Δεν είναι μόνον οι απολύσεις του Ντόναλντ Τραμπ αμφιλεγόμενες αλλά και οι διορισμοί. Κορυφαίο παράδειγμα, η προαγωγή της Τζίνα Χάσπελ, μέχρι πρότινος υποδιευθύντριας της CIA, στη θέση του πρώην διευθυντή της υπηρεσίας Μάικ Πομπέο, που μετακινήθηκε την περασμένη εβδομάδα στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ στη θέση του απολυθέντος υπουργού Εξωτερικών Ρεξ Τίλερσον. Ο διορισμός της Χάσπελ, που πρέπει προηγουμένως να εγκριθεί από τη Γερουσία, εγείρει ανησυχίες ότι ο Τραμπ θέλει να αναβιώσει το «πρόγραμμα ενισχυμένων ανακρίσεων», όπως κατ’ ευφημισμό ονόμασε η κυβέρνηση του Τζορτζ Μπους τα βασανιστήρια που χρησιμοποιούσε η CIA κατά την ανάκριση υπόπτων για τρομοκρατία μετά την 11η Σεπτεμβρίου. Οι ύποπτοι βασανίζονταν σε «μυστικές φυλακές» εκτός ΗΠΑ και η Χάσπελ διηύθυνε μία από αυτές στην Ταϊλάνδη.
Η διαδικασία για την έγκριση του διορισμού της πρώτης γυναίκας στην κεφαλή της CIA θα πάρει χρόνο. Πολλοί Δημοκρατικοί γερουσιαστές αλλά και μερικοί κορυφαίοι Ρεπουμπλικανοί έχουν αντιταχθεί στον διορισμό της «Bloody Gina» (Αιμοβόρας Τζίνα), όπως την αποκαλούν συνάδελφοί της στη CIA. Η Χάσπελ θα αναγκαστεί να απαντήσει σε δύσκολες ερωτήσεις και η μάχη θα δοθεί πόντο-πόντο καθώς οι Ρεπουμπλικανοί ελέγχουν τις 51 από τις 100 έδρες του Κογκρέσου, όσες ακριβώς απαιτούνται για να εγκριθεί η Χάσπελ στο νέο πόστο της.
«Ενα από τα πιο σκοτεινά κεφάλαια στην αμερικανική Ιστορία» χαρακτήρισε τον βασανισμό κρατουμένων ο Ρεπουμπλικανός γερουσιαστής Τζον Μακέιν. Ο Μπαράκ Ομπάμα κατήργησε το «πρόγραμμα ενισχυμένων ανακρίσεων» το 2009, λίγες ημέρες αφότου ανέλαβε τον Λευκό Οίκο. Ο Τραμπ όμως εξέφρασε στη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας την επιθυμία να αναβιώσει τα βασανιστήρια, και μάλιστα σε πιο βίαιη μορφή. Τάχθηκε ακόμη και υπέρ της δολοφονίας των οικογενειών των υπόπτων προκειμένου αυτοί να μιλήσουν.
Ανάμεσα στις φωνές που υψώνονται κατά του διορισμού της Χάσπελ είναι και εκείνη του Τζον Κυριάκου, του πρώην πράκτορα της CIA που πρώτος αποκάλυψε την ύπαρξη του προγράμματος «ενισχυμένων ανακρίσεων» το οποίο αρνιόταν ο Μπους. Ο 53χρονος Κυριάκου υπηρέτησε ως επικεφαλής των αντιτρομοκρατικών επιχειρήσεων της CIA στο Πακιστάν το 2002, όπου συνέλαβε τον Αμπου Ζουμπέιντα, σαουδάραβα μέλος της Αλ Κάιντα ο οποίος σήμερα κρατείται στο Γκουαντάναμο. Ο προϊστάμενος του Κυριάκου του πρότεινε να εκπαιδευτεί στο πρόγραμμα «ενισχυμένων ανακρίσεων», όμως αυτός αρνήθηκε διότι θεωρούσε τα βασανιστήρια παράνομα. Υπήρξαν όμως πολλοί που δέχτηκαν να τα υποστηρίξουν, ανάμεσά τους η Χάσπελ. Ο Ζουμπέιντα ήταν ο πρώτος κρατούμενος που υπέστη «ενισχυμένη ανάκριση»: υποβλήθηκε, μεταξύ άλλων, σε εικονικό πνιγμό 83 φορές στη «μυστική φυλακή» της CIA στην Ταϊλάνδη.
Ο Κυριάκου γνώριζε τι συνέβαινε λόγω της θέσης του στη CIA, από την οποία παραιτήθηκε το 2004. Ωσπου το 2007 έδωσε μια συνέντευξη στο αμερικανικό κανάλι ABC αποκαλύπτοντας την ύπαρξη του προγράμματος βασανισμών της CIA και περιγράφοντας για πρώτη φορά τον εικονικό πνιγμό. Τις αποκαλύψεις αυτές τις πλήρωσε με δύο χρόνια φυλακή (2013-2015). «Ενώ εγώ πήγα φυλακή επειδή αποκάλυψα το πρόγραμμα βασανιστηρίων, η Χάσπελ θα προαχθεί, παρά την ανάμειξή της σε αυτό» λέει. Τι μήνυμα στέλνει αυτό στον κόσμο; αναρωτιέται.
Ο Κυριάκου μίλησε στο «Βήμα» τηλεφωνικά από τη Βιρτζίνια των ΗΠΑ. Και οι τέσσερις παππούδες του μετανάστευσαν στις ΗΠΑ από τη Ρόδο. Ο ίδιος έχει διπλή υπηκοότητα γιατί πήρε και την ελληνική. Τους τελευταίους έξι μήνες έχει εκπομπή στο Sputnik Radio. «Είναι όργανο της ρωσικής προπαγάνδας, αλλά η CIA και το υπουργείο Δικαιοσύνης με κατέστρεψαν. Εχω πέντε παιδιά και πρέπει να κερδίζω τα προς το ζην». Το βιβλίο του Τζον Κυριάκου «Φυλακισμένος πράκτορας» θα κυκλοφορήσει στην Ελλάδα από τις εκδόσεις Πατάκη στα μέσα Απριλίου.
Πόσοι πέθαναν στις φυλακές
Τι είδους βασανιστήρια χρησιμοποιούσε το πρόγραμμα της CIA;
«Υπήρχαν δύο είδη βασανιστηρίων, τα εγκεκριμένα και τα μη εγκεκριμένα που όμως χρησιμοποιούνταν. Ανάμεσα στα πρώτα ήταν ο διαβόητος πλέον εικονικός πνιγμός και το walling: τύλιγαν μια πετσέτα γύρω από τον λαιμό ενός κρατουμένου και τον έριχναν με δύναμη σε έναν ξύλινο τοίχο ώστε να χτυπήσει το κεφάλι του ενώ η πετσέτα προστάτευε τον λαιμό του. Μόνο που στην περίπτωση του Ζουμπέιντα δεν υπήρχε πετσέτα και ο τοίχος ήταν από τσιμέντο.
Αλλα εγκεκριμένα βασανιστήρια ήταν ο ξυλοδαρμός –σφαλιάρα και μπουνιά στο στομάχι, σφαλιάρα και μπουνιά στο πρόσωπο –και το «κρύο κελί», το οποίο ήταν ένα από τα χειρότερα: αλυσόδεναν τον κρατούμενο γυμνό σε μια δοκό στο ταβάνι ώστε να μην μπορεί να καθίσει ή να ξαπλώσει, το κελί του διατηρούνταν κρύο στους 11-12 βαθμούς Κελσίου και κάθε μία ώρα ένας πράκτορας της CIA έριχνε έναν κουβά παγωμένο νερό πάνω του –είναι ένα από τα βασανιστήρια που έχουν προκαλέσει τον θάνατο κρατουμένων.
Αλλο βασανιστήριο είναι η στέρηση ύπνου: ο κρατούμενος αλυσοδένεται σε δοκό στο ταβάνι, το φως στο κελί του είναι πολύ έντονο με στρατιωτικού τύπου φώτα, παίζει πολύ δυνατή μουσική και ο κρατούμενος δεν μπορεί να κοιμηθεί, να καθίσει ή να ξαπλώσει. Γνωρίζουμε ότι με τη στέρηση ύπνου οι άνθρωποι αρχίζουν να χάνουν το μυαλό τους ύστερα από επτά ημέρες και πεθαίνουν στις εννέα μέρες. Η CIA είχε το πράσινο φως να τους κρατάει ξύπνιους για 12 ημέρες.
Παράλληλα, εφαρμόζονταν μη εγκεκριμένες τεχνικές βασανισμού. Για παράδειγμα, γνωρίζαμε ότι ο Αμπου Ζουμπέιντα είχε φοβία με τα έντομα. Τον έβαλαν σε ένα φέρετρο για δύο εβδομάδες και έριξαν μέσα έντομα. Ελεγαν επίσης στους κρατουμένους ότι αν δεν μιλούσαν, θα έφερναν τα παιδιά τους να τα σκοτώσουν μπροστά τους ή θα βίαζαν τη γυναίκα τους μπροστά τους. Εκαναν εικονικές εκτελέσεις: σημάδευαν εξ επαφής τον κρατούμενο στο κεφάλι και πατούσαν τη σκανδάλη αλλά δεν υπήρχε σφαίρα. Αυτά τα βασανιστήρια δεν ήταν εγκεκριμένα από το υπουργείο Δικαιοσύνης».
Πόσοι έχασαν τη ζωή τους από τα βασανιστήρια;
«Γνωρίζουμε με βεβαιότητα για τον θάνατο δύο κρατουμένων αλλά οι θάνατοι μπορεί να φθάνουν και τους πέντε. Η CIA ποτέ δεν επιβεβαίωσε τον αριθμό».
«Ηταν σεβαστό τέρας»
Συνεργαζόσασταν με την Τζίνα Χάσπελ. Τι άνθρωπος είναι;
«Είναι πολύ καλή, όπως συμβαίνει με πολλά τέρατα. Ηταν σεβαστή, μια καλή υπεύθυνη επιχειρήσεων της CIA, είχε σημαντική καριέρα. Επρεπε όμως να αντιταχθεί στο πρόγραμμα βασανιστηρίων, να πει «δεν το αναλαμβάνω γιατί παραβιάζει τη διεθνή νομοθεσία», αλλά το ανέλαβε ευχαρίστως».
Γιατί την αποκαλείτε «τέρας»;
«Πρέπει να είσαι πολύ άρρωστος άνθρωπος για να κάνεις μερικά από τα πράγματα που έδωσε διαταγή να γίνουν. Οταν πρωτοπήγα στη CIA, ένας ψυχίατρος της υπηρεσίας μου είπε: «Αν, ο μη γένοιτο, στη διάρκεια μιας επιχείρησης σε απαγάγουν, μην προσπαθήσεις να πιάσεις φιλίες με τη γυναίκα γιατί αυτή είναι που θα σε σκοτώσει». Οταν μπαίνεις στις τρελές καταστάσεις των μυστικών υπηρεσιών, οι γυναίκες που έχουν ανέλθει στην κορυφή το έχουν καταφέρει επειδή είναι κοινωνιοπαθείς, δεν έχουν συνείδηση, είναι ικανές να κάνουν τρομερά εγκλήματα χωρίς να αισθάνονται ενοχές και είναι πιο σκληρές».
Το πρόγραμμα της CIA έχει όντως σταματήσει ή συνεχίζονται οι βασανισμοί;
«Υπάρχει τρόπος για να ξεπεραστεί η διακοπή του: παίρνουν έναν κρατούμενο και τον στέλνουν σε μια τρίτη χώρα, ούτε τη δική του ούτε τις ΗΠΑ. Αφήνουν τις υπηρεσίες πληροφοριών της χώρας αυτής να τον ανακρίνουν, δίνοντάς τους το σήμα να τον βασανίσουν. Ενας Θεός ξέρει τι του κάνουν σε εκείνη τη χώρα που δεν έχει νόμους κατά των βασανιστηρίων και στέλνουν στη CIA την απομαγνητοφώνηση της ανάκρισης. Η CIA την παραδίδει στους αναλυτές της. Αυτό το σύστημα εφαρμόζεται από τα μέσα της δεκαετίας του ’70».
Είναι και ευρωπαϊκές χώρες ανάμεσα σε εκείνες που βασανίζουν κρατουμένους για λογαριασμό της CIA;
«Οχι πια. Ως γνωστόν, μερικές ευρωπαϊκές χώρες είχαν αναμειχθεί στο σύστημα με τις «μυστικές φυλακές», αλλά αυτές έχουν πλέον κλείσει».
Η «ενισχυμένη ανάκριση»
Από «ενισχυμένη ανάκριση» πέρασαν μόνο ύποπτοι για τρομοκρατία;
«Ναι. Οι περισσότεροι από όσους βασανίστηκαν είχαν ανάμειξη στην 11η Σεπτεμβρίου, στην επίθεση στο αμερικανικό πολεμικό πλοίο «USS Cole» ή στις αμερικανικές πρεσβείες στην Αφρική. Αλλά μερικοί ήταν εντελώς αθώοι, θύματα εσφαλμένης ταυτότητας, άνθρωποι που είχαν συλληφθεί λόγω μιας λανθασμένης πληροφορίας… Και, το πιο σημαντικό, οι τεχνικές αυτές απαγορεύονται από τη διεθνή νομοθεσία. Δεν έχει σημασία τι έλεγε το αμερικανικό υπουργείο Δικαιοσύνης. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, οι βασανισμοί είναι παράνομοι και δεν έπρεπε να είχαν πραγματοποιηθεί ποτέ».
Ο βασανισμός αποσπά πληροφορίες;
«Οχι, γιατί ο κρατούμενος θα πει οτιδήποτε πιστεύει ότι θέλεις να ακούσεις απλώς και μόνο για να σταματήσεις να τον βασανίζεις. Αν θέλεις να σου πει «ανατίναξα τους Δίδυμους Πύργους», θα σ’ το πει, είτε το έκανε είτε όχι».
Ποια τεχνική ανάκρισης είναι πιο αποτελεσματική;
«Μόνο μία, αυτή που χρησιμοποιεί το FBI από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου: να συζητείς με τον κρατούμενο, να δημιουργήσεις μια σχέση μαζί του. Καμιά φορά αυτό παίρνει εβδομάδες ή μήνες, αλλά κάποια στιγμή ο κρατούμενος θα αρχίσει να μιλάει. Αυτό ισχύει για όλους τους ανακρινόμενους».
Τα σκοτεινά σημεία της καριέρας της Χάσπελ
Οπως συμβαίνει με τους μυστικούς πράκτορες της CIA, ελάχιστα είναι γνωστά για την προσωπική και την επαγγελματική ζωή της Τζίνα Χάσπελ. Γεννήθηκε πριν από 61 χρόνια ως Τζίνα Σέρι Γουόκερ στο Κεντάκι των ΗΠΑ και στα 20 παντρεύτηκε τον στρατιωτικό Τζεφ Χάσπελ, με τον οποίο χώρισε προτού αρχίσει να εργάζεται στη CIA το 1985, με ειδικότητα στη Ρωσία. Στη συνέχεια τοποθετήθηκε στην αμερικανική πρεσβεία στην Αιθιοπία. Το 2003 υπηρέτησε στην Αγκυρα, μετά ανέλαβε σταθμάρχης της CIA στη Νέα Υόρκη και κατόπιν πήγε στο Λονδίνο.
Το 2011 γνώρισε τη βασίλισσα Ελισάβετ στο παλάτι του Μπάκιγχαμ και σύμφωνα με την πρακτική των μυστικών πρακτόρων τής συστήθηκε με τον τίτλο-κάλυμμα «σύμβουλος για θέματα συντονισμού στην αμερικανική πρεσβεία στο Λονδίνο». Η βασίλισσα τότε της απάντησε, σύμφωνα με τους «Sunday Times»: «Περίεργο. Εγώ νόμιζα ότι είστε σταθμάρχης της CIΑ».
Μέχρι πρότινος, ακόμα και τα επίσημα έγγραφα της υπηρεσίας την ανέφεραν ως «Τζίνα Ντόου». Η πραγματική της ταυτότητα ήρθε στο φως πέρυσι, όταν ο Τραμπ τη διόρισε υποδιευθύντρια της CIA, το πρώτο της φανερό πόστο. Δεν έχει οικογένεια και πολλοί την περιγράφουν ως «παντρεμένη με τη δουλειά της».
Δεν είναι σαφές αν η «Bloody Gina» ήταν επικεφαλής της «μυστικής φυλακής» στην Ταϊλάνδη ονόματι «Μάτι της Γάτας» όταν βασανίστηκε ο Ζουμπέιντα. Ηταν σίγουρα επικεφαλής όταν βασανίστηκε ο Αμπντ αλ Ραχίμ αλ Νασίρι, εγκέφαλος της επίθεσης στο «USS Cole», αλλά τα βασανιστήρια που υπέστη ήταν λιγότερο βίαια από εκείνα του Ζουμπέιντα (π.χ. υπέστη εικονικό πνιγμό «μόνο» τρεις φορές).
Αλλο σκοτεινό σημείο στην καριέρα της Χάσπελ είναι ότι το 2004 προσπάθησε να καταστρέψει τις βιντεοκασέτες που περιείχαν τις «ενισχυμένες ανακρίσεις» του Ζουμπέιντα και ενός άλλου κρατουμένου στην Ταϊλάνδη, για να μην τις παραδώσει στο Δικαστήριο. Η ίδια λέει ότι προσπάθησε να προστατεύσει την ταυτότητα των πρακτόρων της CIA. Κατάφερε να τις καταστρέψει χρόνια αργότερα, όταν προήχθη σε ανώτερη θέση στην υπηρεσία.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
