Hendrik Tennekes
Η απλή επιστήμη της πτήσης
Εκδόσεις ΚΑΤΟΠΤΡO
σελ. 263, τιμή 25,44 ευρώ

Η τέχνη και η πτήση: δύο από τα πιο σπουδαία και απροσδόκητα(;) επιτεύγματα του ανθρώπου σε αυτόν τον πλανήτη. Η πτήση, με τη βοήθεια μηχανών, φαίνεται να είναι μια μεγάλη ανθρώπινη υπέρβαση, αφού το σώμα του κάθε άλλο παρά ήταν φτιαγμένο για να πετάει. Και έχει προκύψει όχι μόνο από την επιμελέστατη καλλιέργεια των Μαθηματικών αλλά και από την παρατήρηση των ιπτάμενων πλασμάτων γύρω μας.


«Οταν έχουμε υπολογίσει πόσο μεγάλες πρέπει να είναι οι πτέρυγες ενός χελιδονιού τότε ο σεβασμός για το μυστήριο της αιώρησης του χελιδονιού δεν γίνεται να μην ενισχυθεί. Οι γνώσεις μετεωρολογίας που φαίνεται να κατέχουν οι αποδημητικές πεταλούδες μονάρχης με βοηθούν να πατώ γερά στο έδαφος» γράφει στο βιβλίο του ο ολλανδικής καταγωγής Χέντρικ Τενέκες. Ενα βιβλίο για τις αεροδυναμικές αρχές που διέπουν όσα πλάσματα πετούν αλλά και τις, ανθρώπινης κατασκευής, ιπτάμενες μηχανές. Που μεταφράστηκε στα ελληνικά και πρέπει να αναφερθεί εξαρχής ότι είναι ένα απόκτημα χρήσιμο όχι απλώς για το ράφι της βιβλιοθήκης αλλά για να βρίσκεται σε θέση πολύ πιο άμεσης πρόσβασης ακόμα και αν θέλουμε να φτιάξουμε ένα χάρτινο αεροπλανάκι για να εξάψουμε τη δημιουργική φαντασία ενός παιδιού.
Ο Τενέκες είναι σήμερα 82 ετών, ομότιμος καθηγητής Αεροδιαστημικής Μηχανικής στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια και καθηγητής Μετεωρολογίας στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Αμστερνταμ. Ξανάγραψε το βιβλίο αυτό το 2009 προσθέτοντας νέα στοιχεία στα έξι κεφάλαια που το αποτελούν. Στο πρώτο κεφάλαιο ξεκινά με τον ορισμό των βασικών μεγεθών που χρειάζεται ο αναγνώστης για να καταλάβει τη θεωρία της πτήσης και κάνει μια αξιοπρόσεκτη προσπάθεια να παρουσιάσει μια πιο αξιόπιστη εξήγηση για το πώς η μορφή των πτερύγων (και όχι απλώς το μεγάλο εμβαδόν τους) καταφέρνει να κρατά μια τόσο βαριά μηχανή στον αέρα. Λέμε «πιο αξιόπιστη εξήγηση» διότι παραδόξως ακόμα και σήμερα διατυπώνονται διάφορες θεωρίες, μερικές εντελώς λανθασμένες.

Ακόμα και αυτή που έλεγε ότι «σύμφωνα με τον νόμο του Μπερνούλι η πίεση στην επάνω επιφάνεια της πτέρυγας θα είναι μικρότερη από ό,τι στην κάτω και η αυτή η διαφορά εξασφαλίζει την προς τα επάνω ώθηση της πτέρυγας» είναι ατελέστατη και δεν πρέπει ούτε στους μαθητές του Γυμνασίου να παρουσιάζεται. Με δυο λόγια, αυτό που συμβαίνει, και πάλι πολύ σχηματικά, είναι πως η καμπύλωση της πτέρυγας (λόγω και του φαινομένου Coanda, όπου τα μόρια του αέρα δεν αποσπώνται αλλά κυριολεκτικά «γλείφουν» την πτέρυγα ακολουθώντας εντελώς το καμπύλο σχήμα της), καθώς και μια κλίση που της δίδεται προς τα επάνω (γωνία προσβολής) σε σχέση με την άτρακτο του αεροπλάνου, κάνει τον αέρα καθώς φεύγει προς τα κάτω στο πίσω μέρος εξαιτίας του νόμου της δράσης και της αντίδρασης να ωθεί προς τα επάνω την πτητική μηχανή.

Στη συνέχεια όλα αυτά γίνονται κάπως πιο κατανοητά με τις πολυσέλιδες αναφορές και παρατηρήσεις για το πώς πετούν τα πουλιά. Διότι και εκεί τα πράγματα δεν είναι απλά. Οχι μόνο χτυπούν τα φτερά τους πάνω-κάτω αλλά και, για να σταθούν στον αέρα, διαμορφώνουν την καμπύλη τους όπως κάνει και ο πιλότος στην προσγείωση ή στην απογείωση.
Το βιβλίο του Τενέκες χρειάζεται πολλή υπομονή από τον αναγνώστη για να δώσει όλες του τις «θρεπτικές ουσίες» και απαιτεί να μην υπάρχει δυσανεξία στην (πολύ) συχνή χρήση αριθμητικών δεδομένων. Σου προσφέρει όμως πολλά σε πολλούς τομείς, από τα πουλιά ως τα Airbus, μαθαίνεις να παρακολουθείς τους χειρισμούς των πιλότων και φυσικά διαλύει τον μύθο ότι αυτοί οι όμορφοι λευκοί στρόβιλοι στα άκρα των πτερύγων στο ηλιόλουστο πρωινό είναι… ψεκασμός!
Ως προς την ελληνική έκδοση θα πρέπει πάντως να παρατηρήσουμε τα εξής: Είναι πολύ προσεγμένη, ιδιαίτερα τα αναρίθμητα ονόματα των πτηνών έχουν αποδοθεί με ακρίβεια στα ελληνικά (στα λατινικά μόνο στα γερακοειδή το Falco γίνεται συστηματικά Talco). Ενας συγκεντρωτικός πίνακας όρων της αεροναυπηγικής στο τέλος θα ήταν απαραίτητος. Εντελώς προσωπικά θα προτιμούσα αντί φτερούγες το πτέρυγες ώστε να αποφευχθεί το αδόκιμο και κατά κόρον χρησιμοποιούμενο «των φτερούγων», κάπου αναφέρεται επιφάνεια πτερύγων 70 χιλιόμετρα που πρέπει να είναι λάθος, καλύτερα έκανα εξάσκηση αντί για «εξασκούμουν», συν-συγγραφέας αντί για «συσυγγραφέας».
Και κάτι που πρέπει να ξέρετε: Ο Τενέκες δεν είναι πλέον διευθυντής στο Μετεωρολογικό Ινστιτούτο της Ολλανδίας διότι, όπως έχει δηλώσει ο ίδιος, τον εξεδίωξαν από αυτό. Ανήκει βλέπετε στη μικρή εκείνη ομάδα των επιστημόνων που επιμένουν φανατικά ότι είναι μύθος η κλιματική αλλαγή. Και, μαζί με μερικούς ακόμα, φιλοξενείται πρόθυμα από τα Μέσα που προωθούν τις απόψεις όσων έχουν συμφέρον να αρνούνται ακόμη το λιώσιμο των πάγων και τη ρύπανση στην ατμόσφαιρα.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ