωπαϊκή Ενωση για το δικαίωμα στο νερό και τη μη ιδιωτικοποίησή του. Οι υπογραφές αγνοήθηκαν παρά το ότι σύμφωνα με τις συμβάσεις της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ενωσης αν περισσότεροι από 1,5 εκατ. άνθρωποι ζητήσουν κάτι, μπορεί να περάσει. Επί του συγκεκριμένου θέματος, από το 2013 μέχρι εφέτος η Ευρωπαϊκή Ενωση δεν αντέδρασε καθόλου. Μόλις πριν από λίγο καιρό, μέσα στο 2018, έβγαλε μία απόφαση μέσω της οποίας παρακινεί τα κράτη-μέλη της ΕΕ να βάλουν… δημόσιες βρύσες σε πλατείες ώστε να υπάρχει δημόσια πρόσβαση στο νερό!

Με την παραπάνω πληροφορία κλείνει το πολύ ενδιαφέρον ντοκιμαντέρ του Γιώργου Αυγερόπουλου «Μέχρι την τελευταία σταγόνα: Ο μυστικός πόλεμος του νερού», μια ερευνητική δουλειά που ξεσκεπάζει τον άγνωστο πόλεμο του νερού στην Ευρώπη. Πρόκειται για έναν πόλεμο ανάμεσα σε εταιρικά και δημόσια συμφέροντα, λόμπι, ευρωπαϊκές πολιτικές, λιτότητα και δημοκρατία. Τα Βραβεία Κοινού Fischer που βρέθηκαν για 6η συνεχή χρονιά δίπλα στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης στις αρχές του Μαρτίου, μας έδωσαν την ευκαιρία να συνομιλήσουμε με τον κ. Αυγερόπουλο για την τελευταία αυτή δουλειά του που προβλήθηκε στο φεστιβάλ και έκλεψε τις εντυπώσεις διότι με αφορμή το ζήτημα του νερού ακολουθεί για τέσσερα χρόνια τη ροή του χρήματος και των εταιρικών συμφερόντων σε 13 πόλεις έξι χωρών της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

«Το μέγεθος του κυνισμού είναι τεράστιο» μας είπε ο σκηνοθέτης, «διότι όλα δείχνουν ότι οδεύουμε στην αντιμετώπιση του νερού ως εμπορεύματος. Ευτυχώς όμως που υπάρχουν και κάποιες αντιδράσεις γιατί όπου υπάρχει δράση, υπάρχει και αντίδραση». Σαφέστατο παράδειγμα είναι εκείνο της Ιρλανδίας, όπου οι πολίτες, πολύ απλά, δεν επιτρέπουν στους ιδιώτες να βάλουν χέρι στο νερό τους. «Δεν θα μας πάρει κανείς το νερό μας» λένε με απλά λόγια, τα οποία εννοούν. Μια άλλη περίπτωση είναι εκείνη της Μάφρα, της πρώτης πόλης στην Πορτογαλία όπου το νερό ιδιωτικοποιήθηκε. Με το που έγινε η ιδιωτικοποίηση κόπηκε αυτομάτως η παροχή της δημόσιας βρύσης της μεγάλης πλατείας της πόλης. Σήμερα όμως το νερό έχει επιστρέψει στο Δημόσιο.

Ο Γιώργος Αυγερόπουλος σκέφτηκε την ιδέα του συγκεκριμένου ντοκιμαντέρ το 2011, όταν διάβασε μια είδηση στα «ψιλά» που αναφερόταν σε μια αποκάλυψη της ιταλικής εφημερίδας «Κοριέρε ντέλα Σέρα»: η εφημερίδα έβγαλε στο φως της δημοσιότητας μια επιστολή των Τρισέ και Ολι Ρεν που ζητούσαν από τον τότε πρωθυπουργό της Ιταλίας Σίλβιο Μπερλουσκόνι διευκρινίσεις για το δημοψήφισμα που έγινε στην Ιταλία για το νερό. «Οι ιταλοί πολίτες είπαν όχι στις ιδιωτικοποιήσεις αλλά στην επιστολή των Τρισέ και Ρεν ο Μπερλουσκόνι ερωτάτο τι προτίθεται να κάνει για την ιδιωτικοποίηση του νερού στην Ιταλία παρά τα αποτελέσματα του δημοψηφίσματος! Μου σηκώθηκε η τρίχα. Δεν πίστευα ότι έβλεπα αυτή τη φράση γραμμένη σε ένα έγγραφο, έστω και μυστικό, που απευθυνόταν στον αρχηγό μιας χώρας! Εκεί λες ώπα! Αυτή δεν είναι η Ευρώπη που οραματιστήκαμε».

Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, το θέμα της ιδιωτικοποίησης του νερού κορυφώθηκε το 2014 με το άτυπο δημοψήφισμα στη Θεσσαλονίκη όπου οι πολίτες ψήφισαν κατά της ιδιωτικοποίησής του. Η κυβέρνηση δεν το έλαβε υπόψη της. Ακολούθησε η απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας, σύμφωνα με την οποία το νερό δεν μπορεί να παραχωρηθεί σε ιδιώτες και πρέπει πάντα το κράτος να έχει το 60% της ύδρευσης. Αν και το ζήτημα «κάθισε» για ένα διάστημα, στις μέρες μας αναζωπυρώθηκε. Παρά τις υποσχέσεις για το αντίθετο, οι ιδιωτικές εταιρείες βρίσκονται πλέον στο Υπερταμείο και το κράτος είναι έτοιμο να πουλήσει σε ιδιώτες το 11% της ΕΥΔΑΠ και το 25% της ΕΥΑΘ (Εταιρεία Υδρευσης & Αποχέτευσης Θεσσαλονίκης ΑΕ).

Κάποιος βεβαίως μπορεί να αναρωτηθεί γιατί να μην πάρουν οι πολυεθνικές κάποιο από το κομμάτι της πίτας. Στο κάτω-κάτω, στην Ελλάδα το Δημόσιο δεν φημίζεται για τη σωστή λειτουργία του. «Ε λοιπόν, να φτιάξουμε το Δημόσιο» είπε ο Αυγερόπουλος. «Είναι προτιμότερο από την άλλη δίοδο». Κατά τον σκηνοθέτη και δημοσιογράφο, η απάντηση σε αυτές τις μεγάλες συνεργασίες/συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, αυτού του ΡΡΡ (Private Public Partnership) όπως το αποκαλούμε, δίδεται από την περίπτωση του Βερολίνου, η οποία φαίνεται στην ταινία.

«Ολόκληρο Βερολίνο και ολόκληρη Γερμανία έκαναν μια υπέροχη σύμβαση με δύο ιδιωτικές εταιρείες και δέκα χρόνια αργότερα οι Γερμανοί έμαθαν ότι είχαν εγγυηθεί κέρδος στις δύο αυτές ιδιωτικές εταιρείες για τα επόμενα 30 χρόνια! Στον κόσμο του ιδιωτικού επιχειρείν κάτι τέτοιο δεν υπάρχει, τα πάντα εκεί λειτουργούν συνυφασμένα με το ρίσκο. Στο νερό όμως όχι. Υπάρχει εγγύηση κέρδους. Αν οι δουλειές πάνε καλά όλα χάρμα, αν όμως δεν (πληρώνει το δημόσιο)… Διότι υπάρχουν πολύ αυστηρές ρήτρες. Τι θα γίνει αν δεν αυξηθεί ο πληθυσμός; Τι θα γίνει αν η κατανάλωση αρχίσει να μειώνεται διότι ο κόσμος δεν θα πίνει πολύ νερό πια;».

Με το νερό ωστόσο έχεις μόνιμη πελατεία, διότι όπως πολύ καλά γνωρίζουμε, χωρίς νερό δεν μπορούμε να ζήσουμε. Το κέρδος είναι σίγουρο. «Επίσης έχεις μονοπώλιο» συμπληρώνει ο Αυγερόπουλος, «διότι δεν μπορεί να λειτουργήσει ο ανταγωνισμός της ελεύθερης αγοράς, όπως ας πούμε στις εταιρείες επικοινωνίας. Δεν μπορείς, για παράδειγμα, να έχεις πολλούς παρόχους νερού που ανταγωνίζονται μεταξύ τους με μικρότερες τιμές. Δεν γίνεται σε μια πολυκατοικία άλλος να είναι ο πάροχος νερού στον πρώτο όροφο και άλλος στον δεύτερο. Αρα όλη η πόλη θα πρέπει να υδρεύεται από τον ίδιο ιδιωτικό πάροχο. Ακόμα και οι υπέρμαχοι της ελεύθερης αγοράς, όπως ο πρώην πρόεδρος της ΕΥΑΘ κ. Παπαδάκης, είναι πεπεισμένοι ότι το σύστημα αυτό δεν μπορεί να λειτουργήσει».