Το Ωδείο Αθηνών τρέχει… Μαραθώνιο

Η συμμετοχή της 27μελούς ομάδας του Ωδείου Αθηνών στον σημερινό ημιμαραθώνιο της Αθήνας που διοργανώνει ο ΣΕΓΑΣ είναι ενδεικτική της μόνιμης τρεχάλας η οποία επικρατεί αυτόν τον καιρό στο Ιδρυμα. «Γενικώς, δεν καθόμαστε ήσυχοι» λέει με εμφανή ικανοποίηση ο πρόεδρος του ΔΣ Νίκος Τσούχλος σχολιάζοντας την έντονη εξωστρέφεια που χαρακτηρίζει το Ωδείο. Συνεργασίες με ελληνικούς και ξένους φορείς και εκπαιδευτικούς οργανισμούς, αξιοποίηση του ημιτελούς αλλά εμβληματικού κτιρίου του Ιωάννη Δεσποτόπουλου επί των οδών Ρηγίλλης και Βασιλέως Γεωργίου Β’ μέσω ποικίλων εκδηλώσεων, τακτοποίηση και ψηφιοποίηση του πολύτιμου αρχείου και, φυσικά, σταθερή προετοιμασία για την έναρξη των εργασιών του πολυσυζητημένου προγράμματος ΕΣΠΑ οι οποίες καθυστέρησαν λόγω μιας αναπάντεχης εξέλιξης πριν από μερικούς μήνες, είναι μερικές μόνο πτυχές της έντονης δραστηριότητας που αναπτύσσεται.

«Η εξωστρέφεια είναι μια κουβέντα» λέει και πάλι ο Νίκος Τσούχλος. «Στην πραγματικότητα ο Οργανισμός αυτός έχει υποφέρει πολύ από εσωστρέφεια, μιζέρια, διαφωνίες, έριδες. Δεν έχει την πολυτέλεια να συνεχίσει σε αυτή την κατεύθυνση. Πιστεύουμε ότι κάθε μέρα που το κτίριο παραμένει κλειστό και σκοτεινό είναι μία ακόμη προσθήκη στην ήττα την οποία έχει υποστεί η ελληνική κοινωνία μέσα από το πρότζεκτ Ωδείο Αθηνών τα τελευταία σαράντα και πλέον χρόνια. Το ημιτελές, επώνυμου αρχιτέκτονα δημιούργημα στο κέντρο της πόλης, σε απόσταση 200 μόλις μέτρων από το Προεδρικό Μέγαρο και το Μέγαρο Μαξίμου, το οποίο είναι παραδομένο στα ποντίκια και στις κατσαρίδες…».

Ο πρόεδρος του ΔΣ του Ωδείου λέει μεταξύ σοβαρού και αστείου ότι στην πορεία υπήρξαν διάφορες «διασκεδαστικές», όπως τις χαρακτηρίζει, ιστορίες: «Επί 40 χρόνια ουδείς συγκινήθηκε για αυτό το σκάνδαλο. Κάποτε, μια μικρή ομάδα ανθρώπων αρχίζαμε να φωνάζουμε. Αφού φωνάξαμε, λοιπόν, καταφέραμε να δρομολογήσουμε κάποια έργα. Και ακριβώς τη στιγμή που βρισκόμαστε στην ολοκλήρωση των πρωτοβουλιών, αποφάσισαν οι σεβαστοί συνάδελφοι καθηγητές – αρχιτέκτονες του ΕΜΠ να ζητήσουν την κήρυξη του κτιρίου ως μνημείου σύγχρονης αρχιτεκτονικής. Εξαιρετική πρωτοβουλία, πράγματι, αν είχε αναληφθεί τις δεκαετίες του ’80, του ’90, του 2000, ακόμη και την περίοδο 2010-2011, αλλά πολύ προβληματική τη στιγμή που είσαι έτοιμος να υπογράψεις με έναν εργολάβο και να ξεκινήσεις τα έργα, διότι σταματούν τα πάντα. Αυτό έγινε τον Αύγουστο του ’17. Χάσαμε τόσους μήνες για να καταλήξουμε σήμερα στο ίδιο σημείο που ήμαστε τότε. Θα συνεχίσουμε, δεν πειράζει».

Ο Νίκος Τσούχλος λέει πως πλέον έχουν ολοκληρωθεί όλες οι διαδικασίες κήρυξης –το κτίριο είναι πλέον μνημείο -, γεγονός που χαροποιεί ιδιαίτερα τον ίδιο και τους συνεργάτες του, ενώ έχουν εγκριθεί και οι μελέτες από το Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων. «Βρισκόμαστε στη φάση της επανενεργοποίησης της χρηματοδότησης. Θυμίζω πως πρόκειται για ΕΣΠΑ 2014-2020, ενώ αρχικά το έργο είχε ενταχθεί στο προηγούμενο, της περιόδου 2007-2013. Πλέον έχουμε μπει στην τελευταία διετία του προγράμματος αλλά αισιοδοξούμε ότι θα τα καταφέρουμε». Υπάρχει περίπτωση να χαθεί η χρηματοδότηση; «Ως τη στιγμή που θα μπουν στην τράπεζα, οι χρηματοδοτήσεις υπάρχει πάντα περίπτωση να χαθούν» λέει με νόημα. Βάσει του υπάρχοντος χρονικού πλαισίου, οι εργασίες αναμένεται να αρχίσουν τον προσεχή Αύγουστο και θα διαρκέσουν έναν χρόνο. Οι εργασίες περιλαμβάνουν την αποπεράτωση και τον εκσυγχρονισμό του 1/3 του κτιρίου, συμπεριλαμβανομένου του αμφιθεάτρου 700 θέσεων, το οποίο παραμένει στα μπετά από το 1976, των διαφόρων χώρων φουαγέ περί το αμφιθέατρο, συμπεριλαμβανομένων και των εκθεσιακών χώρων που βρίσκονται στο κάτω επίπεδο, έναν πολυχώρο πολιτισμού μικρότερο, προορισμένο να φιλοξενεί πιο πειραματικά πρότζεκτ, ένα καφέ-εστιατόριο και έναν όροφο αφιερωμένο στη μουσική τεχνολογία.

Ο Νίκος Τσούχλος μιλά για τη συμβολή της ιδιωτικής πρωτοβουλίας. «Μετά από αρκετούς μήνες που μια μικρή ομάδα φωνάζαμε πως είναι ντροπή αυτό το πράγμα, δεν υπάρχει άλλη πρωτεύουσα όπου ένα τέτοιο κτίριο στο κέντρο παραμένει χρέπι, ημιτελές, 40 χρόνια στα μπετά, κάποιοι άνθρωποι μας άκουσαν» λέει και συνεχίζει. «Ο πρώτος από αυτούς ήταν ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος και ο οργανισμός ΝΕΟΝ στον οποίο οφείλουμε ευγνωμοσύνη γιατί με τις εκθέσεις και τις δύο πρωτοβουλίες που διοργανώθηκαν εδώ και τη συμβολή του στον καθαρισμό ενός μεγάλου μέρους των υπογείων απέδωσε στην πόλη έναν χώρο πολιτισμού ημιτελή, προβληματικό από πολλές πλευρές αλλά εξαιρετικά χαρισματικό». Ο πρόεδρος του ΔΣ του Ωδείου θεωρεί πως μεγάλη ευκαιρία υπήρξε επίσης η έκθεση Documenta καθώς συνέβαλε ώστε το κοινό να οικειοποιηθεί τον χώρο, να τον θεωρήσει δικό του, να πάψει πλέον να είναι no man’ s land. «Βοήθησαν πολλοί και διαφορετικοί φορείς και άτομα» συνεχίζει ο Νίκος Τσούχλος. «Το γεγονός ότι το κτίριο δεν υποφέρει πλέον από τα γκράφιτι, η ανακαίνιση της αίθουσας «Αρης Γαρουφαλής» που μας προσφέρει πολλές δυνατότητες, η εκπόνηση των αναγκαίων μελετών για τις εργασίες του ΕΣΠΑ, όλα αυτά οφείλονται στην ιδιωτική πρωτοβουλία. Δυστυχώς, καμιά φορά έχουμε δυσκολία να εξηγήσουμε στα σεβαστά υπουργεία με τα οποία ερχόμαστε σε επαφή ότι αυτός μπορεί να είναι ιδιωτικός φορέας αλλά είναι από τη φύση του μη κερδοσκοπικός, στον οποίο η ελληνική κοινωνία εδώ και 60 χρόνια έχει επενδύσει πολλά. Μπορεί όχι τόσα ώστε να το αναδείξει, αλλά αρκετά, πρώτα-πρώτα ένα οικόπεδο στο κέντρο της Αθήνας, ώστε να του δοθεί η ευκαιρία να αξιοποιηθεί. Λέω εξήντα χρόνια, θέτοντας ως όριο την έναρξη της συζήτησης για το πολιτιστικό κέντρο το οποίο περιλάμβανε και το Ωδείο μέσα σε ένα από τα κτίρια. Θα μπορούσα, βέβαια, να πάω και πιο πίσω. Παρότι, λοιπόν, το Δημόσιο δεν επέδειξε την πρέπουσα προσοχή, φαίνεται πως η κοινωνία πείθεται και το στηρίζει».

Ολα τα παραπάνω, σύμφωνα με τον Νίκο Τσούχλο, δημιουργούν υποχρεώσεις οι οποίες με τη σειρά τους «μεταφράζονται» στην ανάγκη εξωστρέφειας. Τη δεδομένη στιγμή, μάλιστα, που τα πράγματα πηγαίνουν λίγο καλύτερα, όπως παραδέχεται ο ίδιος. Το Ωδείο Αθηνών έχει περισσότερους μαθητές, μισθοδοσίες δεν οφείλονται, γεγονός το οποίο ο αρχιμουσικός αποκαλύπτει με ανακούφιση αφού στο πρόσφατο παρελθόν, την περίοδο 2012-2013, οφείλονταν στο προσωπικό ακόμη και μισθοί τριάμισι – τεσσάρων ετών. «Μπαίνεις το πρωί στο κτίριο και δεν φοβάσαι να συναντήσεις έναν συνεργάτη στον οποίο οφείλεις μισθούς από το 2016, ας πούμε, και δεν έχει να πληρώσει το ρεύμα του σπιτιού του» λέει χαρακτηριστικά. «Επίσης δεν εργάζεται πλέον εδώ ούτε ένας άνθρωπος ανασφάλιστος».

Η βασική ιδέα των ιθυνόντων του Ωδείου συνίσταται στο ότι ο φορέας από τη φύση του είναι τέτοιος ώστε δεν θα πρέπει να περιοριστεί σε μια εσωστρεφή δραστηριότητα διδασκαλίας –αναμφίβολα σημαντική –αλλά θα πρέπει ταυτόχρονα να συμπεριλάβει την παραγωγή πολιτιστικού προϊόντος, είτε βασιζόμενος στις δυνάμεις των σπουδαστών του είτε συμβάλλοντας γενικότερα σε αυτή τη λογική. Στο πλαίσιο αυτό, ο Νίκος Τσούχλος αναφέρει την «εξαιρετική», όπως τη χαρακτηρίζει, συνεργασία με το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών η οποία θα συνεχιστεί με την παράσταση της Δραματικής Σχολής του Ωδείου τον προσεχή Ιούνιο σε σκηνοθεσία Κωνσταντίνου Αρβανιτάκη.

Παράλληλα, συνεχίζεται η συνεργασία με το Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος ενώ με ενδιαφέρον αναμένονται οι δύο μουσικές πλατφόρμες οι οποίες συνδιοργανώνονται το καλοκαίρι με το Φεστιβάλ Αθηνών. Πρόκειται για το Young Greek Classics, αφιερωμένο στα νέα ταλέντα της ελληνικής μουσικής σκηνής (σε συνεργασία με το Τρίτο Πρόγραμμα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας) και το Aqua Jazz Athens, όπου μουσικοί της τζαζ συναντούν τις μουσικές της Μεσογείου (σε συνεργασία με το Ιόνιο Πανεπιστήμιο).

«Μια άλλη δραστηριότητα την οποία σχεδιάζουμε για το καλοκαίρι είναι μια συνεργασία του τμήματος Παλαιάς Μουσικής του Ωδείου Αθηνών του οποίου την επιμέλεια έχει ο Δημήτρης Κούντουρας με τον Αρη Χριστοφέλλη σε συνεργασία με την Ανώτατη Σχολή Μουσικής της Γενεύης και το Φεστιβάλ της Σάμου» λέει ο Νίκος Τσούχλος και συνεχίζει: «Η ιδέα είναι μια συνάντηση σπουδαστών από τη Γενεύη και την Αθήνα στη Σάμο, υπό την αιγίδα του Ιδρύματος Σβαρτς με αντικείμενο τη Μουσική των Τροβαδούρων στον Ελλαδικό Χώρο τον 13ο αιώνα».

Κατά τη γνώμη του, ωφελεί τους σπουδαστές του Ωδείου να σπουδάζουν σε έναν χώρο όπου συμβαίνουν κι άλλα πράγματα. «Δεν μπορούμε να προσποιηθούμε ότι είμαστε ένας φορέας που επαναλαμβάνει την ωδειακή φόρμουλα και περιορίζεται σε αυτό» λέει επαναλαμβάνοντας, εν τούτοις, το γνωστό παράπονο του ωδειακού χώρου για την έλλειψη διαβάθμισης στις σπουδές, γεγονός το οποίο, όπως λέει, έχει ως αποτέλεσμα τεράστιες χαμένες ευκαιρίες.

Ωστόσο, ο Νίκος Τσούχλος μιλά με ικανοποίηση για την κατάσταση στην οποία βρίσκεται σήμερα το πολύτιμο Αρχείο του Ωδείου που περικλείει 150 χρόνια αθηναϊκής ιστορίας, καλλιτεχνικής και όχι μόνο. Οπως εξηγεί, το Αρχείο είναι πλέον τακτοποιημένο σχεδόν στο σύνολό του ενώ έχει αρχίσει εν μέρει η διαδικασία ψηφιοποίησης. «Υποστηρίζεται δε από μια εσωτερική πρωτοβουλία η οποία λέγεται Κέντρο Ερευνας και Τεκμηρίωσης του Ωδείου Αθηνών, ένα χωριστό διοικητικό τμήμα του Μουσικού και Δραματικού Συλλόγου το οποίο έχει μια καλλιτεχνική επιτροπή από εξαιρετικά έμπειρους ανθρώπους. Λειτουργούν προγράμματα πρακτικής άσκησης φοιτητών και σύντομα θα είναι σε θέση να διευκολύνει την πρόσβαση μελετητών για την περαιτέρω αξιοποίησή του. Πρόκειται για μια εξαιρετική συλλογή από τεκμήρια τα οποία συχνά εκπλήσσουν. Παράλληλα, κάναμε και μια καταγραφή των βιβλίων τα οποία υπήρχαν διάσπαρτα στο Ωδείο τα οποία συνιστούν μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα Βιβλιοθήκη. Ξεκινάμε δημιουργία αναγνωστηρίου στην καρδιά του κτιρίου. Γενικώς, όπως είπα ήδη, δεν καθόμαστε ήσυχοι».