Γιατί και πώς καταφεύγουν οι χώρες στον προστατευτισμό

Η απόφαση του Ντόναλντ Τραμπ να επιβάλει δασμούς 25% και 10% στις εισαγωγές στις ΗΠΑ χάλυβα και αλουμινίου αντίστοιχα έχει φέρει στο προσκήνιο το μείζον ζήτημα της προστασίας των εγχώριων επιχειρήσεων κάθε χώρας από τον ανταγωνισμό. Ερευνα του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) στο G20 (στις μεγαλύτερες οικονομίες του πλανήτη δηλαδή) αποκάλυψε ότι στοχευμένα μέτρα προστατευτισμού λαμβάνουν όλες ανεξαιρέτως.

Κάποιες χώρες του G20, όμως, καταφεύγουν συχνότερα στην προστασία των «εθνικών πρωταθλητών» τους ή των «στρατηγικής σημασίας επιχειρηματικών κλάδων», κονιορτοποιώντας συστηματικά τις αρχές του ελεύθερου εμπορίου και των ανοικτών αγορών στις οποίες άπαντες ομνύουν και για την προάσπιση των οποίων (από τις παραβιάσεις των άλλων, όχι των δικών τους ασφαλώς…) διαρρηγνύουν τα ιμάτιά τους.

Οι συστηματικοί παραβάτες των αρχών αυτών είναι, όπως θα ανέμενε κανείς, αναπτυσσόμενες χώρες. Η Αργεντινή, η Βραζιλία, η Ινδία. Στην κορυφή της κατάταξης, ωστόσο, βρίσκεται η Νότια Κορέα. Μια χώρα που έχει πάψει εδώ και χρόνια να λογίζεται ως αναπτυσσόμενη, καθώς είναι η 11η οικονομία στον πλανήτη με βάση το ΑΕΠ και 29η σε κατά κεφαλήν εισόδημα. Στους αντίποδες, τα λιγότερα μέτρα προστατευτισμού λαμβάνουν η Αυστραλία, η Ιαπωνία, ο Καναδάς και οι ΗΠΑ. Οι ΗΠΑ προ Τραμπ όμως, διότι η έρευνα του διεθνούς Οργανισμού φθάνει μέχρι το 2016, την τελευταία χρονιά της διακυβέρνησης Ομπάμα δηλαδή.

Κατ’ αρχάς ο ΠΟΕ ξεκαθαρίζει ότι ο προστατευτισμός συνίσταται στην προστασία της οικονομίας μιας χώρας από τον διεθνή ανταγωνισμό. Ο προστατευτισμός έχει δύο σκέλη: την επιβολή στα τελωνεία δασμών επί των εισαγόμενων προϊόντων και την επιβολή ανωτάτων ορίων (πλαφόν) στις εισαγωγές ορισμένων προϊόντων. Πολλές φορές οι περιορισμοί στις εισαγωγές τίθενται πιο συγκεκαλυμμένα, με τη θέσπιση διαφόρων κανόνων και προϋποθέσεων, υγειονομικών, τεχνικών ή περιβαλλοντικών σε ό,τι αφορά τα εισαγόμενα προϊόντα.

Σύμφωνα με τα δεδομένα του ΠΟΕ, το ποσοστό των δασμών που επέβαλε η Νότια Κορέα το 2016 στις εισαγωγές της ήταν 13,9% κατά μέσον όρο, όταν η Αυστραλία –η χώρα με τη λιγότερο παρεμβατική υπέρ της οικονομίας και των επιχειρήσεών της πολιτική –επέβαλε κατά μέσον όρο δασμούς 2,5%. «Αυτό σημαίνει ότι από τα 100 δολάρια που πληρώνει ένας νοτιοκορεάτης καταναλωτής για να αποκτήσει ένα εισαγόμενο προϊόν, τα 13,90 δολάρια είναι δασμοί που εισπράττει η κυβέρνηση της Σεούλ. Και από τα 100 δολάρια που πληρώνει ένας Αυστραλός, μόνο τα 2,50 δολάρια είναι δασμοί» σημειώνει ο ΠΟΕ.

Ο Οργανισμός σημειώνει ότι ο προστατευτισμός ευνοεί συγκεκριμένες κατηγορίες προϊόντων και επιχειρηματικών κλάδων από τον διεθνή ανταγωνισμό. «Τόσο ο δευτερογενής τομέας των βιομηχανικών προϊόντων όσο και ο αγροτικός τομέας ευεργετούνται από μέτρα προστατευτισμού» σημειώνει ο ερευνητής του ΠΟΕ Χουσεΐν Γκεμπάρ.

Ο ερευνητής προσθέτει ότι η προστασία είναι συνήθως πολύ στοχευμένη. Ο Καναδάς, για παράδειγμα, που συγκαταλέγεται στις χώρες με τη χαμηλότερη δασμολόγηση (μόλις 4,1% κατά μέσον όρο), επιβάλλει δασμούς της τάξεως του… 248,9% στις εισαγωγές γαλακτοκομικών προϊόντων. Πρόκειται για επιβάρυνση όχι μόνο αποθαρρυντική αλλά απολύτως απαγορευτική για τους ξένους παραγωγούς γαλακτοκομικών. Σε γενικές γραμμές, ο αγροτικός τομέας είναι από τους πλέον προστατευμένους στις χώρες του G20.

Σε ό,τι αφορά την Ευρωπαϊκή Ενωση ως σύνολο –οι Βρυξέλλες δηλαδή –χρησιμοποιεί αριστοτεχνικά συγκεκαλυμμένους τρόπους για να προστατεύσει κάποιους τομείς της οικονομίας της και δη τον αγροτικό. «Η ευρωπαϊκή νομενκλατούρα χρησιμοποιεί μια πολιτική δασμών απόλυτα στοχευμένη. Για παράδειγμα, δασμολογεί τις εισαγωγές βοδινού κρέατος, με κόκαλο ή χωρίς, ανάλογα με τον τρόπο κοπής του. Επίσης κάποια άλλα αγροτικά προϊόντα τα δασμολογεί με βάση τις τιμές της πρώτης εισόδου στην ΕΕ ή με βάση τις ποσότητες που εισάγονται» δήλωσε ο Γκεμπάρ.

Εν κατακλείδι, ο ΠΟΕ διαπιστώνει ότι την τελευταία εικοσαετία υπάρχει μια τάση μείωσης του προστατευτισμού σε παγκόσμιο επίπεδο, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά την επιβολή δασμών. «Από το 2001 έως το 2013 η μέση δασμολόγηση έχει υποχωρήσει από το 7% στο 4% στο G20» σημειώνει ο Χουσεΐν Γκεμπάρ. Είπαμε όμως: η έρευνα του Οργανισμού καλύπτει και το 2016. Από τις 20 Ιανουαρίου 2017 που ανέλαβε καθήκοντα, κάτι με τα φωτοβολταϊκά πάνελ, κάτι με τον χάλυβα και με το αλουμίνιο, κάτι με την ειδική δασμολόγηση 60 δισ. δολ. σε κινεζικές εισαγωγές, ο νέος αμερικανός πρόεδρος κάνει ό,τι μπορεί για να αντιστραφεί η τάση αυτή. Διότι οι δασμολογούμενοι δεν θα καθίσουν με σταυρωμένα χέρια. Θα απαντήσουν με αντίποινα…