Ολες οι αλλαγές για τις Ανεξάρτητες Αρχές

Ηταν μνημονιακή απαίτηση «και έγινε πράξη». Παραδόθηκε πριν από λίγες ημέρες στην υπουργό Διοικητικής Ανασυγκρότησης κυρία Ολγα Γεροβασίλη το σχέδιο νόμου με το οποίο επέρχονται σημαντικές μεταβολές στο θεσμικό πλαίσιο των Ανεξάρτητων Αρχών. Στόχος του νέου νομικού πλαισίου είναι να καταστούν οι Αρχές πιο ευέλικτες και αποτελεσματικές, με την ενίσχυση της ανεξαρτησίας τους και την απομάκρυνσή τους από την κυβερνητική εξουσία. Σε ένα εξαιρετικά δυσχερές περιβάλλον, με την οικονομική επιτροπεία παρούσα, η κυβέρνηση καλείται να διαχειριστεί την απαίτηση των δανειστών για εκσυγχρονισμό και αλλαγή του πλαισίου λειτουργίας των Ανεξάρτητων Αρχών, αλλά και να διατηρήσει αυτές που προασπίζονται τα δημοκρατικά κοινωνικά δικαιώματα των πολιτών, καθώς και αυτές που επιβάλλει το συνταγματικό και ευρωπαϊκό δίκαιο.

Το νέο νομοθετικό πλαίσιο θεσπίζει ενιαίες ρυθμίσεις για τις Ανεξάρτητες Αρχές που έχουν συσταθεί με διαδοχικούς νόμους, με σκοπό την προστασία των ατομικών δικαιωμάτων ή τη ρύθμιση της αγοράς με τις αντίστοιχες ελεγκτικές και κυρωτικές διαδικασίες. Οι Αρχές αυτές, που έχουν το έρεισμά τους είτε στον νόμο είτε στο ενωσιακό δίκαιο είτε στα μνημόνια, διέπονται από διαφορετικά νομικά καθεστώτα ως προς την ασκούμενη κρατική εποπτεία, τον ορισμό των μελών τους, το προσωπικό και την οργάνωσή τους.

Σύμφωνα με το σχέδιο νόμου που αποκαλύπτει το «Βήμα», η επιλογή των μελών τους θα διενεργείται πλέον με τον ίδιο τρόπο που ισχύει για τις πέντε συνταγματικά κατοχυρωμένες Ανεξάρτητες Αρχές, δηλαδή από τη Διάσκεψη των Προέδρων της Βουλής, με πλειοψηφία όμως 3/5 των παρόντων μελών της και όχι με αυξημένη πλειοψηφία των 4/5. Η θητεία των μελών των Ανεξάρτητων Αρχών (σήμερα είναι δύο τετραετίες) θα είναι εξαετής, μη ανανεώσιμη, για λόγους που αφορούν την ενίσχυση της θεσμικής ανεξαρτησίας τους. Ηλικιακό όριο για τον διορισμό τους δεν έχει τεθεί.

Οι επικείμενες αλλαγές περιλαμβάνονται στο επικαιροποιημένο Μνημόνιο με τα 113 προαπαιτούμενα, στο πλαίσιο της τρίτης και της τέταρτης αξιολόγησης. Οταν ολοκληρωθεί η πρώτη φάση της διαβούλευσης με τους δανειστές (υπολογίζεται τον Ιούνιο), θα ξεκινήσουν οι επεξεργασίες για τον αριθμό τους, που θα μειωθεί σημαντικά. Τα επικρατέστερα σενάρια που έχουν πέσει στο τραπέζι είναι να παραμείνουν 12 ή 18 (από 31 που είναι συνολικά όλες οι Αρχές σήμερα) έπειτα από καταργήσεις ή συγχωνεύσεις, καθώς σε πολλές οι αρμοδιότητες αλληλοεπικαλύπτονται. Κάποιες επίσης θα μετατραπούν σε συμβουλευτικές υπηρεσίες της κυβέρνησης.

Το σχέδιο προβλέπει τη διατήρηση των πέντε συνταγματικών Ανεξάρτητων Αρχών (ΕΣΡ, ΑΔΑΕ, Συνήγορος Πολίτη, ΑΠΔΠΧ, ΑΣΕΠ), των τεσσάρων ρυθμιστικών αγορών (Επ. Ανταγωνισμού, ΕΕΕΤ, ΕΕΕΠ, ΡΑΕ) και φυσικά των οικονομικών (ΑΑΔΕ, ΕΛΣΤΑΤ, Αρχή Καταπολέμησης Μαύρου Χρήματος). Το ενδιαφέρον των δανειστών επικεντρώνεται κυρίως σε τρεις Ανεξάρτητες Αρχές που έχουν κομβικό ρόλο στο οικονομικό πεδίο καθώς ρυθμίζουν λειτουργίες της αγοράς. Αυτές είναι η Επιτροπή Ανταγωνισμού, η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας και η Ρυθμιστική Αρχή Επιβατικών Μεταφορών. Το ιδανικό βέβαια για τους δανειστές θα ήταν να επικρατήσει το μοντέλο της ΑΑΔΕ (Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων) που λειτουργεί ουσιαστικά σαν κράτος εν κράτει.

Η νομοπαρασκευαστική επιτροπή, υπό τους Κωνσταντίνο Μενουδάκο (πρόεδρος της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, πρώην πρόεδρος του ΣτΕ), Αθανάσιο Κουτρουμάνο (πρόεδρος του ΕΣΡ, πρώην πρόεδρος του ΑΠ) και Διονύσιο Λασκαράτο (αντιπρόεδρος του ΑΣΕΠ), χρειάστηκε σχεδόν δύο χρόνια για να καταλήξει στο νέο νομοθετικό πλαίσιο με το οποίο θα διασφαλίζεται καθεστώς λειτουργικής και προσωπικής ανεξαρτησίας των μελών των Ανεξάρτητων Αρχών, ενώ θα παρέχονται εγγυήσεις για την οικονομική και διοικητική αυτοτέλειά τους.

Η επιλογή των μελών, τα κωλύματα και οι διακριτοί πόροι

Σύμφωνα με το σχέδιο νόμου «Ανεξάρτητες Αρχές»:

l Η επιλογή των μελών διενεργείται από τη Διάσκεψη των Προέδρων της Βουλής με πλειοψηφία 3/5 των παρόντων μελών της. Η απόφαση της Διάσκεψης των Προέδρων κοινοποιείται αμελλητί στον αρμόδιο υπουργό ο οποίος εντός 15 ημερών εκδίδει την πράξη διορισμού. Εάν το επιλεγέν μέλος δεν αποδεχθεί τον διορισμό ή αν εντός έξι μηνών από τον διορισμό του πεθάνει, παραιτηθεί ή εκπέσει, η Διάσκεψη των Προέδρων προχωρεί σε επιλογή νέου μέλους για πλήρη θητεία.

l Η θητεία των μελών των Ανεξάρτητων Αρχών είναι μία, εξαετής και μη ανανεώσιμη, για λόγους που αφορούν την ενίσχυση της θεσμικής ανεξαρτησίας τους. Παρατείνεται μάλιστα αυτοδικαίως για τρεις μήνες μέχρι τον διορισμό νέων μελών και μπορεί να παραταθεί για ακόμη τρεις μήνες, εάν δεν έχει ολοκληρωθεί η σχετική διαδικασία.

l Εάν μέλος της Αρχής εκλείψει, αποχωρήσει, παραιτηθεί ή απολέσει την ιδιότητα βάσει της οποίας επελέγη, η Αρχή εξακολουθεί να διαθέτει νόμιμη συγκρότηση εφόσον τα εναπομείναντα μέλη επαρκούν για τον σχηματισμό απαρτίας.

l Θεσπίζονται κωλύματα διορισμού και ασυμβίβαστα στον διορισμό των μελών για να αποφευχθεί η σύγκρουση συμφερόντων που υπονομεύουν τον αμερόληπτο χαρακτήρα των διαδικασιών. Δεν μπορεί κάποιος να διοριστεί μέλος σε Ανεξάρτητη Αρχή αν κατά τα τελευταία δύο χρόνια υπήρξε εταίρος εμπορικής εταιρείας, μέτοχος, μέλος διοικητικού συμβουλίου, διαχειριστής, σύμβουλος, μελετητής ή ιδιοκτήτης ατομικής ή άλλης επιχείρησης σε τομέα συναφή με την δραστηριότητα της αρχής στην οποία διορίζεται.

l Ανάλογα κωλύματα άσκησης επαγγελματικής δραστηριότητας ισχύουν επίσης για τις συζύγους και τα παιδιά των μελών των Ανεξάρτητων Αρχών.

l Αναφορικά με τους δικηγόρους, προβλέπεται ότι μπορεί να προσλαμβάνονται σε θέσεις ειδικού επιστημονικού προσωπικού με την αναστολή άσκησης του δικηγορικού λειτουργήματος.

l Κάθε Ανεξάρτητη Αρχή έχει δικό της ανεξάρτητο προϋπολογισμό ο οποίος θα πρέπει να είναι ισοσκελισμένος.

l Προς ενίσχυση της ανεξαρτησίας τους διαθέτουν πλήρη αυτοτέλεια ως προς την εκτέλεσή του, χωρίς τη σύμπραξη άλλου οργάνου.

l Διατάκτης των δαπανών και πιστώσεων είναι ο επικεφαλής κάθε Αρχής.

l Επιδιώκεται παροχή διακριτών πόρων προς τις Αρχές όπου αυτό είναι δυνατό και ιδίως με τη θέσπιση ανταποδοτικών τελών έναντι των υπηρεσιών που παρέχουν.

l Οι Αρχές που δεν ανήκουν στην κεντρική διοίκηση και των οποίων η οικονομική ανεξαρτησία επιβάλλεται από το Σύνταγμα ή το Ευρωπαϊκό Δίκαιο θα πρέπει να έχουν αποκλειστικά δικούς τους πόρους και να μη βαρύνουν τον κρατικό προϋπολογισμό.

l Ως προς την εκτέλεση του προϋπολογισμού της διασφαλίζεται η αυτοτέλεια κάθε Ανεξάρτητης Αρχής.

l Παρέχεται η ευελιξία σε κάθε Ανεξάρτητη Αρχή να μεταφέρει με απόφασή της κονδύλια από έναν κωδικό σε άλλον χωρίς υπέρβαση των συνολικών εσόδων και δαπανών του εγκεκριμένου προϋπολογισμού της.

l Οι αμοιβές του προέδρου, του αντιπροέδρου και του μέλους Ανεξάρτητης Αρχής ορίζονται σε ποσοστό 80% επί των αποδοχών του προέδρου, του αντιπροέδρου και του συμβούλου του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους αντίστοιχα.