Τέλος για το «άσυλο χωρίς όριο»

Σημαντικές τροποποιήσεις ως προς τη διαδικασία ασύλου περιλαμβάνει νομοσχέδιο που θα κατατεθεί στη Βουλή εντός των ημερών από το υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής. Στόχος των τροποποιήσεων είναι να επισπεύσουν τη διαδικασία ασύλου, αλλά και να ρυθμίσουν προβλήματα που έχουν συσσωρευθεί την τελευταία διετία και έχουν «φρακάρει» το σύστημα.

Σύμφωνα με αποκλειστικές πληροφορίες του «Βήματος», μια από τις τροπολογίες ορίζει ως τελεσίδικη την απόφαση της Αρχής Προσφυγών. Οπως έχουν τα πράγματα σήμερα, το αίτημα ασύλου εξετάζεται σε πρώτο βαθμό από την Υπηρεσία Ασύλου και στη συνέχεια, αν η απόφαση είναι απορριπτική, ο αιτών μπορεί να προσφύγει στην Αρχή Προσφυγών ενώ, αν πάλι είναι απορριπτική, μπορεί να προσφύγει στο Διοικητικό Εφετείο. Με το νέο νομοσχέδιο, ο αιτών άσυλο διατηρεί το δικαίωμα να προσφύγει στα Διοικητικά Δικαστήρια προκειμένου να μην εκτελεστεί η απορριπτική απόφαση, αλλά δεν θα προστατεύεται αυτοδικαίως από την κράτηση προς επιστροφή στη χώρα του ώσπου να συζητηθεί η υπόθεσή του στο Διοικητικό Εφετείο. Δηλαδή, μετά την απορριπτική απόφαση της Αρχής Προσφυγών θα παύει να απολαμβάνει τα δικαιώματα και την προστασία που έχει ο αιτών άσυλο.

Στην πράξη αυτό σημαίνει ότι ένας Πακιστανός ή ένας Μαροκινός, για παράδειγμα, που έχει λάβει απορριπτική απόφαση για άσυλο πρωτοβάθμια από την Υπηρεσία Ασύλου και δευτεροβάθμια από την Αρχή Προσφυγών και, στην πράξη, έχει ανύπαρκτες πιθανότητες να αναγνωριστεί ως πρόσφυγας στα δικαστήρια, δεν θα έχει τη δυνατότητα να παρατείνει τη νόμιμη παραμονή του στην Ελλάδα για αρκετά χρόνια με καταχρηστική άσκηση των δικαιωμάτων του, ώσπου να περάσει όλα τα στάδια και απορριφθεί τελικά από το Συμβούλιο Επικρατείας, αλλά θα μπορεί να κρατηθεί και να απελαθεί μετά τη δευτεροβάθμια απόρριψή του.

Αλλη τροποποίηση αφορά τις πλασματικές επιδόσεις οι οποίες αποτελούν μεγάλο πρόβλημα. Σήμερα οι ελληνικές αρχές αναζητούν εκατοντάδες μετανάστες για τους οποίους έχει εκδοθεί δευτεροβάθμια απορριπτική απόφαση αλλά, ώσπου να την παραλάβουν στα χέρια τους, θεωρούνται ακόμη αιτούντες άσυλο και προστατεύονται από την απέλαση. Με άλλα λόγια, με το ισχύον καθεστώς πολλοί αιτούντες άσυλο με χαμηλό προσφυγικό προφίλ προσφεύγουν στην Αρχή Προσφυγών και στη συνέχεια «εξαφανίζονται» για να μην παραλάβουν την απορριπτική απόφαση και να παραμείνουν στην Ελλάδα.

Με τον νέο νόμο, αν δεν μπορούν να εντοπιστούν οι ίδιοι, η απόφαση θα επιδίδεται στον δικηγόρο τους, αν έχουν, ή στον διοικητή του Κέντρου Υποδοχής και Ταυτοποίησης ή στον προϊστάμενο της δομής φιλοξενίας όπου δήλωσαν διαμονή, και οι ίδιοι πλέον θα είναι παράνομοι στη χώρα. Επιπλέον, το ΥΜΕΠΟ εξετάζει το ενδεχόμενο δημιουργίας ειδικού ιστοτόπου ανάρτησης αποφάσεων από τον οποίο οι αιτούντες άσυλο θα ενημερώνονται χρησιμοποιώντας έναν κλειδάριθμο που θα τους δίνεται κατά την προσφυγή τους στην Αρχή Προσφυγών.

Αλλες από τις περίπου 15 τροποποιήσεις που περιλαμβάνει το νομοσχέδιο, όπως πληροφορείται το «Βήμα», αφορούν τη σύντμηση προθεσμιών. Το ΥΜΕΠΟ μειώνει την προθεσμία κατά την οποία θα πρέπει να εκδώσει την απόφασή του το Διοικητικό Εφετείο. Αν όμως το δικαστήριο κρίνει ότι έχει βάσιμους λόγους να ακυρώσει την απόφαση της Αρχής Προσφυγών, θα χορηγεί αναστολή εκτέλεσης απορριπτικής απόφασης για τον προσφεύγοντα.

Προβλέπεται επίσης σύντμηση των προθεσμιών που αφορούν τη διαδικασία ασύλου, από την κατάθεση του αιτήματος ως την έκδοση της δευτεροβάθμιας απόφασης. Οι διαδικασίες στα νησιά, που είναι διαφορετικές από εκείνες στην ενδοχώρα, δεν αλλάζουν διότι ήδη υπάρχουν σύντομες προθεσμίες, απλώς δεν τηρούνται γιατί η διοίκηση δεν μπορεί να τις υποστηρίξει λόγω, μεταξύ άλλων, και της υποστελέχωσης της Υπηρεσίας Ασύλου.

Οσον αφορά την ενδοχώρα, τα άρθρα του νομοσχεδίου μειώνουν σχεδόν στο μισό τις διαδικασίες χορήγησης ασύλου. Για παράδειγμα, η προθεσμία για τη συζήτηση και την έκδοση της απόφασης από την Αρχή Προσφυγών μειώνεται από τους δύο μήνες που ισχύουν σήμερα στις 40 ημέρες από την κατάθεση της προσφυγής. Επίσης, μειώνεται η προθεσμία για την κατάθεση της αίτησης ακύρωσης στο Διοικητικό Εφετείο (μετά την έκδοση της απορριπτικής απόφασης για άσυλο από την Αρχή Προσφυγών) από τις 60 ημέρες στις 30.

Τι αλλάζει στο μεταγενέστερο αίτημα

Αλλη τροπολογία αφορά το μεταγενέστερο αίτημα – το οποίο σημαίνει ότι καταθέτει κάποιος αίτημα ασύλου, απορρίπτεται και, εφόσον υπάρξει ένα νέο στοιχείο που δεν το είχε συμπεριλάβει στο αρχικό αίτημα, ξανακαταθέτει μεταγενέστερο αίτημα ασύλου και η διαδικασία ξεκινάει από την αρχή. Με το νέο νομοσχέδιο, δεν θα μπορεί κανείς να καταθέτει μεταγενέστερο αίτημα αν τα στοιχεία που αυτό περιλαμβάνει μπορούσαν να είχαν συμπεριληφθεί στο αρχικό (δεν προέκυψαν δηλαδή αργότερα).

Σύμφωνα με καλά πληροφορημένες πηγές, οι συντμήσεις των προθεσμιών δεν είναι βέβαιο αν θα αποδώσουν αποτελέσματα. Ενα από τα προβλήματα που υπάρχουν σήμερα είναι ότι οι δικαστές (οι τριμελείς Ανεξάρτητες Επιτροπές Προσφυγών αποτελούνται από δύο δικαστές και ένα μέλος που ορίζεται από την Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες) ερμηνεύουν τις προθεσμίες ως ενδεικτικές και δεν τις τηρούν. Το πρόβλημα αυτό μπορεί να εξακολουθεί να υπάρχει και μετά την ψήφιση του νομοσχεδίου, αν και αυτό παρέχει τη δυνατότητα αντικατάστασης των δικαστών που καθυστερούν.

Περισσότερα αποτελέσματα αναμένονται από τον εξορθολογισμό του μεταγενέστερου αιτήματος, το οποίο αποτελεί ένα από τα στοιχεία που γίνονται «της μόδας» ανάμεσα στους αιτούντες άσυλο. Δηλαδή, το ξεκινούν κάποιοι και στη συνέχεια το «μιμούνται» πολλοί κινδυνεύοντας να τινάξουν στον αέρα την Υπηρεσία Ασύλου από τον φόρτο εξέτασης και επανεξέτασης αιτημάτων.

Πιο σημαντικές απ’ όλες, ως προς τα αποτελέσματα που αναμένεται να φέρουν, θεωρούνται οι τροποποιήσεις που ρυθμίζουν την επίδοση των απορριπτικών αποφάσεων και το τελεσίδικο της απόφασης της Αρχής Προσφυγών.
Το νομοσχέδιο αυτό καθαυτό ενσωματώνει – εκπρόθεσμα – στην ελληνική νομοθεσία οδηγίες της ΕΕ που είχαν εκδοθεί το 2013, κυρίως για την Πρώτη Υποδοχή, και στην πράξη δεν αλλάζει πολλά πράγματα. Οι επί μέρους διατάξεις έχουν όλο το «ζουμί» και είναι εκείνες που θα κάνουν τη διαφορά στην εφαρμογή της διαδικασίας ασύλου. Αν και δέχονται επικρίσεις από τα αριστερά και από οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που θεωρούν ότι περιορίζουν τα δικαιώματα των προσφύγων, οι διατάξεις αυτές εξορθολογίζουν «παραθυράκια» του συστήματος τα οποία εκμεταλλεύονται καταχρηστικά όσοι έχουν χαμηλές πιθανότητες να αναγνωριστούν ως πρόσφυγες καθυστερώντας στην πράξη, επειδή «μπλοκάρουν» τις υπηρεσίες, την αναγνώριση των πραγματικών προσφύγων. Είναι επίσης σύμφωνες με τη γενικότερη τάση στην ΕΕ για αυστηροποίηση των διαδικασιών ασύλου – με πιο πρόσφατη τη γαλλική κυβέρνηση που την Τετάρτη παρουσίασε σκληρό νομοσχέδιο για το άσυλο και τη μετανάστευση.