Στοίχημα που πρέπει να κερδηθεί ο νόμος για τη φύση

Η χώρα διαθέτει εδώ και λίγες μέρες έναν νέο νόμο (Ν. 4519/2018) για την προστασία της φύσης. Ο νέος νόμος που θέτει τη δομή του εθνικού συστήματος προστατευόμενων περιοχών αποτελεί σημαντικό ορόσημο, από αυτά που συμβαίνουν στη χώρα μας μία φορά στα 10 χρόνια. Πηγή του νόμου ήταν η ανάγκη να οριστούν οι αρμοδιότητες για την κάθε προστατευόμενη περιοχή, όπως και να καθοριστεί ο ρόλος του υπουργείου ως συντονιστή του συστήματος. Η ανάγκη αυτή έγινε πιο επιτακτική μετά τον νόμο για τη βιοποικιλότητα (2011) που θέσπισε το εθνικό σύστημα, αλλά και την απειλή παραπομπής της χώρας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για μη επαρκή προστασία των περιοχών Natura 2000.

Τα προηγούμενα χρόνια είχαν διατυπωθεί εναλλακτικές προτάσεις οργάνωσης του συστήματος, διοργανώθηκε ένας εθνικός διάλογος και μεσολάβησε ένας νόμος που προέβλεπε τη συγχώνευση ή και κατάργηση των υφιστάμενων φορέων διαχείρισης. Από το τέλος του 2016, το υπουργείο Περιβάλλοντος ξεκαθάρισε τη στάση του και αυτή αποτυπώνεται στον νέο νόμο. Οι φορείς διαχείρισης καθιερώνονται ως το βασικό σχήμα διοίκησης των προστατευόμενων περιοχών, αυξάνοντας την έκταση των 28 υφιστάμενων φορέων διαχείρισης και ιδρύοντας 8 νέους, ώστε να καλυφθούν όλες (πλην του Αθω) οι περιοχές Natura 2000 της χώρας.

O νόμος ήδη από το στάδιο της δημόσιας διαβούλευσης είχε θετική αποδοχή, αν και διατυπώθηκαν ενστάσεις και εντοπίστηκαν προβλήματα. Το υπουργείο ενσωμάτωσε μέρος των παρατηρήσεων που τέθηκαν κατά τη δημόσια διαβούλευση του Νοεμβρίου και δέχθηκε ορισμένες από τις προτάσεις,τόσο της συμπολίτευσης, και ειδικά της εισηγήτριας του ΣΥΡΙΖΑ Αικατερίνης Ιγγλέζη και του οικολόγου βουλευτή κ. Δημαρά και των ΑΝΕΛ κ. Λαζαρίδη, όσο και της αντιπολίτευσης, και ειδικά του κ. Στύλιου από τη Νέα Δημοκρατία, του κ. Αρβανιτίδη από τη Δημοκρατική Συμπαράταξη και του κ. Αμυρά από το Ποτάμι.

Επίσης, άκουσε ζητήματα που έθιξαν προσκεκλημένοι φορείς, όπως οι περιβαλλοντικές οργανώσεις, η Επιτροπή Φύση 2000, κατά την ακρόαση από την Επιτροπή Παραγωγής και Εμπορίου.

Στις 8 Φεβρουαρίου ο νόμος ψηφίστηκε από την Ολομέλεια κατά πλειοψηφία, ισχυρότερη της κυβερνητικής, καθώς τον υπερψήφισαν επί της αρχής και η Δημοκρατική Συμπαράταξη και το Ποτάμι. Η Νέα Δημοκρατία ψήφισε αρνητικά επί της αρχής, υπερψήφισε όμως κάποια άρθρα στα οποία το υπουργείο έκανε δεκτές τις τροποποιήσεις που πρότεινε. Παρά την εξαιρετική σημασία της διευρυμένης πλειοψηφίας, είναι κρίμα ότι ο νόμος αυτός, ένα ορόσημο για την προστασία της φύσης, δεν κατάφερε να ενώσει τις δημοκρατικές πτέρυγες της Βουλής και να γεφυρώσει ακόμα περισσότερο κομματικές διαφορές.

Παρά τη θετική στάση απέναντι στον νόμο, ο προβληματισμός ήταν και παραμένει έντονος, καθώς επιμέρους ζητήματα δεν διορθώθηκαν. Οπως επισήμανε ο αναπληρωτής υπουργός Περιβάλλοντος, θέματα που αφορούν κυρίως την επιχειρησιακή δυνατότητα των φορέων δεν μπορούν να διασφαλιστούν ακόμη λόγω των μνημονιακών δεσμεύσεων και των περιορισμών στις προσλήψεις. Συνεπώς, ενώ παρατείνονται για λίγο ακόμη οι συμβάσεις του προσωπικού, η διαδικασία για στελέχωση με τακτικό προσωπικό αναβάλλεται για το απώτερο μέλλον. Αντίστοιχα, αν και για πρώτη φορά προβλέπονται πόροι από τον τακτικό κρατικό προϋπολογισμό σε ετήσια βάση, μόνο 4 εκατ. ευρώ θα διατεθούν φέτος για την κάλυψη των λειτουργικών δαπανών των φορέων, ενώ η μισθοδοσία εξακολουθεί να καλύπτεται από το Πράσινο Ταμείο. Ομως η φύση απαιτεί σταθερότητα. Το υπουργείο Περιβάλλοντος θα πρέπει χωρίς καθυστέρηση να προχωρήσει στην εφαρμογή. Συγκεκριμένα, τα επόμενα βήματα θα πρέπει να είναι:

n Συγκρότηση των διοικητικών συμβουλίων, ολοκλήρωση των οργανογραμμάτων και διασφάλιση της στελέχωσης των φορέων διαχείρισης με επαρκές, κατάλληλο και τακτικό προσωπικό.

n Εκδοση προτύπων αναφορικά με τους κανονισμούς των διοικητικών συμβουλίων, παροχή ενιαίων κατευθύνσεων αναφορικά με τη διοικητική οργάνωση και την οικονομική λειτουργία των φορέων διαχείρισης.

n Σύσταση συμβουλευτικών επιτροπών με ευρεία συμμετοχή, ώστε να διασφαλιστεί ο πλουραλιστικός χαρακτήρας της συμμετοχικής διαχείρισης, με τη συμμετοχή τόσο εκπροσώπων δημόσιων υπηρεσιών, τοπικής αυτοδιοίκησης και παραγωγικών φορέων όσο και της επιστημονικής κοινότητας και της κοινωνίας των πολιτών. Η ανάγκη αυτή είναι ακόμα πιο έντονη καθώς εκ του νόμου απορρέει μόνο η θέσπιση της συμβουλευτικής επιτροπής του Θερμαϊκού Κόλπου.

n Αμεση έγκριση όσων προεδρικών διαταγμάτων εκκρεμούν και ολοκλήρωση των σχεδίων διαχείρισης και στη συνέχεια σταδιακή έκδοση προδιαγραφών και συστάσεων για την προστασία και διαχείριση των περιοχών.

n Κινητοποίηση όλων των συναρμόδιων υπηρεσιών για τη φύλαξη των προστατευόμενων περιοχών, αξιοποιώντας τις ρητές προβλέψεις του νέου νόμου.

Στο θέμα της προστασίας της φύσης, με τον νόμο για τους φορείς διαχείρισης, η χώρα έκανε το 2018 ένα μεγάλο βήμα μπρος. Η σταθερή πορεία, ωστόσο, παραμένει ζητούμενο, ώστε το στοίχημα να κερδηθεί. Απαιτείται προσήλωση στον στόχο από μέρους του υπουργείου Περιβάλλοντος, των φορέων διαχείρισης και όλων των εμπλεκομένων με την προστασία της φύσης, ώστε η χώρα να αποκτήσει ένα λειτουργικό σύστημα προστατευόμενων περιοχών, το οποίο θα παρέχει αποτελεσματική προστασία στην ελληνική βιοποικιλότητα και θα μπορέσει μελλοντικά να λειτουργήσει ως μοχλός ανάπτυξης.