Η γειτονική κοινωνία της Τουρκίας και οι πολίτες της για δεκαετίες βίωσαν τις αυταρχικές πολιτικές των κεμαλιστών που την καθήλωναν στην οικονομική υπανάπτυξη και στις αβυσσαλέες ανισότητες. Η ωμή κρατική βία και η ανυπαρξία ουσιαστικής δημοκρατίας, η μετανάστευση, η καταπίεση των ετερόκλητων εθνοτικών και θρησκευτικών ομάδων από μια δήθεν εκσυγχρονιστική ελίτ που έλεγχε τις ένοπλες δυνάμεις και τον κρατικό μηχανισμό, ήταν βασικά στοιχεία ενός βαθύτατα αντιδραστικού τουρκικού μοντερνισμού ναζιστικού τύπου. Η χώρα ζούσε μόνιμα υπό καθεστώς κρίσης. Η σχεδόν παράλληλη άνοδος του κουρδικού κινήματος αλλά και του λεγόμενου ήπιου πολιτικού Ισλάμ γέννησαν ελπίδες σε πολλούς ότι η κοινωνία θα ζήσει την δική της ουσιαστική μεταπολίτευση και πολιτική φιλελευθεροποίηση. Σε μια χώρα όπου μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του 1990 τα στρατιωτικά πραξικοπήματα ονομάζονταν επαναστάσεις και απαγορευόταν κάθε κριτική στα πεπραγμένα τους, είναι σαφές ότι υπήρχε ανάγκη τεράστιων δημοκρατικών τομών!
Ο Τ.Ερντογάν και το τουρκικό πολιτικό Ισλάμ ανήλθαν στην εξουσία υποσχόμενοι τον εκδημοκρατισμό της χώρας και την επίλυση όλων των σοβαρότατων χρονιζόντων προβλημάτων της (κουρδικό, οικονομικές ανισότητες, ελεύθερη έκφραση θρησκευτικής ταυτότητας, θεσμικό εκσυγχρονισμό). Δεκαπέντε χρόνια αργότερα αυτό που κατάφερε είναι να έχει επιβάλει σε ολόκληρη την επικράτεια κατάσταση έκτακτης ανάγκης και η χώρα να πνίγεται στη βίαιη καταστολή, εμπλεκόμενη και σε εξωτερικές στρατιωτικές περιπέτειες. Οι εξελίξεις αυτές δεν αποτελούν ένδειξη δύναμης του καθεστώτος αλλά αδυναμίας.
Οι συλλήψεις και οι συνεχιζόμενες διώξεις στο εσωτερικό και η όλο και πιο επιθετική διεθνής συμπεριφορά και ρητορική των ιθυνόντων είναι άκρως απογοητευτικές. Οι στοχευμένες εκκαθαρίσεις ηγετικών στελεχών και οργανώσεων του ισλαμικού χώρου που ασκούν κριτική στις ακολουθούμενες κρατικές πολιτικές, οι φυλακίσεις χιλιάδων πολιτικών ακτιβιστών του δημοκρατικού χώρου και οι εκκαθαρίσεις στον κρατικό μηχανισμό που συνεχίζουν με αμείωτη ένταση, είναι ανησυχητικές ενδείξεις μιας πορείας αστάθειας και παρακμής.
Η συμμαχία που έχει συνάψει ο Τ.Ερντογάν με το παλαιοκεμαλικό κατεστημένο έχει δώσει τους καρπούς της. Η τοποθέτηση κεμαλιστών σε θέσεις κλειδιά στις δυνάμεις ασφαλείας και στο στρατό είναι ενδεικτική μιας σοβαρής τάσης. Η προσπάθεια στρατιωτικής επίλυσης του κουρδικού προβλήματος μέσα από εισβολές και σε γειτονικά κράτη είναι μια κεμαλικής εμπνεύσεως πολιτική την οποία ακολουθούν πιστά και οι Τούρκοι ισλαμιστές. Η επιθετική ρητορική και πρακτική έναντι της Ελλάδας το ίδιο. Έτσι κλείνει η παρένθεση της όποιας μεταρρυθμιστικής προσπάθειας. Η Τουρκία φαίνεται πως κατά κάποιον τρόπο επιστρέφει στις εργοστασιακές της ρυθμίσεις. Είναι έτοιμη η Ελλάδα να διαχειριστεί αυτή την επιστροφή και τις συνέπειές της; Η πρόσφατη απολιτίκ απάντηση του ελληνικού ΥΠΕΞ στις δηλώσεις της τουρκικής ηγεσίας για τα Ίμια, δείχνει πως οι αρμόδιοι διαμόρφωσης πολιτικής για την Τουρκία βρίσκονται σε αμηχανία.
Ο κος. Νίκος Κ. Μιχαηλίδης είναι διδάκτορας του πανεπιστημίου Πρίνστον.
