H επιμονή καταργεί τα στερεότυπα

Στο αναπηρικό αμαξίδιό της, τόσο χαρούμενη που επέστρεψε στην Ελλάδα η 18χρονη Νουτζίν Μουσταφά η οποία έφτασε από την Συρία στη Λέσβο πριν από περίπου δυο χρόνια και σήμερα ζει στη Γερμανία. Ενα πρότυπο δύναμης και αισιοδοξίας. Η Νουτζίν, αρνείται κατηγορηματικά να οικτίρει τον εαυτό της ή να μπει σε μια ειδική κατηγορία προστασίας ως πρόσφυγας αλλά και ως άτομο με προβλήματα αναπηρίας. Και ήταν το πιο φωτεινό πρόσωπο της εκδήλωσης με το χιούμορ της καταλυτικό να δίνει τον τόνο όταν οι τοποθετήσεις κινδύνευαν να γίνουν πολύ καταγγελτικές ή ξύλινες. Ένα κορίτσι που μιλά άριστα αγγλικά τα οποία έμαθε στην πόλη της κοντά στο Χαλέπι, βλέποντας τηλεόραση αφού λόγω της αναπηρίας της δεν πήγαινε σχολείο.

Πλάι της το Τζέισον-Αντιγόνη Ντέιν, ακτιβιστής για τα ανθρώπινα δικαιώματα που προσέφυγε στη Δικαιοσύνη με στόχο τη νομική αναγνώριση και καταχώρηση ως non binary άτομο. Φορώντας ένα έξωμο φόρεμα πάνω από το στενό παντελόνι, με μακριά μαλλιά, γένια, υπέροχα κοσμήματα μας διαβεβαίωσε ότι περπάτησε από τα Εξάρχεια ως το Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος όπου έγινε η συζήτηση χωρίς κανείς να το κοιτάξει περίεργα. Και έσπευδε κάθε τόσο να διακόψει και να διορθώσει τους συνομιλητές του ακούγοντας να γίνεται χρήση λέξεων όπως «φυσιολογικός» ή «κανονικός» όταν γινόταν χαρακτηρισμός κάποιου ατόμου. Κορυφαίος ο διάλογός του με τη συντονίστρια της συζήτησης δημοσιογράφο Αννα Μπουσδούκου που αντιδρούσε με έκπληξη και χιούμορ όταν το Τζέισον-Αντιγόνη της έλεγε ότι είναι γυναίκα επειδή αυτό της επιβλήθηκε όταν γεννήθηκε.

Ο Κωνσταντίνος Ρήγος, ο γνωστός χορογράφος, σκηνοθέτης και Διευθυντής του Μπαλέτου της Λυρικής, υπήρξε ο καταλύτης της συζήτησης, αυτός που γεφύρωσε αφηγήσεις και εντυπώσεις, κάλυψε χάσματα και μίλησε χωρίς ταμπού για το θέμα των στερεοτύπων που έχει και ο ίδιος ζήσει στη ζωή και τη δουλειά του. «Η επιμονή καταργεί τα στερεότυπα» επέμεινε, μια φράση που μοιάζει να σφραγίζει τη συζήτηση. Δίπλα του η Ιωάννα-Μαρία Γκέρτσου, πρόεδρος της Ελληνικής Σχολής Σκύλων Οδηγών Τυφλών «Λάρα» υπήρξε σκληρά περιγραφική και αποκαλυπτική για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα άτομα με αναπηρία στην Ελλάδα και όλες τις κακοποιητικές διαδικασίες στις οποίες υποβάλλονται χωρίς καν να το αναγνωρίζουμε. Για παράδειγμα, το να πρωταγωνιστεί ένα άτομο με αναπηρία σε ένα βίντεο ενώ ακούγεται δακρύβρεχτη μουσική στο βάθος είναι μια μορφή «κακοποίησης» μια πειστική απεικόνιση του στερεοτύπου.

Στην παρουσίαση βρέθηκε και ο πρόεδρος του Ιδρυματος Σταύρος Νιάρχος Ανδρέας Δρακόπουλος που το ίδιο πρωί είχε βρεθεί στο Μέγαρο Μαξίμου για να υπογράψει με τον πρωθυπουργό μνημόνιο συνεργασίας για την δωρεά 200 και πλέον εκατομμυρίων στον τομέα της Υγείας. Με διαφορετικό στυλ απ’ ότι συνήθως, μακριά γένια, άνοιξε τη συζήτηση τονίζοντας «ο διάλογος είναι απαραίτητος για να ξεπεράσουμε χιλιάδες προκλήσεις, είναι απαραίτητος για τον αλληλοσεβασμό. Αλλιώς είναι θέμα χρόνου να μας καταπιεί η τεχνητή νοημοσύνη. Ακόμα και ο μονόλογος είναι μια μορφή διαλόγου, αυτή τη φορά με τον εαυτό μας προκειμένου να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι».

Η Νουτζίν, αυτή η ασταμάτητη, ατρόμητη έφηβη, στάθηκε στο πάνελ έτοιμη να μην γκρινιάξει, να μην απαιτήσει, να μην σηκώσει το δάχτυλο για να μας κάνει κήρυγμα ορθότητας. Στάθηκε με απίστευτη αισιοδοξία, ένα χιούμορ καταλυτικό στα όρια του κυνισμού που όμως ήταν ένα χαστούκι στα στερεότυπα και όσους τα φέρουν. Ακόμα και για την μητέρα της μίλησε «ενοχλούμαι όταν η μητέρα μου εξαιτίας της αναπηρίας μου σπεύδει να εξηγεί στους άλλους πόσο έξυπνη είμαι και πόσα βιβλία έχω διαβάσει».Και με ηρεμία και τρυφερότητα εξήγησε πως ναι, είναι φιλοξενούμενη στην Ευρώπη, δεν είναι αυτή η πατρίδα της και «πρέπει να συμπεριφέρομαι ευγενικά. Δεν κατηγορώ κανέναν για τα προβλήματά μου. Αντιλαμβάνομαι ότι είμαι, ότι είμαστε διαφορετικοί. Ντυνόμαστε, τρώμε, μιλάμε, προσευχόμαστε διαφορετικά. Δεν μπορώ να απαιτήσω να μας αποδεχτούν αυτομάτως».

Η ίδια, έφτασε στην Ελλάδα από τη Συρία στο αμαξίδιό της και «χαίρομαι που επέστρεψα για να αποκτήσω νέες εμπειρίες από την Ελλάδα. Αυτή τη φορά δεν έφτασα βρεγμένη, ούτε έχοντας διακινδυνεύσει να χάσω τη ζωή μου» είπε γελώντας γαλήνια. «Πήγα στην Ακρόπολη όπου ήταν φανερό ότι οι Αρχαίοι Ελληνες δεν είχαν σκεφθεί την πιθανότητα να τους επισκεφθεί κάποιος σε αναπηρικό αμαξίδιο» πρόσθεσε γελώντας ξανά και ευχήθηκε να επισκεφθεί τον Ολυμπο και τον Μαραθώνα. Για να καταλήξει πως κάθε φορά που τα πράγματα γίνονταν πραγματικά δύσκολα, τότε έλεγε στον εαυτό της ότι πρέπει να σκεφθεί σαν τον Πίτερ Παν. «Όλα θα πάνε καλά ξανά», είπε αυτό το υπέροχο πλάσμα για να προσθέσει «πρέπει να είσαι ανοιχτός σε κάθε πιθανότητα, σε κάθε έκπληξη». Και προσπάθησε να εξηγήσει με φυσικότητα τα στερεότυπα και τις συμπεριφορές που προκύπτουν από αυτά λέγοντας «μας λείπει η περιέργεια να γνωρίσουμε το διαφορετικό».

Το Τζέισον-Αντιγόνη, επιλέγει το ουδέτερο αντί του θηλυκού ή του αρσενικού για να αυτοπροσδιοριστεί εξηγώντας ότι η ερμηνεία του φύλου και της σεξουαλικότητας είναι φάσματα. Αναφέρθηκε στα intersex άτομα και τόνισε ότι «ο ορισμός του φύλου στα νεογνά αποτελεί παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως και ο ορισμός της θρησκείας ήδη από τους πρώτους μήνες της ζωής τους». Προέτρεψε σθεναρά να μην συγχέουμε την επιλογή φύλου με τη σεξουαλικότητα (άλλο διαδεδομένο στερεότυπο) και απόρησε «γιατί είμαι διαφορετικός που φοράω φούστα; Σε πολλές χώρες φοράνε φούστες. Ακόμα και οι ιερείς, μαζί με υπέροχα κοσμήματα βεβαίως».

Ο Κωνσταντίνος Ρήγος τόνισε ότι ρόλος του χορού και του θεάτρου είναι μεταξύ άλλων να σπάει τα στερεότυπα. «Κάθε φορά που χορογραφώ μια κίνηση, δεν σκέφτομαι αν θα την κάνει άνδρας ή γυναίκα. Φορέας της κίνησης είναι η ίδια η κίνηση. Δεν έχει φύλο η κίνηση» τόνισε για να αναφερθεί στη συνέχεια σε ένα στερεότυπο που δημιουργήθηκε για τον ίδιο, όταν παράλληλα με τις σημαντικές του δημιουργίες στον χορό και στο θέατρο ασχολήθηκε με θεάματα που θεωρούνται λιγότερο ποιοτικά και περισσότερα εμπορικά, όπως στις λαϊκές πίστες. «Το μόνο που πάντα με ενδιαφέρει, σε κάθε συνθήκη είναι ο άνθρωπος απέναντι από εμένα. Τίποτα άλλο» τόνισε εμφατικά.

Η Ιωάννα-Μαρία Γκέρτσου υπήρξε ξεκάθαρη, χωρίς να λειάνει καμία γωνία για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν στην Ελλάδα τα άτομα με αναπηρία. Δεν είναι μόνο η αδιαφορία το πρόβλημα, είναι κάτι ακόμα πιο βαθύ και προσβλητικό. «Το γεγονός ότι πολλά κτίρια δεν έχουν ράμπες, σημαίνει ότι συχνά πρέπει να σηκώσουν τα αναπηρικά καροτσάκια στα χέρια. Είναι σαν να γίνεται για να μας ξεφτιλίσουν. Επίσης μια μορφή κακοποίησης είναι αυτό που συμβαίνει με διάφορους που σπεύδουν να υποστηρίξουν άτομα με αναπηρία και στοργικά μας χαϊδεύουν στα μαλλιά, προωθώντας τη μιντιακή εικόνα του ανάπηρου».

Χρειάζεται να πάρεις μια βαθιά ανάσα για να την ακούσεις να μιλάει και σαν σφαλιάρα να δεις τον στερεοτυπικό, άδικο τρόπο που αντικρίζεις τα άτομα με αναπηρία. «Για όλα φταίει η αναπηρία, αυτή είναι η κυρίαρχη άποψη. Δεν πιστεύεις στον Θεό; Φταίει το γεγονός ότι νιώθεις πικρία επειδή είσαι ανάπηρος. Δεν θες να κάνεις παιδιά; Φταίει το γεγονός ότι φοβάσαι ότι θα έχουν κάποιο πρόβλημα αναπηρίας και εσύ». Σαν να καταργούνται οι προσωπικές επιλογές και η φιλοσοφία ζωής. «Πρέπει να γίνεις μέλος της μάζας, ανάπηρο μέλος της μάζας. Για όλα φταίει η αναπηρία. Κανείς δεν βλέπει το άτομο».

Και μετά από αυτή τη συζήτηση που έβαλε τον καθένα αντιμέτωπο με τον εαυτό του -ακόμη και όσους πιστεύουν και είναι θύματα των στερεοτύπων- ήρθε η Διαπολιτισμική Χορωδία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής που απαρτίζεται από ανθρώπους που έφτασαν στην Ελλάδα από κάθε χώρα (πρόσφυγες, μετανάστες, κάποιοι μόνο προσωρινά εδώ) να δημιουργήσει γέφυρες μέσω της μουσικής, με τραγούδια από διάφορες χώρες για να δείξουν πως τα χάσματα μπορούν να σβήσουν. Όμως αυτό που πήρα φεύγοντας ήταν κυρίως το ατίθασο πνεύμα της έφηβης Νουτζίν. Και το κλείσιμο του ματιού της «μερικές φορές σχεδόν απολαμβάνω τα στερεότυπα που έχουν κάποιοι επειδή διασκεδάζω με την αντίδρασή τους όταν διαπιστώνουν πώς δεν ισχύουν».