Αλέξανδρος Ισαρης
Ονειρολόγιο. Ονειρα 1981-2017
Εκδόσεις Στερέωμα, 2018
σελ. 136, τιμή 12 ευρώ

Σε όλες τις συλλογές διηγημάτων του ο Αλέξανδρος Ισαρης μένει σταθερός στη γραμμή την οποία θα αρχίσει να χαράσσει ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1960 με την ποίησή του: μια ποίηση που μιλάει για τις τύχες της τέχνης και του καλλιτέχνη –όχι για το τι οφείλει να πράξει ή να μην πράξει η τέχνη απέναντι στον τόπο και στην εποχή της, αλλά για το πώς ο άνθρωπος που την υπηρετεί δεν έχει τίποτε άλλο μέσα στις αποσκευές του εκτός από την ίδια.

Απόβλητος από την πραγματικότητα, που μοιάζει με έναν σωρό οικτρά βασανισμένων σωμάτων, ο καλλιτέχνης είναι υποχρεωμένος να ακολουθήσει μιαν άκρως εσωστρεφή πορεία η οποία θα προκαλέσει τη μήνιν εναντίον του, για να τον μετατρέψει πολύ γρήγορα σε ένα είδος ιερού μάρτυρα. Κορυφαίο παράδειγμα, ο Γιόχαν Γιόαχιμ Βίνκελμαν, ο ιδρυτής του γερμανικού νεοκλασικισμού, που αναλαμβάνει πρωταγωνιστικό ρόλο στην πεζογραφία του Ισαρη με τις διακηρύξεις του για τη διαχρονική υπεροχή της αρχαιοελληνικής ζωγραφικής και γλυπτικής και με την τέχνη να προβάλλει (σαν η μοναδική του αγαπημένη) στην πλέον εξιδανικευμένη μορφή της.


Το κλίμα του αισθητισμού, όπου ο πεζός λόγος συνυπάρχει με τη μουσική, τη ζωγραφική και την ποίηση, γίνεται αμέσως φανερό και στα καινούργια πεζά του Ισαρη που φέρουν τον τίτλο Ονειρολόγιο και αποτελούν καταγραφές ονείρων από το 1981 μέχρι σήμερα. Πρόκειται για 47 πολύ σύντομα κείμενα που είναι γραμμένα, παρά το σαφώς ονειρικό τους κλίμα, με σαφώς ρεαλιστικό τρόπο. Η μορφή της μητέρας επανέρχεται συχνά στις σελίδες του βιβλίου συνδυασμένη με μια πυκνή εναλλαγή τόπων και τοπίων: ξεκινώντας από τη Θεσσαλονίκη και τη Φλώρινα και φτάνοντας μέχρι τη Μονεμβασιά. Τα μοτίβα που κυριαρχούν είναι για άλλη μια φορά η μοναξιά και η απομόνωση του καλλιτέχνη (η απλήρωτη περιπέτεια και θυσία του), όπως και οι σωματικοί βασανισμοί ή η απειλή για την ακεραιότητα της ψυχής και του σώματος. Υπάρχει επίσης ένα άγχος (καλύτερα είναι να πω μια προετοιμασία) θανάτου, κάτι το οποίο διακρίνουμε διά γυμνού οφθαλμού και στο Προσκέφαλο με φύλλα λεμονιάς, το αμέσως προηγούμενο αφήγημα του Ισαρη που κυκλοφόρησε το 2012. Κι αν εκεί οι σπουδές θανάτου πηγάζουν από μια μακρά μοναχική περιπλάνηση, εδώ προκύπτουν διά μέσου των προσώπων των αγαπημένων νεκρών που ανακαλεί στα ενύπνιά του ο αφηγητής.

Κατά τα άλλα, ένα σοβαρό κομμάτι της πίτας διεκδικούν και οι εικόνες της παιδικής και της εφηβικής ηλικίας που, όπως σε όλα τα όνειρα, έχουν τη δύναμη να εισβάλλουν στις παραστάσεις του παρόντος, σχηματίζοντας ένα παράξενο μείγμα έτοιμο να συστεγάσει τις πιο απροσδόκητες αντιθέσεις. Αξίζει τον κόπο να σημειώσω στο σημείο αυτό και τα ζώα που παρελαύνουν από τον ονειρικό κόσμο του Ισαρη: από φίδια και σαλαμάνδρες μέχρι τίγρεις, ελάφια, άλογα και ελέφαντες –με ποικίλες συμβολικές σημασίες.

Ενας ποιητής που σίγουρα δεν αφήνει πίσω τον ποιητικό του εαυτό όταν περνάει στην πεζογραφία. Με ποιον τρόπο όμως; Μα, χωρίς να υποπέσει στον ποιητικισμό και στη γλωσσική ή στην εικονοποιητική υπερευαισθησία και αντλώντας από την ποίηση το καλύτερό της απόσταγμα: την ικανότητα της έκφρασης να διαπερνά την επιφάνεια των πραγμάτων προκειμένου να ανακαλύψει και να υποδείξει τις αφανέρωτες (ή έστω τις αποσιωπημένες) διαστάσεις τους.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ