Οι άλλοι «φίλοι»

Υπήρχε όταν ήμουν μικρός, τα πολύ παλιά χρόνια, μια τηλεοπτική εκπομπή που σε έφερνε σε επαφή με άλλα παιδιά από όλον τον κόσμο. Δεν θυμάμαι πια το ακριβές περιεχόμενό της, θυμάμαι όμως πως στους τίτλους τέλους έδινε μία διεύθυνση, στη Σάντα Μπάρμπαρα της Καλιφόρνιας. Εκεί έπρεπε να στείλεις ένα γράμμα με την περιγραφή του εαυτού σου. Το γράμμα κατέληγε στα χέρια κάποιου συνομηλίκου σου, σε άλλη χώρα, ο οποίος είχε πάνω-κάτω τα ίδια ενδιαφέροντα με εσένα. Το παιδί απαντούσε και έτσι ξεκινούσε η αλληλογραφία.

Αμήχανα πράγματα: «Πώς σε λένε», «πού ζεις», «πώς λένε τους γονείς σου», «ποιο είναι το αγαπημένο σου φαγητό»… Το δικό μου ήταν τα mbiftekia, και για να επιβεβαιώσω πως ο εξ Αμερικής «pen pal» μου είχε καταλάβει –γιατί δεν ήμουν (δικαίως) σίγουρος για τη λέξη που χρησιμοποιούσα –είχα επισυνάψει την κομμένη από περιοδικό φωτογραφία ενός ταψιού γεμάτου μπιφτέκια. Σε άλλη επιστολή είχα βάλει αποξηραμένα λουλουδάκια –διένυα την περίοδο της φυσιολατρίας, διέθετα και λεύκωμα στο οποίο κολλούσα τα φύλλα που μάζευα. Αποδέκτρια η φίλη μου Σόικο (ή κάπως έτσι) από τη Σιγκαπούρη. Με τρεις αλληλογραφούσα: με δύο Αμερικανούς –έναν από την Καλιφόρνια, νομίζω, και έναν από τη Νέα Υόρκη –και με τη Σόικο. Οσο μεγάλωνα το πηγαινέλα στο ταχυδρομείο γινόταν πιο αραιό, ώσπου έχασα κάθε επαφή με τους διά αλληλογραφίας φίλους μου, τους τρεις ανθρώπους που αποκαλούσα φίλους χωρίς να ξέρω ποιοι ήταν αληθινά.

Τέτοιοι «φίλοι» ξαναμπήκαν στη ζωή μου χωρίς καλά-καλά να καταλάβω πώς με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ανθρωποι συμπαθείς που όμως, αφού δεν έχουμε συναντηθεί, δεν γνωρίζω αν η εικόνα που παρουσιάζουν μέσα από το Internet είναι αντιπροσωπευτική του χαρακτήρα τους και όχι μια κατασκευή, ένας ρόλος με τον οποίο σταδιοδρομούν στη διαδικτυακή κοινωνία. Ούτε εκείνοι γνωρίζουν ποιος είμαι στην πραγματικότητα, απλώς το υποπτεύονται από αυτά που γράφω –άλλοι πέφτουν μέσα, άλλοι όχι. Οπως και αν έχει, τώρα, κάθε φορά που η κουβέντα έρχεται σε γνωστούς, σχέσεις και συναναστροφές, αισθάνομαι την ανάγκη να κάνω τον διαχωρισμό ανάμεσα σε φίλους και διαδικτυακούς φίλους. Το δεύτερο ακούγεται κατασκευασμένο και αρκετά ψυχρό. Ομως, ζούμε τη μετάβαση σε νέους τρόπους επικοινωνίας. Σε μια εποχή που και οι φίλοι (ορισμένοι εξ αυτών) δεν είναι ακριβώς φίλοι, αλλά κάτι σαν τους pen pals των παιδικών μας χρόνων. Τότε μας συνέδεε η αλληλογραφία, τώρα το Internet. Παλαιά, τελικά, υπόθεση η εξ αποστάσεως φιλία για ορισμένους από εμάς, και ας τη θεωρούμε νέα, «κατασκευή» των τελευταίων χρόνων με τα Internet, τα Facebook και τα Twitter.

Τις προάλλες, ένας από τους διαδικτυακούς φίλους μου πέθανε. Είδα, ξαφνικά, αναρτημένη τη νεκρολογία του. Ηταν ένας εξαιρετικά ευγενικός άνθρωπος με τον οποίο τα περίπου πέντε χρόνια που διήρκεσε η γνωριμία μας ζήτημα είναι αν είχαμε ανταλλάξει πέντε-δέκα κουβέντες στο inbox, κυρίως ευχές για γιορτές. Ομως πάντα παρακολουθούσα τις αναρτήσεις του. Στενοχωρήθηκα για την απώλεια, σαν να ήταν φίλος πραγματικός. Για να συνειδητοποιήσω πως η (στοχοποιημένη) διαδικτυακή επαφή την οποία κι εγώ έχω ενίοτε σνομπάρει δεν είναι τελικά τόσο ψυχρή όσο νόμιζα. Η ανάγκη για επικοινωνία υπάρχει πάντα, ο τρόπος αλλάζει: η παραδοσιακή χειραψία έγινε «σκούντημα», emoji και gif, η επιστολή και η ευχετήρια κάρτα έγιναν μηνύματα στο inbox. Και τα συλλυπητήρια τηλεγραφήματα στην οικογένεια του εκλιπόντος αντικαταστάθηκαν από σχόλια στο προφίλ του στο Facebook –λες και θα τα διαβάσει.

Αποχαιρετιστήριο σχόλιο για τον φίλο που πέθανε δεν έγραψα, αλλά είχα για μέρες μέσα μου μια στενοχώρια. Για έναν άγνωστο. Ξαναθυμήθηκα έπειτα από πολλά χρόνια και τους άλλους αγνώστους που συμπάθησα, τους παιδικούς μου pen pals. Αραγε να ζουν; Να έχουν κάνει οικογένειες; Να έχουν κρατήσει κάποιο από τα γράμματα που τους είχα στείλει; Εγώ όχι. Και δεν θυμάμαι τα ονόματά τους για να τους εντοπίσω στο Facebook και να τους στείλω μήνυμα inbox. Θα ήταν μια καλή ευκαιρία, τόσα χρόνια μετά, να γνωριστούμε καλύτερα, συνεχίζοντας την εξ αποστάσεως επικοινωνία μας από εκεί που την είχαμε αφήσει, χρησιμοποιώντας απλώς άλλους τρόπους και άλλους κώδικες. Ανταλλάσσοντας, τώρα, χαμογελαστές φατσούλες, ζωγραφιστά ξερά φύλλα και εικονικά μπιφτέκια –ναι, και τέτοια διαθέτει η συλλογή emoji του Messenger μου! Το μόνο που θα λείπει είναι το γραμματόσημο που τότε έκοβα και πρόσθετα στη συλλογή μου. Δεν συλλέγω όμως πια γραμματόσημα.

* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 4 Μαρτίου 2018.