Ένα είδος αφρικανικού μυρμηγκιού, τα «Ματαμπέλε», παρατηρήθηκαν να περιποιούνται τους τραυματίες τους, γλείφοντας τις πληγές τους και βοηθώντας τους έτσι να επιβιώσουν.
Είναι το πρώτο ζώο -εκτός από τους ανθρώπους- που διαπιστώθηκε ότι έχει τέτοια συμπεριφορά, δηλαδή κάνει χρήση «νοσοκόμων». Παρόλο που οι πίθηκοι είναι γνωστό ότι περιποιούνται τα δικά τους τραύματα, είναι η πρώτη φορά που έχει παρατηρηθεί επιστημονικά ένα ζώο πλην του ανθρώπου να παρέχει στοχευμένη ιατρική φροντίδα -και μάλιστα αποτελεσματική- στους ομοίους του.
Τα μυρμήγκια Ματαμπέλε (Megaponera analis), τα οποία φθάνουν σε μήκος τα δύο εκατοστά, είναι ένα μαχητικό είδος που περνάει τη ζωή του εμπλεκόμενο σε συνεχείς συγκρούσεις, ιδίως με τερμίτες. Αρκετές φορές μέσα στη μέρα, «στρατιές» 200 έως 600 μυρμηγκιών εκστρατεύουν ενάντια σε φωλιές τερμιτών. Οι τελευταίοι αμύνονται με ισχυρές δαγκωματιές που συχνά κόβουν ένα ή περισσότερα άκρα των μυρμηγκιών.
Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον συμπεριφοριστή οικολόγο Έρικ Φρανκ του γερμανικού Πανεπιστημίου του Βίρτσμπουργκ, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο επιστημονοικό έντυπο Proceedings of the Royal Society B της Βασιλικής Εταιρείας Επιστημών της Βρετανίας, σύμφωνα με το Science και το New Scientist, βιντεοσκόπησαν για πρώτη φορά τα Ματαμπέλε όχι απλώς να μεταφέρουν τους τραυματίες τους πίσω στη μυργκηφωλιά τους, αλλά επίσης μέσα σε αυτήν να γλύφουν με το στόμα τους για αρκετή ώρα (έως τέσσερα λεπτά) τα τραύματα των συντρόφων τους.
«Δείξαμε, για πρώτη φορά στο ζωικό βασίλειο, μια κανονική θεραπεία εστιασμένη σε ένα τραύμα. Είχαμε έως τώρα ανεκδοτολογικές παρατηρήσεις περιποίησης τραυμάτων σε άλλα ζώα, αλλά κανένα που να έχει μελετηθεί επιστημονικά» δήλωσε ο Φρανκ.
«Δεν γνωρίζουμε ακόμη αν τα μυρμήγκια απλώς καθαρίζουν τις πληγές και απομακρύνουν τη σκόνη, όπως κάνουμε κι εμείς με τα τραύματά μας για να αποτρέψουμε τη μόλυνση, ή αν επίσης μέσα στο σάλιο τους διαθέτουν κάποιες αντιμικροβιακές ουσίες» πρόσθεσε.
Σε κάθε περίπτωση, η θεραπεία φέρνει θεαματικά αποτελέσματα. Οι επιστήμονες πειραματίσθηκαν με μερικά μυρμήγκια εμποδίζοντάς τα να γλύψουν τις πληγές των τραυματιών και διαπίστωσαν ότι τότε το 80% των ακρωτηριασμένων μυρμηγκιών πέθαναν μέσα σε λίγες ώρες. Αντίθετα, όταν οι πληγές τους είχαν τύχει περιποίησης, το 90% επέζησαν, πράγμα που επιβεβαιώνει ότι το γλύψιμο είναι σωτήριο. Ακόμη και με ένα ή δύο πόδια λιγότερα, τα θεραπευμένα ακρωτηριασμένα μυρμήγκια τρέχουν μετά εξίσου γρήγορα με τα αρτιμελή.
Τα μυρμήγκια -κατ’ εξοχήν κοινωνικά έντομα- δεν είναι πιθανό να παρακινούνται από αλτρουσιτικά αισθήματα. Μάλλον η επιβίωσή τους, ως κοινωνίας, εξαρτάται από την περιποίηση των μελών της ομάδας, ιδίως για τα Ματαμπέλε που ζουν σε μικρές αποικίες στην υποσαχάρια Αφρική, έχουν χαμηλή γεννητικότητα και ρισκάρουν καθημερινά τη ζωή τους με τους τερμίτες. Περίπου το ένα τρίτο των μυρμηγκιών κάθε αποικίας έχει χάσει τουλάχιστον ένα άκρο, ενώ η περιποίηση των τραυμάτων αποτρέπει την εξάπλωση μιας λοίμωξης σε όλη την κοινότητα.
