Σάσα Βαλτς: «Είμαστε ο καθρέφτης της πραγματικότητας»

Η κουβέντα μας έγινε την παραμονή των γενεθλίων της, μερικές ώρες προτού συμπληρώσει τα 55 της χρόνια. Το τηλεφώνημά μου τη βρήκε στο σπίτι της στο Βερολίνο. Φιλική και ευδιάθετη, η Σάσα Βαλτς δήλωσε χαρούμενη που θα βρεθεί για μία ακόμα φορά στην Αθήνα. Μιλάει ζωηρά για το «Kreatur», τη νέα της δημιουργία η οποία έκανε παγκόσμια πρεμιέρα στη γερμανική πρωτεύουσα το περασμένο καλοκαίρι και εν προκειμένω θα παρουσιαστεί για δύο βραδιές στο Μέγαρο Μουσικής. «Με αυτό το έργο επιστρέφω στην κίνηση και απ’ αυτή την πλευρά δεν μπορεί να πει κανείς ότι είναι κάτι καινούργιο στην πορεία μου» λέει η διάσημη βερολινέζα χορογράφος.

Μιλάει για τους συνεργάτες της, τους Soundwalk Collective, οι οποίοι για το ηχητικό τοπίο του έργου χρησιμοποιούν ηχογραφήσεις από το εσωτερικό διαφόρων εργοστασίων και σημαντικών κτιρίων που πλέον εξυπηρετούν άλλους σκοπούς από την αρχική τους χρήση: το τέκνο κλαμπ Berghain στο Βερολίνο, για παράδειγμα, που στεγάζεται σε ένα παλιό εργοστάσιο παραγωγής ρεύματος, ή το μουσείο Berlin-Hohenschönhausen Memorial, το οποίο στεγάζεται στα κτίρια των πολιτικών φυλακών της Στάζι, της διαβόητης Υπηρεσίας Κρατικής Ασφαλείας της Ανατολικής Γερμανίας. Εμβληματικά κτίρια του 20ού αιώνα που αποτυπώνουν την εξουσία, τον έλεγχο και τη μαζική παραγωγή, ενώ ταυτόχρονα στάθηκαν οι πρώτοι μάρτυρες της ριζικής αλλαγής του κοινωνικού και ηχητικού τοπίου που μας περιβάλλει…

«Είμαι πολύ χαρούμενη για τη συνεργασία μου με την Ιρις βαν Χέρπεν, μια πρωτοποριακή με την ουσιαστική έννοια της λέξης σχεδιάστρια μόδας, τα κοστούμια της οποίας είναι μια πραγματική σπουδή στο ένδυμα, υπερβαίνουν τα όρια της συμβατικής δημιουργίας» λέει η Σάσα Βαλτς. «Με τη δική της συμβολή το σώμα μεταμορφώνεται σε κάτι άλλο που μπορεί να μετατραπεί σε «όπλο» ή «κίνδυνο» στον σκηνικό χώρο ή σε άλλους ανθρώπους. Δουλεύει με δαντέλα ακολουθώντας μια ειδική τεχνική και χρησιμοποιεί υλικά πέραν των συμβατικών. Στη συγκεκριμένη περίπτωση δημιουργεί μια εγκατάσταση με έντονο το στοιχείο του φωτός».

Η Σάσα Βαλτς κάνει ειδική μνεία και στους φωτισμούς του Ουρς Σένεμπαουμ, ο οποίος έχει συνεργαστεί με σπουδαίους σκηνοθέτες του θεάτρου και του κινηματογράφου, όπως ο Πιερ Οντί, ο Μίκαελ Χάνεκε και ο Μπομπ Γουίλσον, αλλά και με σημαντικούς εικαστικούς καλλιτέχνες, όπως η Μαρίνα Αμπράμοβιτς και ο Γουίλιαμ Κέντριτζ.

«Η επιστροφή στην κίνηση, στη χορογραφία ήταν μια βαθύτερη ανάγκη μου» λέει η Σάσα Βαλτς και συνεχίζει: «Ηθελα να δω τι μπορούμε σήμερα να εκφράσουμε με το σώμα, ποιο λεξιλόγιο μπορούμε να εξελίξουμε. Απ’ αυτή την πλευρά, λοιπόν, είναι κάτι καινούργιο. Στο έργο υπάρχει έντονη θεατρικότητα, αλλά από την άλλη πλευρά είναι και πολύ σωματικό. Οι χορευτές της ομάδας –14 στο σύνολό τους –βρίσκονται μιάμιση ώρα επί σκηνής και πραγματικά αγγίζουν τα όρια της αντοχής τους. Εχω σκηνοθετήσει μεγάλες όπερες όπου πραγματικά χρειάζεται να δαπανήσεις πολλή ενέργεια αλλά είναι διαφορετικό να ακολουθείς το λιμπρέτο και τους χαρακτήρες. Στη συγκεκριμένη περίπτωση έχουμε κάτι διαφορετικό: είναι προϊόν έρευνας και δημιουργικής ανάγκης και δύναμης».

Η Σάσα Βαλτς αναζητεί σταθερά τον διάλογο με τις άλλες μορφές τέχνης. Τι είναι άραγε αυτό που την κεντρίζει σε μια συνεργασία; «Το πιο ενδιαφέρον είναι πως δεν μπορείς να κάνεις ό,τι θέλεις, έχεις περιορισμούς. Συμβιβάζεσαι με τα όρια. Κάποιες φορές η κατάσταση ορίζεται από έναν συνεργάτη και ο άλλος είναι παρών στη σκηνή. Προσωπικά μου αρέσει να λύνω προβλήματα και πραγματικά στο «Kreatur» οι προκλήσεις ήταν πολλές. Το προετοιμάζαμε με την Ιρις ενάμιση χρόνο πριν γιατί η διαδικασία ήταν πολύ σύνθετη προκειμένου να εξελιχθεί το υλικό. Κάποια στιγμή στα κοστούμια χρησιμοποιήσαμε μέταλλο. Εδειχναν υπέροχα, ήμασταν πολύ χαρούμενοι αλλά όταν μπήκαμε στη διαδικασία των προβών το μέταλλο οξειδώθηκε με τον ιδρώτα των χορευτών και έπαθαν αλλεργία. Επρεπε να βρούμε κάτι να το αντικαταστήσουμε. Εκείνη τη στιγμή οφείλεις να λύσεις το πρόβλημα και να βρεις την επόμενη εικόνα».

Τι μπορεί να την εμπνεύσει άραγε σε μια καινούργια δουλειά; «Η προοπτική μιας συνεργασίας, ας πούμε. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η σύμπραξη με την Ιρις ήταν πολύ εμπνευστική» λέει η Σάσα Βαλτς. «Η μουσική, επίσης, με εμπνέει ιδιαίτερα, όπως και μια εικαστική έκθεση. Βλέπω αρκετές εκθέσεις, όχι μόνο σύγχρονης τέχνης αλλά και αρχαίας. Με ενδιαφέρουν οι διαφορετικές κουλτούρες. Γενικά, η έμπνευση έχει να κάνει με το περιεχόμενο του έργου. Στην περίπτωση του «Kreatur» επισκεφθήκαμε μια φυλακή της Στάζι. Περπατήσαμε μαζί με έναν πρώην φυλακισμένο ο οποίος μάς αφηγήθηκε την εμπειρία του εγκλεισμού του, κάναμε έρευνα σε διαφορετικά πεδία με τους χορευτές, δουλέψαμε στον αυτοσχεδιασμό. Αλλες φορές, η έμπνευσή μου μπορεί να είναι ένα βιβλίο. Γενικά είναι πολλά και διαφορετικά πράγματα».

Τι πιστεύει για τον ρόλο του καλλιτέχνη σε μια εποχή ταραγμένη, σαν τη σημερινή; «Ο καλλιτέχνης είναι καθρέφτης της σύγχρονης κατάστασης» λέει η Σάσα Βαλτς. «Συζητάμε για την εποχή στην οποία ζούμε, τους φόβους, την αγριότητα, τις σκληρές εικόνες, την προσφυγική κρίση, τη μετανάστευση… Χωνεύουμε την πραγματικότητα και κατά κάποιον τρόπο είμαστε η αντανάκλασή της. Δεν λέω ότι έχουμε απαντήσεις, ίσως έχουμε περισσότερες ερωτήσεις. Πριν από τρία χρόνια ξεκίνησα ένα πρότζεκτ σχετικό με το Μεταναστευτικό. Ηθελα να δω πώς μπορούν οι καλλιτέχνες, με τα εργαλεία τα οποία διαθέτουν, να αντιδράσουν σε όλο αυτό. Να συζητήσουμε πόσο διαφορετικά μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε, να στείλουμε ένα μήνυμα ότι μπορούμε να δούμε την κατάσταση δημιουργικά, όχι με φόβο. Να το δούμε ως ευκαιρία. Να σκεφτούμε ότι πρόκειται για υπέροχα πλάσματα που περνούν ένα δράμα, αλλά έχουν τη δύναμη και την ενέργεια να διεκδικήσουν μια καινούργια ζωή. Κάνουν ένα μεγάλο ταξίδι για να ζήσουν σε μια ξένη χώρα με οδηγό την ελπίδα. Μπορούμε ως καλλιτέχνες να υποστηρίξουμε κάτι που θα οδηγήσει κάπου θετικά».

Μέσα στο 2019 η Σάσα Βαλτς αναλαμβάνει επισήμως τη θέση της καλλιτεχνικής (συν)διευθύντριας του Κρατικού Μπαλέτου Βερολίνου από κοινού με τον Γιοχάνες Εμαν. Εχει πολλά σχέδια για αυτό. «Ονειρό μου είναι να δημιουργήσουμε μια ομάδα με χορευτές οι οποίοι θα κινούνται με άνεση τόσο στο κλασικό όσο και στο σύγχρονο ρεπερτόριο, ένα γκρουπ θα ‘λεγα υβριδικό» λέει και συνεχίζει: «Φιλοδοξία μου είναι να ενισχυθεί η γυναικεία φωνή, να κάνουμε παραγγελίες σε συνθέτες ώστε να μπορέσουν να γράψουν πρωτότυπη μουσική για χορό, να φροντίσουμε τη νέα γενιά χορευτών και κυρίως να ανοίξουμε μια δημιουργική συζήτηση για πώς βλέπουμε το κλασικό ρεπερτόριο σήμερα. Να διατηρήσουμε την κληρονομιά αλλά ταυτόχρονα να ξεκινήσουμε και έναν εποικοδομητικά κριτικό διάλογο».

Πού και πότε

Το «Kreatur» της Σάσα Βαλτς θα παρουσιαστεί στις 23 και 24 Μαρτίου στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (Αίθουσα Αλεξάνδρα Τριάντη), στις 20.00.