Το αβέβαιο αποτέλεσμα των σημερινών βουλευτικών εκλογών στην Ιταλία, την τρίτη μεγαλύτερη οικονομία της ΕΕ μετά το Brexit, προκαλεί ανησυχία όχι μόνο στους Ιταλούς αλλά και στις Βρυξέλλες. Το χειρότερο σενάριο για την Ευρώπη είναι να επικρατήσει ο δεξιός συνασπισμός της Φόρτσα Ιτάλια με τη Λέγκα (του Βορρά) και τα Αδέλφια της Ιταλίας, αλλά με πρώτο κόμμα τη Λέγκα. Σε αυτή την περίπτωση η Λέγκα, που μετρίασε ως προεκλογικό τακτικισμό την αντιευρωπαϊκή ρητορική της και την απαίτηση να αποχωρήσει η Ιταλία από το ευρώ, μπορεί να επαναφέρει μετεκλογικά τον ευρωσκεπτικισμό, από θέση ισχύος πλέον. Και η Ευρώπη, που έχει να αντιμετωπίσει το Brexit, τη δυσκολία σχηματισμού κυβέρνησης στη Γερμανία, την άνοδο της Ακροδεξιάς και την έλλειψη αλληλεγγύης στο Προσφυγικό, θα αποκτήσει ένα ακόμη πρόβλημα, το ιταλικό.
Σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις που πραγματοποιήθηκαν πριν από την προεκλογική απαγόρευση στις 16 Φεβρουαρίου, το Κίνημα 5 Αστέρων έρχεται πρώτο με 27,60% και ακολουθούν το Δημοκρατικό Κόμμα με 22,89%, η Φόρτσα Ιτάλια με 16,41%, η Λέγκα (του Βορρά) με 13,73%, οι Ελεύθεροι και Ισοι με 5,65% και τα Αδέλφια της Ιταλίας με 4,77%. Το αποτέλεσμα θα κρίνουν οι αναποφάσιστοι που φθάνουν το 30% και ο ιταλικός Νότος, όπου η Φόρτσα Ιτάλια παλεύει πόντο-πόντο με το Κίνημα 5 Αστέρων.
Οι σημερινές εκλογές είναι οι πρώτες που διεξάγονται με τον νέο εκλογικό νόμο, σύμφωνα με τον οποίο το ένα τρίτο των βουλευτών εκλέγεται σε μονοεδρικές περιφέρειες και οι υπόλοιποι με αναλογικό σύστημα χωρίς μπόνους εδρών για το πρώτο κόμμα. Για να σχηματίσει κυβέρνηση, ένα κόμμα ή συνασπισμός κομμάτων πρέπει να συγκεντρώσει γύρω στο 40%. Προς το παρόν, κανένας δεν φαίνεται να το φθάνει.
Πολλοί πολιτικοί αναλυτές πιστεύουν ότι το πιθανότερο σενάριο είναι ο δεξιός συνασπισμός να μην πετύχει απόλυτη πλειοψηφία και, μετεκλογικά, η Φόρτσα Ιτάλια να διαχωρίσει τη θέση της από τους εταίρους της, Λέγκα και Αδέλφια της Ιταλίας, και να σχηματίσει κυβέρνηση με το Δημοκρατικό Κόμμα. Αν και τόσο ο Μπερλουσκόνι όσο και ο Ρέντσι αρνούνται δημοσίως την πιθανότητα συνεργασίας, είναι πιθανό στα παρασκήνια να την έχουν συζητήσει. Στη ναπολιτάνικη διάλεκτο υπάρχει ο όρος inciucio, που υπονοεί μια παράνομη ερωτική σχέση και χρησιμοποιείται στην πολιτική για να περιγράψει ακριβώς αυτό: δύο αντίπαλους πολιτικούς που συμφωνούν προεκλογικά να εγκαταλείψουν τους «συντρόφους» τους και να συνεργαστούν μεταξύ τους μετεκλογικά.
Τα ζητήματα που κυριάρχησαν στην προεκλογική εκστρατεία είναι οι μετανάστες –οι τελευταίες εβδομάδες μάλιστα χαρακτηρίστηκαν από βία, με σοβαρότερο περιστατικό τον τραυματισμό με σφαίρες έξι Αφρικανών από νεοναζί πρώην υποψήφιο της Λέγκας -, η οικονομία (το ΑΕΠ παρουσίασε ισχνή άνοδο 1,7% πέρυσι, αλλά το χρέος παραμένει υψηλό στο 132,5% του ΑΕΠ) και η ανεργία (11,7%), ιδίως των νέων (άνω του 40%).
Στο οικονομικό πεδίο, η προεκλογική εκστρατεία μπορεί να συνοψιστεί ως ένας καταιγισμός ανεδαφικών υποσχέσεων. Στο πολιτικό, χαρακτηρίζεται από την αποδυνάμωση των παραδοσιακών κομμάτων, την άνοδο των άκρων και των αντισυστημικών και την αδιαφορία των ψηφοφόρων. Ειδική μνεία πρέπει να γίνει στην άνοδο των νεοφασιστών που μοιάζουν να έχουν απενοχοποιηθεί πλήρως στην Ιταλία.
Ο εκλογικός χάρτης και οι επιδιώξεις των κομμάτων
Φόρτσα Ιτάλια
Σίλβιο Μπερλουσκόνι
Η Φόρτσα Ιτάλια παραμένει σταθερά η κυριότερη συντηρητική παράταξη στη χώρα από το 1994. Ο 81χρονος Μπερλουσκόνι δηλώνει φιλευρωπαϊστής και δεδομένου ότι ο ίδιος δεν έχει το δικαίωμα του εκλέγεσθαι, προτείνει τον αρχηγό του Ευρωκοινοβουλίου Αντόνιο Ταγιάνι για πρωθυπουργό. Η Φόρτσα Ιτάλια σκλήρυνε τη ρητορική της κατά των παράνομων μεταναστών, υποστηρίζοντας ότι αποτελούν «κοινωνική βόμβα έτοιμη να εκραγεί» και ότι χιλιάδες από αυτούς «ζουν από το έγκλημα». Προτείνει να εφαρμοστεί ενιαίος φορολογικός συντελεστής 23% για άτομα και επιχειρήσεις, διπλασιασμό της κατώτατης σύνταξης ώστε να φθάσει τα 1.000 ευρώ τον μήνα, κατάργηση του φόρου ακίνητης περιουσίας, του φόρου κληρονομιάς και των τελών κυκλοφορίας για τα περισσότερα οχήματα, φοροελαφρύνσεις για τους κατόχους κατοικίδιων ζώων και το μπλοκάρισμα των μεταναστευτικών ροών μέσω συμφωνιών με χώρες της Βόρειας Αφρικής.
Λέγκα (του Βορρά)
Ματέο Σαλβίνι
Η ακροδεξιά Λέγκα (του Βορρά) αφαίρεσε το «του Βορρά» από το όνομά της σε μια προσπάθεια να κάνει άνοιγμα και να κερδίσει ψήφους στον ιταλικό Νότο. Και βεβαίως εγκατέλειψε τη ρητορική της περί απόσχισης της Βόρειας Ιταλίας από τον «φτωχό, διεφθαρμένο και παραδομένο στη Μαφία» Νότο. Ο 44χρονος Σαλβίνι ζητεί τη μαζική απέλαση των 600.000 παράνομων μεταναστών από την Ιταλία, ως και 100.000 τον χρόνο, την επαναπροώθηση των πλεούμενων που μεταφέρουν μετανάστες από την Αφρική και το κλείσιμο των 800 τζαμιών που λειτουργούν χωρίς άδεια στην Ιταλία. Εχει μετριάσει τη ρητορική του κατά του ευρώ, το οποίο χαρακτήριζε «λάθος για την ιταλική οικονομία», καθώς και τις εκκλήσεις του για ένα παράλληλο νόμισμα για εγχώρια χρήση. Εξαγγέλλει όμως την επιθυμία του να αναγκάσει την ΕΕ να επαναδιαπραγματευτεί τις κυριότερες συνθήκες με την Ιταλία, με πρώτη την κατάργηση του Συμφώνου Σταθερότητας. Προτείνει ενιαίο φορολογικό συντελεστή 15% για άτομα και επιχειρήσεις, κατάργηση της συνταξιοδοτικής μεταρρύθμισης του 2011 και επαναφορά της πρόωρης σύνταξης, αυστηρότερες ποινές για τα βίαια εγκλήματα και ενίσχυση των σχέσεων με τη Ρωσία.
Αδέλφια της Ιταλίας
Τζόρτζια Μελόνι
Τα Αδέλφια της Ιταλίας προέρχονται από την ακροδεξιά Εθνική Συμμαχία, η οποία, με τη σειρά της, αποτελούσε τη μετεξέλιξη των φασιστών. Η 41χρονη Μελόνι έχει μια σαφώς ακροδεξιά, εθνικιστική πλατφόρμα με κυρίαρχο παντού το μήνυμα «Πρώτα η Ιταλία». Ζητεί πλήρη πάταξη της μετανάστευσης μέσω της επαναπροώθησης των πλοίων που μεταφέρουν παράνομους μετανάστες από τη Βόρεια Αφρική και της απέλασης όλων των παράνομων μεταναστών από τη χώρα. Ζητεί επίσης αυστηρότερες ποινές για τα βίαια εγκλήματα και ενίσχυση των σχέσεων με τη Ρωσία. Οι πολιτικές της είναι παρόμοιες με εκείνες της Λέγκας (του Βορρά), αλλά, αντίθετα προς τη Λέγκα, η εκλογική της βάση βρίσκεται στην Κεντρική και στη Νότια Ιταλία.
Κίνηµα 5 Αστέρων
Λουίτζι Ντι Μάιο
Το αντισυστημικό, λαϊκιστικό, ευρωσκεπτικιστικό Κίνημα 5 Αστέρων προτείνει ένα μείγμα από ασαφείς δεξιές και αριστερές πολιτικές. Ο πληθωρικός κωμικός ιδρυτής του Μπέπε Γκρίλο αποχώρησε από την ηγεσία, παραχωρώντας την στον 31χρονο Ντι Μάιο, πρώην ιδιοκτήτη ιστοσελίδας από τη Νάπολι, ο οποίος μετρίασε τη ρητορική κατά του ευρώ, δηλώνοντας πλέον πως ένα δημοψήφισμα για τη συμμετοχή της Ιταλίας στο κοινό νόμισμα αποτελεί «έσχατη λύση». Το Κίνημα 5 Αστέρων κόβει ψήφους από την Κεντροδεξιά στον φτωχό ιταλικό Νότο, αν και η εμπλοκή του σε σκάνδαλα αφαίρεσε αξιοπιστία από τη ρητορική του κατά της διαφθοράς του κατεστημένου. Προτείνει εγγυημένο εισόδημα για όλους τουλάχιστον 780 ευρώ τον μήνα, επαναδιαπραγμάτευση του Συμφώνου Σταθερότητας, περιορισμό των προνομίων των πολιτικών και των συνδικαλιστών, περικοπές για τους μεγαλοσυνταξιούχους, μείωση των ηλικιακών ορίων συνταξιοδότησης, κατάργηση της εργασιακής μεταρρύθμισης του 2014 για να γίνουν δυσκολότερες οι απολύσεις, αύξηση της φορολογίας τραπεζών και πετρελαϊκών εταιρειών, διαχωρισμό τραπεζών σε εμπορικές και επενδυτικές, περιορισμό της γραφειοκρατίας, κατάργηση της δημόσιας χρηματοδότησης των εφημερίδων και βελτίωση των σχέσεων με τη Ρωσία.
Δηµοκρατικό Κόµµα
Ματέο Ρέντσι
Το κεντροαριστερό, φιλευρωπαϊκό Δημοκρατικό Κόμμα πήρε την κατιούσα αφότου ο πρώην πρωθυπουργός Ματέο Ρέντσι έχασε κάθε αξιοπιστία και παραιτήθηκε ύστερα από την ήττα του στο δημοψήφισμα του 2016 για τη συνταγματική μεταρρύθμιση. Εκτοτε το Δημοκρατικό Κόμμα παρέμεινε στην εξουσία με πρωθυπουργό τον Πάολο Τζεντιλόντι αλλά επανεξέλεξε επικεφαλής του τον Ρέντσι τον Απρίλιο του 2017, ο οποίος όμως αντιμετωπίζει έντονη εσωκομματική αντιπολίτευση. Ζητεί επαναδιαπραγμάτευση του Συμφώνου Σταθερότητας για να χαλαρώσουν οι δημοσιονομικοί περιορισμοί, συνέχεια στην κοινωνική και εξωτερική πολιτική, αύξηση της κατώτατης σύνταξης στα 750 ευρώ τον μήνα από τα σημερινά 500 και επίδομα 400 ευρώ τον μήνα για κάθε παιδί ως τα τρία του χρόνια.
Ελεύθεροι και Ισοι
Πιέτρο Γκράσο
Το αριστερό αυτό κόμμα, με επικεφαλής τον 73χρονο Πιέτρο Γκράσο, πρόεδρο της Γερουσίας και πρώην δικαστικό που αγωνίστηκε κατά της Μαφίας, σχηματίστηκε τον περασμένο Δεκέμβριο ως συνασπισμός μικρών ριζοσπαστικών κινημάτων που αποσχίστηκαν από το Δημοκρατικό Κόμμα, διαμαρτυρόμενα ότι ο Ρέντσι το είχε στρέψει υπερβολικά δεξιά. Ζητεί κατάργηση της εργασιακής μεταρρύθμισης του 2014 για να γίνουν δυσκολότερες οι απολύσεις, τροποποίηση της συνταξιοδοτικής μεταρρύθμισης του 2011 για να μπει ένα τέλος στις αυτόματες αυξήσεις του ορίου συνταξιοδότησης με βάση την άνοδο του προσδόκιμου ζωής, αύξηση των δαπανών για την παιδεία, την υγεία και τις δημόσιες επενδύσεις, βελτίωση των σχέσεων με τη Ρωσία και πλήρη αναγνώριση του κράτους της Παλαιστίνης.
Περισσότερη Ευρώπη
Εμα Μπονίνο
Πηγαίνοντας κόντρα στο ρεύμα, το νεοϊδρυθέν (τον περασμένο Νοέμβριο) φιλευρωπαϊκό κόμμα Περισσότερη Ευρώπη της 69χρονης Εμα Μπονίνο, πρώην υπουργού Εξωτερικών και πρώην ευρωπαίας επιτρόπου, ζητεί την ίδρυση των Ενωμένων Κρατών της Ευρώπης, υπερασπίζεται τους μετανάστες απαιτώντας να τους δοθεί η ιταλική υπηκοότητα, απορρίπτει ως μη ρεαλιστικές τις προεκλογικές υποσχέσεις των αντιπάλων της και ζητεί πλαφόν στις δημόσιες δαπάνες προκειμένου να μειωθεί το τεράστιο δημόσιο χρέος της χώρας. Αν καταφέρει να ξεπεράσει το 3%, θα μπει στη Βουλή και θα αποτελέσει ενδεχομένως τον ρυθμιστή στον σχηματισμό κυβερνητικού συνασπισμού.
Τα σενάρια της επόμενης μέρας
Νίκη του δεξιού συνασπισμού
Ο δεξιός συνασπισμός του Σίλβιο Μπερλουσκόνι (Φόρτσα Ιτάλια, Λέγκα, Αδέλφια της Ιταλίας) έρχεται πρώτος στις δημοσκοπήσεις, οι οποίες όμως του δίνουν 35-38% και όχι 40% που είναι απαραίτητο για την απόλυτη πλειοψηφία στη Βουλή και στη Γερουσία. Αν κάνει την έκπληξη και φθάσει το 40%, η Φόρτσα Ιτάλια έχει συμφωνήσει με τη Λέγκα ότι όποιο από τα δύο κόμματα λάβει τις περισσότερες έδρες θα ορίσει τον πρωθυπουργό. Σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, η Φόρτσα Ιτάλια θα ξεπεράσει τη Λέγκα κατά 2-6%.
Μεγάλος συνασπισμός
Σύμφωνα με αυτό το σενάριο, η Φόρτσα Ιτάλια θα έρθει σε συμφωνία με το κεντροαριστερό Δημοκρατικό Κόμμα για να σχηματίσουν μεγάλο συνασπισμό, στα πρότυπα της Γερμανίας. Προεκλογικά και τα δύο κόμματα απέκλεισαν αυτό το σενάριο, όμως δεν αποκλείεται να συμφωνήσουν την επομένη των εκλογών. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι δεν θα εξασφαλίσουν αρκετές έδρες, γι’ αυτό θα χρειαστούν την στήριξη και άλλων κομμάτων για να κυβερνήσουν.
Κυβέρνηση από τον πρόεδρο της Δημοκρατίας
Ο πρόεδρος Σέρτζιο Ματαρέλα θα κληθεί να παίξει κεντρικό ρόλο αν οι κάλπες βγάλουν αδιέξοδο. Θα προσπαθήσει να πετύχει συμφωνία ανάμεσα στα κόμματα για να σχηματίσουν μια κυβέρνηση με σαφώς προκαθορισμένο πρόγραμμα που ενδεχομένως θα έχει επικεφαλής έναν τεχνοκράτη.
Επικράτηση του Κινήματος 5 Αστέρων
Το Κίνημα 5 Αστέρων θα φέρει το μεγαλύτερο ποσοστό, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, γύρω στο 28%. Στο παρελθόν απέκλειε τον σχηματισμό κυβέρνησης με άλλα κόμματα, αλλά σήμερα δηλώνει πρόθυμο να έρθει σε συμφωνία. Αν οι κάλπες δεν χαρίσουν σε κανένα κόμμα ή συνασπισμό κομμάτων απόλυτη πλειοψηφία, ο πρόεδρος Ματαρέλα μπορεί είτε να αναθέσει στο Κίνημα 5 Αστέρων να προσπαθήσει να σχηματίσει κυβέρνηση είτε να το συμπεριλάβει σε έναν ευρύτερο κυβερνητικό συνασπισμό.
Νέες εκλογές
Αν ο σχηματισμός κυβέρνησης αποδειχθεί αδύνατος, η κεντροαριστερή κυβέρνηση του πρωθυπουργού Πάολο Τζεντιλόνι μπορεί να παραμείνει στην εξουσία μέχρι να πραγματοποιηθούν νέες εκλογές, όπως συνέβη στην Ισπανία με την κυβέρνηση του Μαριάνο Ραχόι, όταν διοργανώθηκαν δύο φορές εκλογές μέσα σε ένα εξάμηνο, το 2015-2016. Ενδεχομένως ο Τζεντιλόνι να λάβει την εξουσιοδότηση να αλλάξει ξανά τον εκλογικό νόμο, αν και προς το παρόν δεν φαίνεται να μπορούν να συμφωνήσουν τα κόμματα ως προς αυτό.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ