«Πόλεμος» για την πίτα της αγοράς ενέργειας

Σε πλήρη εξέλιξη βρίσκεται ο «πόλεμος» της ενέργειας στην ελληνική αγορά, με εγχώριους και ξένους επιχειρηματικούς ομίλους να παίρνουν θέσεις για τη νομή ενός τζίρου της τάξης των 8 δισ. ευρώ στον ηλεκτρισμό, στις ΑΠΕ και στο φυσικό αέριο.

Επενδύσεις της τάξης των 9 δισ. ευρώ προγραμματίζονται την προσεχή πενταετία σε μεγάλα διεθνή έργα μεταφοράς και υποδομών φυσικού αερίου, χωρίς να συνυπολογίζονται οι αποκρατικοποιήσεις των ΔΕΣΦΑ, ΔΕΠΑ και Ελληνικών Πετρελαίων.

Ο συνωστισμός ελληνικών και ξένων πολυεθνικών ενεργειακών ομίλων στη μικρή Ελλάδα εξηγείται από τον συνδυασμό μεγάλων διαρθρωτικών αλλαγών στην οικονομία (απελευθέρωση αγορών ρεύματος και φυσικού αερίου, αποκρατικοποιήσεις), των επενδυτικών σχεδίων για την κατασκευή αγωγών και της αναζήτησης κοιτασμάτων φυσικού αερίου. Η χώρα, λόγω της γεωγραφικής της θέσης, βρίσκεται στο σταυροδρόμι ενός διεθνούς ενεργειακού πολέμου για τη διαφοροποίηση των πηγών προμήθειας ενέργειας της ΕΕ.

«Το Βήμα» παρουσιάζει τα μέτωπα του σκληρού ανταγωνισμού ελληνικών και ξένων επιχειρήσεων.

Το δεύτερο επεισόδιο της πορείας της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας προς την πλήρη απελευθέρωσή της εκτυλίσσεται από το 2015, θυμίζοντας πάρα πολύ την αντίστοιχη διαδρομή του κλάδου των τηλεπικοινωνιών.

Δεκαεπτά εταιρείες προμήθειας ρεύματος προσπαθούν να αποσπάσουν μερίδια από τον τζίρο των περίπου 5 δισ. ευρώ της πάλαι ποτέ κραταιάς ΔΕΗ και όπως σχολιάζουν στο «Βήμα» στελέχη εταιρειών «η εποχή αυτή μοιάζει πάρα πολύ με εκείνη των πρώτων χρόνων της πρώτης δεκαετίας του 2000, όταν αντίστοιχη πληθωρική εμφάνιση είχαν κάνει πολλές εταιρείες κινητής και σταθερής τηλεφωνίας. Σήμερα από αυτές έχουν απομείνει ουσιαστικά τρεις μεγάλες: η Cosmote, η Vodafone και η Wind. Κάποιες εξαγοράστηκαν και άλλες σβήστηκαν από τον χάρτη των τηλεπικοινωνιών».

Κάτι αντίστοιχο θα συμβεί και στην αγορά ρεύματος, σύμφωνα με τους ίδιους παράγοντες, οι οποίοι βλέπουν την επικράτηση τριών-τεσσάρων καθετοποιημένων ομίλων (μεταξύ αυτών και η ΔΕΗ), που θα διαθέτουν κατά κύριο λόγο μονάδες παραγωγής με καύσιμο το φυσικό αέριο, καθώς και εταιρείες προμήθειας και παροχής ενεργειακών υπηρεσιών.

Λίγο πριν από το τέλος της περασμένης δεκαετίας κατασκευαστικοί όμιλοι όπως οι ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ και ΕΛΛΑΚΤΩΡ, καθώς και η «Μυτιληναίος» αναλαμβάνουν πρώτοι να κατασκευάσουν μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Είτε μόνοι τους είτε σε συνεργασία με ξένες και εγχώριες επιχειρήσεις κατασκευάζουν έξι σταθμούς συνολικής εγκατεστημένης ισχύος περίπου 2.500 MW. Οι επενδύσεις τους φτάνουν το 1,5 δισ. ευρώ. Η ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ διαθέτει τις Ηρων Ι και Ηρων ΙΙ, έχοντας φέρει επίσης στη χώρα τα μεγάλα ονόματα της ENGIE (Γαλλία) και της Qatar Petroleum (Κατάρ).

Η ΕΛΛΑΚΤΩΡ συστήνει με τα Ελληνικά Πετρέλαια και την ιταλική Edison, θυγατρική του γαλλικού ομίλου της EDF, την Elpedison, με δύο μονάδες, στη Θεσσαλονίκη και στη Θίσβη Βοιωτίας. Η «Μυτιληναίος» κατασκευάζει δύο μονάδες παραγωγής ρεύματος της Αλουμίνιον της Ελλάδος και της Protergia στον Αγιο Νικόλαο Βοιωτίας. Επίσης σε συνεργασία με τη Motor Oil συστήνει και την Korinthos Power κατασκευάζοντας άλλη μία μονάδα.

Οι τρεις όμιλοι φαίνονται να είναι οι κυρίαρχοι ιδιωτικοί «παίκτες» απέναντι στη ΔΕΗ, η οποία θα πρέπει βάσει απόφασης του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου καθώς και της συμφωνίας κυβέρνησης – δανειστών να χάσει το 50% της αγοράς στο τέλος του 2019 αλλά και να πουλήσει τέσσερις λιγνιτικές μονάδες (Μελίτης και Μεγαλόπολης) χάνοντας το μονοπώλιο του λιγνίτη. Οι τρεις όμιλοι διαθέτουν και εταιρείες προμήθειας ρεύματος και συμμετέχουν, όπως και οι υπόλοιπες 14 μικρότερες της αγοράς, στις δημοπρασίες λιγνιτικής και υδροηλεκτρικής ισχύος (NOME) επιδιώκοντας να διαμορφώσουν ανταγωνιστικά τιμολόγια έναντι της ΔΕΗ με την αγορά σε τιμή κόστους φθηνής πρώτης ύλης παραγωγής ηλεκτρισμού. Ωστόσο το μερίδιο λιανικής όλων μαζί των ιδιωτών ανέρχεται σε μόλις 16%.

Ο πόλεμος στην αγορά έχει ανάψει για τα καλά. Οι ευρωπαϊκές επιταγές της πλήρους απανθρακοποίησης της ΕΕ οδηγούν σε πλήρη απόσυρση παλαιών λιγνιτικών σταθμών της ΔΕΗ συνολικής ισχύος 1.600 MW (Καρδιά και Αμύνταιο), ενώ, όπως προαναφέρθηκε, στο σφυρί βγαίνουν… και οι μονάδες της Μεγαλόπολης (ΙΙΙ και IV) και της Μελίτης Ι, συνολικής εγκατεστημένης ισχύος 900 MW, καθώς και η άδεια για την κατασκευή της Μελίτης ΙΙ.

Ο λιγνίτης, δε, καθίσταται ασύμφορος για την παραγωγή ρεύματος λόγω των αυστηρών περιβαλλοντικών απαιτήσεων των Βρυξελλών που οδηγούν σε εκτίναξη των τιμών αγοράς δικαιωμάτων εκπομπής CO₂.

Στον διεθνή διαγωνισμό πώλησης των λιγνιτικών μονάδων αναμένεται κατά κύριο λόγο η εμφάνιση κινεζικών ομίλων, οι οποίοι θέλουν να μπουν για γεωστρατηγικούς σκοπούς στην ελληνική αγορά. Ισως να συμμετάσχουν και δύο ελληνικές εταιρείες.

Παράγοντες της αγοράς εκτιμούν πως είναι δεδομένο ότι θα ανοίξει και θέμα παραχώρησης υδροηλεκτρικών σταθμών της ΔΕΗ, παραπέμποντας σε αντίστοιχες ευρωπαϊκές παρεμβάσεις στη Γαλλία, στην Ιταλία και στην Πορτογαλία.

Ενας ισχυρός ανταγωνισμός βρίσκεται επίσης σε εξέλιξη για τον σταθμό του Αμυνταίου της ΔΕΗ. Η δημόσια εταιρεία θέλει την περιβαλλοντική αναβάθμισή του ώστε να πάρει παράταση ζωής… «Μυτιληναίος», ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ και όμιλος Κοπελούζου – κινεζική Shenhua έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον για την αξιοποίησή του.

Η «Μυτιληναίος» πρότεινε τη διάθεση 110 εκατ. ευρώ για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του σταθμού του Αμυνταίου και τη σύναψη πολυετούς διμερούς συμβολαίου προμήθειας ρεύματος με τη ΔΕΗ για το Αλουμίνιον της Ελλάδος. Οι ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ και Κοπελούζος – Shenhua έτειναν χείρα… μετοχικής συνεργασίας για τις συγκεκριμένες μονάδες. Δηλαδή τη σύσταση κοινής με τη δημόσια επιχείρηση εταιρείας που θα τις λειτουργεί και θα πουλάει ρεύμα με διμερή συμβόλαια. Ο πρόεδρος της ΔΕΗ Εμμανουήλ Παναγιωτάκης προκρίνει τις δύο τελευταίες προτάσεις θεωρώντας τες ικανές να στηρίξουν τον σταθμό.

Η «Μυτιληναίος» επίσης, βλέποντας το κενό που δημιουργείται στην παραγωγή ρεύματος λόγω της απόσυρσης λιγνιτικών σταθμών, ανακοίνωσε την απόφαση να κατασκευάσει και άλλη μονάδα φυσικού αερίου ισχύος 650 MW.

Πηγές του «Βήματος» σημειώνουν πως και η Elpedison ανασύρει και επικαιροποιεί παλαιότερα σχέδιά της για την κατασκευή νέας δικής της μονάδας.

Η ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ επενδύει εδώ και 20 χρόνια στις ΑΠΕ με την ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή. Εχει ένα χαρτοφυλάκιο σε Ελλάδα και εξωτερικό 1,2 GW, στοχεύοντας και με άλλα έργα να το ανεβάσει στα 2 GW.

Επιπλέον εκτιμά ότι το μέλλον είναι η αποθήκευση ηλεκτρικής ενέργειας και επενδύει 800 εκατ. ευρώ σε έργα αντλησιοταμίευσης (Αμφιλοχία) και σε υβριδικό σταθμό (Αμάρι Κρήτης). Παρακολουθεί όμως στενά τις εξελίξεις στην πώληση λιγνιτικών μονάδων της ΔΕΗ καθώς και του Αμυνταίου.

Ποιοι «παίζουν» για τα πετρέλαια στην Ελλάδα

Οι ανακαλύψεις εκμεταλλεύσιμων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στη λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου (κυρίως στο ασβεστολιθικό σύστημα του Ζορ στη θαλάσσια περιοχή της Αιγύπτου) δημιούργησαν υψηλές προσδοκίες και για ένα πιθανό δυναμικό σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο στην Ελλάδα. Και αυτό διότι αντίστοιχες γεωλογικές δομές διακρίνονται και στις περιοχές δυτικά και νοτιοδυτικά της Κρήτης και του Ιονίου. Οι ελπιδοφόρες προοπτικές τράβηξαν το ενδιαφέρον ξένων εταιρειών (Total και Exxon Mobil), το οποίο «πυροδότησε» και τη σχετική διαγωνιστική διαδικασία.

Η κατάθεση των προσφορών ανέδειξε μια αναπάντεχη συνεργασία εταιρειών, της ισπανικής Repsol και των Ελληνικών Πετρελαίων (ΕΛΠΕ) που διεκδικούν τη θαλάσσια περιοχή του Ιονίου. Η Energean Oil & Gas, η οποία ήταν εκείνη που αρχικά είχε εκδηλώσει ενδιαφέρον για το συγκεκριμένο οικόπεδο, δεν εμφανίστηκε. Για τα δύο μπλοκ της Κρήτης προσφορά κατέβασαν και πάλι τα ΕΛΠΕ μαζί με τις ExxonMobil και Total, όπως αναμενόταν, αλλά και εκεί υπήρξε μια ηχηρή απουσία, αυτή της ιταλικής Εni.

Σε κάθε περίπτωση, όπως επεσήμανε στο Οικονομικό Φόρουμ Δελφών ο διευθύνων σύμβουλος της Εταιρείας Υδρογονανθράκων της Κύπρου κ. Πάνος Κελάμης, «τα πάντα αρχίζουν και τελειώνουν με τα κοιτάσματα, χωρίς αποθέματα δεν έχουμε τίποτα».

Συνωστισμός για αποκρατικο­­ποιήσεις, ενδιαφέρον για αγωγούς και υποδομές

Συνωστισμός μεγάλων ξένων παικτών διαπιστώνεται και στις αποκρατικοποιήσεις των ενεργειακών επιχειρήσεων.
Για το 65% του Διαχειριστή Εθνικού Συστήματος Φυσικού Αερίου έχει υποβάλει προσφορές το κοινοπρακτικό σχήμα των διαχειριστών της Ιταλίας Snam, του Βελγίου Fluxys και της Ισπανίας Enagas. Οι τρεις εταιρείες είναι και εκ των μετόχων του αγωγού TAP που κατασκευάζεται και θα μεταφέρει φυσικό αέριο από το Αζερμπαϊτζάν μέσω της Ελλάδας, της Αλβανίας και θα καταλήγει και στην Ιταλία.

Το δεύτερο σχήμα είναι των διαχειριστών της Γαλικίας Reganosa, της Ρουμανίας Transgaz και της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης – EBRD.

Το παιχνίδι θα ανοίξει και άλλο με την επικείμενη αποκρατικοποίηση – θα ξεκινήσει ίσως εντός του διμήνου – του 65% της ΔΕΠΑ αλλά και των Ελληνικών Πετρελαίων. Για τα ΕΛΠΕ το επικρατέστερο σενάριο είναι η πώληση ποσοστού 51%, προερχόμενου από το Δημόσιο και τον Ομιλο Λάτση.

Φυσικό αέριο

Η Ελλάδα συγκεντρώνει το ενδιαφέρον μεγάλων κολοσσών για την προώθηση αγωγών και υποδομών αποθήκευσης φυσικού αερίου που θα διαφοροποιούν τις πηγές προμήθειας της ΕΕ από τη ρωσική Gazprom.

Προς αυτή την κατεύθυνση δρομολογείται και η κατασκευή πλωτού σταθμού αεριοποίησης φυσικού αερίου ανοικτά της Αλεξανδρούπολης (FSRU) από τον Ομιλο Κοπελούζου. Στο έργο συμμετέχουν η ΔΕΠΑ, η GazLog (εφοπλιστής Λιβανός), η βουλγαρική BEH και αναμένεται να μπει και η αμερικανική Tellurian του Charif Souki, ενός εκ των ιδρυτών της επίσης αμερικανικής Cheniere. Στην Tellurian συμμετέχει και ο γνωστός αξιωματούχος επί κυβερνήσεων Ομπάμα, αρμόδιος για τα ενεργειακά, διπλωμάτης Amos Hochstein.

Επενδύσεις όπως του TAP (1,5 δισ. ευρώ), του FSRU (350 εκατ. ευρώ) και του διασυνδετήριου αγωγού Ελλάδας – Βουλγαρίας (IGB) ύψους 240 εκατ. ευρώ στηρίζουν οι ΗΠΑ. Ενα από τα φιλόδοξα σχέδια είναι και αυτό της κατασκευής του αγωγού East Med (Ισραήλ – Κύπρος – Ελλάδα – Ιταλία) – μια επένδυση της τάξης των 5 έως 6 δισ. ευρώ.