Πού πάει η Σοσιαλδημοκρατία μετά τον μεγάλο γερμανικό συνασπισμό

Για πολλούς παρατηρητές τα τελικά αποτελέσματα των διαπραγματεύσεων μεταξύ Σουλτς και Μέρκελ δεν είναι σημαντικά. Για τον «Economist» (10.2.2018), για παράδειγμα, οδηγούν σε μια από τα ίδια. Για άλλους, η τελική απόφαση του Σουλτς να συνασπιστεί με τη γερμανίδα καγκελάριο οδηγεί αναπόφευκτα στην παραπέρα εκλογική κάθοδο του SPD –αφού κάθε είδους σοσιαλδημοκρατική συνεργασία με τη Δεξιά, όπως και στην υπόλοιπη Ευρώπη, θα οδηγήσει στην περιθωριοποίηση του κόμματος. Νομίζω ότι και οι δύο παραπάνω θέσεις δεν είναι πειστικές.

Οι αλλαγές που η τελική συμφωνία θα φέρει μπορεί να μην αλλάξουν τα πράγματα άμεσα. Μπορεί όμως να οδηγήσουν μεσοπρόθεσμα σε σημαντικές εξελίξεις εντός και εκτός της γερμανικής επικράτειας. Μπορεί να οδηγήσουν σε μια νέα αρχή για την Ευρώπη. Πιο συγκεκριμένα, το πιο σημαντικό στοιχείο των διαπραγματεύσεων είναι πως στην τελική διαμόρφωση των αποτελεσμάτων ο Σουλτς κέρδισε τη Μέρκελ. Οχι μόνο τα υπουργεία μοιράστηκαν ισόρροπα μεταξύ των δύο κύριων κομμάτων, αλλά και τα πιο βασικά τα πήραν οι Σοσιαλδημοκράτες. Στο υπουργείο Οικονομικών ο Σοσιαλδημοκράτης Ολαφ Σολτς, πρώην δήμαρχος του Αμβούργου, θα αντικαταστήσει τον Σόιμπλε, ενώ το υπουργείο Εξωτερικών θα πάει στον πρώην αρχηγό του SPD, Γκάμπριελ. Αυτή η καθοριστική κίνηση αλλάζει τη γερμανική πολιτική της λιτότητας στο εσωτερικό της ΟΝΕ, καθώς και την πορεία της ευρωπαϊκής ενοποίησης –την οποία δεν την επιταχύνει μόνο, αλλά την καθοδηγεί προς μια λιγότερο μερκελική και περισσότερο μακρονική κατεύθυνση. Την καθοδηγεί δηλαδή σε μια λιγότερο γερμανοκρατούμενη και περισσότερο «ευρωποκρατούμενη» Ευρώπη, μια φεντεραλιστική Ευρώπη όπου ο οικονομικά κυρίαρχος εταίρος δεν θα διαμορφώνει προς όφελός του τη συνολική δομή της.

Οσο για την πρόβλεψη πως η συνεργασία του SPD με τους Χριστιανοδημοκράτες θα οδηγήσει στην παραπέρα αποδυνάμωση του κόμματος, μπορεί αυτό να συμβεί βραχυπρόθεσμα στον δημοσκοπικό χώρο. Σε ένα γενικότερο επίπεδο όμως, σίγουρα θα προσληφθεί σαν μια καθοριστική νίκη της Σοσιαλδημοκρατίας όχι μόνο στη Γερμανία, αλλά στην Ευρώπη πιο γενικά. Μια νίκη για όσους νόμιζαν εξαρχής πως η χριστιανοδημοκρατική πολιτική της λιτότητας στην περίοδο της παγκόσμιας κρίσης ήταν λανθασμένη. Πως ενέτεινε το χάσμα μεταξύ ευρωπαϊκού Βορρά και Νότου, και εκτίναξε τις ανισότητες και την ανεργία στις νοτιοευρωπαϊκές χώρες.

Επιπλέον, στο εσωτερικό του SPD, η αποχώρηση του Μάρτιν Σουλτς από το πολιτικό προσκήνιο δυνάμωσε την αριστερή πτέρυγα του κόμματος. Η αρχηγία του κόμματος πέρασε στην Αντρέα Νάλες που πρόσκειται στην αριστερή πτέρυγα, ενώ ο αρχηγός της Νεολαίας Κέβιν Κούχνερ επηρεάζει σημαντικά τις κομματικές εξελίξεις. Αυτό σημαίνει πως η πιο ριζοσπαστική πλευρά της Σοσιαλδημοκρατίας μπορεί να υποχρεώσει όχι μόνο το κόμμα, αλλά και το γερμανικό κατεστημένο να αλλάξει προσανατολισμό. Να αρχίσει επιτέλους να βλέπει πως οι πολιτικές της λιτότητας και της γερμανοκρατίας προωθούν μεν τα βραχυπρόθεσμα συμφέροντά του (περισσότερα πλεονάσματα, κέρδη και πολιτική επιρροή), αλλά βλάπτουν τα μεσο/μακροπρόθεσμα συμφέροντα της χώρας. Γιατί μια πιθανή μελλοντική κατάρρευση της ΕΕ θα μετέτρεπε τη Γερμανία σε μια τρίτης κατηγορίας οικονομική δύναμη στην παγκόσμια οικονομική αρένα.

Το γερμανικό Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα ήταν ο κύριος διαμορφωτής της «χρυσής εποχής της Σοσιαλδημοκρατίας» (1945-1975). Μπορεί σήμερα να οδηγήσει ξανά σε μια κατάσταση όπου η ευρωπαϊκή Σοσιαλδημοκρατία θα ξαναδυναμώσει αλλάζοντας το πρόσωπο της Γηραιάς Ηπείρου. Μπορεί η παραπάνω πρόβλεψη να θεωρηθεί υπερβολικά αισιόδοξη. Πρέπει όμως να λάβουμε υπόψη πως η θετική αλλαγή στις τύχες του SPD πρέπει να ιδωθεί σε συνδυασμό με παρόμοιες αλλαγές στον ευρωπαϊκό χώρο: την άνοδο του προέδρου Μακρόν και το όραμά του για μια Ευρώπη βασισμένη όχι μόνο στον ανταγωνισμό αλλά και στην αλληλεγγύη, τη ραγδαία άνοδο των Ciudadanos με αρχηγό τον Αλμπέρτ Ριβέρα που θεωρείται ο «ισπανός Μακρόν», το Brexit που είχε σαν αποτέλεσμα ο αγγλοσαξονικός νεοφιλελευθερισμός να μην αποτελεί πλέον εμπόδιο στην ταχεία πολιτικοκοινωνική ευρωπαϊκή ενοποίηση, την αντιευρωπαϊκή πολιτική του Ντόναλντ Τραμπ που έκανε τους Ευρωπαίους να αντιληφθούν πως δεν μπορούν πια να βασίζονται στην αμερικανική στήριξη και πως πρέπει να προχωρήσουν σε μια γεωπολιτική και κοινωνικοοικονομική ανασύνταξη της Γηραιάς Ηπείρου, και την άνοδο της φιλοευρωπαϊκής ριζοσπαστικής Αριστεράς. Μπορεί τελικά η Σοσιαλδημοκρατία να μην αργοπεθαίνει, όπως υποστηρίζουν οι εχθροί της.

Ο κ. Νίκος Μουζέλης είναι ομότιμος καθηγητής Κοινωνιολογίας στην LSE.