6,5 εκατομμύρια συνταγές τον μήνα

Η υπόθεση Novartis, που έχει ταράξει το πολιτικό σκηνικό της χώρας, μπορεί να «καίει» τον ελβετικό κολοσσό, αποδεικνύει εν τούτοις ότι ο πολυδαίδαλος μηχανισμός της διαφθοράς στη χώρα μας λειτουργεί όπως η Λερναία Υδρα: κόβεις ένα κεφάλι και βγαίνουν δύο.

Κάπως έτσι μπορεί στα χρόνια των μνημονίων να μπήκε βαθιά το μαχαίρι στη δημόσια φαρμακευτική δαπάνη, φαίνεται όμως ότι η επιχείρηση καταπολέμησης της διαφθοράς στον χώρο της Υγείας δεν έφτασε έως το… κόκαλο.

Τα δεδομένα της φαρμακευτικής δαπάνης της Υγείας τα τελευταία χρόνια εξιστορούν μια παράλληλη ιστορία κάμψης και ανάκαμψης. Ειδικότερα, στα χρόνια του Μνημονίου μπορεί να έπεσε κατακόρυφα η δημόσια φαρμακευτική δαπάνη, ο δείκτης της ιδιωτικής όμως ανέβηκε εξίσου δυναμικά.

Τα στοιχεία είναι αποκαλυπτικά: Η δημόσια φαρμακευτική δαπάνη αυξήθηκε από 1,278 δισ. ευρώ το 2000 σε 2,43 δισ. το 2004, ενώ την περίοδο 2005-2009 σκαρφάλωσε στα 5,1 δισ. ευρώ.

Σήμερα, εν μέσω αυστηρής λιτότητας, η δαπάνη του κράτους για τη φαρμακευτική περίθαλψη των πολιτών έχει μειωθεί στα 1,945 εκατ. ευρώ. Ωστόσο εάν προσθέσει κανείς και την ιδιωτική, τότε το σύνολο της δαπάνης σκαρφαλώνει στα 3,9 δισ. ευρώ. Τα δεδομένα συνεπώς περιγράφουν μία μικρή, πλην όμως δελεαστική αγορά καθώς ο τζίρος παραμένει σε υψηλά επίπεδα.

Συνεπώς, εκείνοι που κινούνται στον χώρο του φαρμάκου επιμένουν ότι ακόμη και στα χρόνια των μνημόνων υπάρχει «λίπος». Κάπως έτσι καταρρίπτουν τις διαβεβαιώσεις του πρώην προέδρου του Συνδέσμου Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Ελλάδας (ΣΦΕΕ) και αντιπροέδρου της Novartis Κωνσταντίνου Φρουζή –του προσώπου που παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στη δικογραφία –ότι «το πάρτι τελείωσε».

Η βιομηχανία συνταγών για φαρμακευτικά σκευάσματα αποδεικνύει ότι η υπεσυνταγογράφηση και η προκλητή ζήτηση καλά κρατούν. Παράγοντες από τη φαρμακευτική αγορά υποστηρίζουν ότι έως και σήμερα οι γιατροί ανά τη χώρα «παράγουν» 6,5 εκατομμύρια συνταγές τον μήνα.

Οπως προκύπτει από τους ίδιους κύκλους, το 2017 ο όγκος των συνταγών ξεπέρασε ακόμη και τα 70 εκατομμύρια, συνεπώς η φαρμακευτική δαπάνη (δημόσια και ιδιωτική) ξεχειλώνει, παρά τους κόφτες και το πλαφόν που έχει ορίσει το υπουργείο Υγείας.

Σημειωτέον δε ότι το 2010, όταν δηλαδή είχαν πρωτοξεκινήσει να εφαρμόζονται τα μνημονιακά μέτρα –συνεπώς το σύστημα παρακολούθησης δεν ήταν τόσο «σφιχτό» όσο σήμερα -, γράφονταν μηνιαία περίπου 4,5 εκατομμύρια συνταγές κατά μέσο όρο.

Οι έλεγχοι της Υπηρεσίας Ελέγχου Δαπανών Υγείας Φορέων Κοινωνικής Ασφάλισης (ΥΠΕΔΥΦΚΑ) του ΕΟΠΥΥ για το 2016 αποτελούν «τεκμήριο» ότι το φαγοπότι δεν σταμάτησε ποτέ στον κατά τα άλλα πολύπαθο χώρο της Υγείας.

Κάπως έτσι αποκαλύφτηκε ότι η Ανατολική Μακεδονία-Θράκη είχε χτυπηθεί από επιδημία με την… κωδική ονομασία «φλεγμονώδη νόσο του εντέρου». Οπως προκύπτει από τα στοιχεία της έρευνας, οι γιατροί χωρίς καν να εξετάζουν τους υποτιθέμενους ασθενείς (καθώς η διάγνωση ήταν παραπλανητική), συνταγογραφούσαν σκευάσματα ειδικής διατροφής.

Μάλιστα, όπως φαίνεται από τα ίδια ευρήματα, οι γιατροί «πρωταθλητές» στη συνταγογράφηση εκδήλωναν ιδιαίτερη προτίμηση στα σκευάσματα συγκεκριμένης φαρμακευτικής εταιρείας. Οι ελεγκτές ένωσαν τις γραμμές, σχηματίζοντας βήμα-βήμα τη διαδρομή μαύρου χρήματος.

Υπό τα δεδομένα αυτά, τα όσα αποκαλύπτει η δικογραφία για το σκάνδαλο Novartis που έφτασε στη Βουλή την περασμένη εβδομάδα σχετικά με τον στενό δεσμό μερίδας γιατρών και φαρμακοβιομηχανίας δεν αποτελεί αποκάλυψη για τους γνώστες του χώρου.

Το φαινόμενο εντούτοις δεν είναι μόνον ελληνικό, καθώς οι αμερικανικές αρχές από το 2010 και έπειτα έχουν επιδοθεί σε ένα κυνηγητό, επιδικάζοντας υψηλές αποζημιώσεις σε τουλάχιστον πέντε κολοσσούς στον φαρμακευτικό κλάδο (μεταξύ των οποίων και η Novartis) για υποθέσεις που αφορούν προώθηση φαρμακευτικών σκευασμάτων με αθέμιτους τρόπους.

Η διαπίστωση ότι το πάρτι δεν γνωρίζει σύνορα ήταν η αιτία που τα τελευταία χρόνια εφαρμόζεται τόσο στην Ευρώπη όσο και στις ΗΠΑ ένας αυστηρότερος οδηγός δεοντολογίας, με τον ίδιο τον φαρμακευτικό κλάδο να κάνει λόγο για ανάγκη αυτορρύθμισης και διαφάνειας.

Εν τω μεταξύ, οι διαδοχικές μειώσεις που έχουν υποστεί οι τιμές των φαρμάκων τα τελευταία χρόνια περιορίζουν τα κέρδη αμφοτέρων. Ομως η υποκατάσταση παλαιότερων και άρα φθηνότερων σκευασμάτων από νέα και άρα ακριβότερα είναι μια πρακτική που καλά κρατεί.

Πάραυτα, μοιάζει τουλάχιστον ειρωνικό το γεγονός ότι εν έτει 2012 –δηλαδή επί προεδρίας Κωνσταντίνου Φρουζή στον ΣΦΕΕ –εγκαινιάστηκε ένα νέος, αυστηρότερος προς εφαρμογή «Κώδικας Δεοντολογίας» με ανελαστικούς κανόνες στην προώθηση των συνταγογραφούμενων φαρμάκων και με όρια στις δωρεές και στις χορηγίες για συνέδρια.

Οι προστατευόμενοι μάρτυρες αναφέρουν για εκείνη την περίοδο στη σχετική δικογραφία ότι «μια άλλη παράνομη πρακτική που ακολουθούσε η Novartis για να αυξήσει τα κέρδη της ήταν οι δωροδοκίες σε γιατρούς, προκειμένου οι τελευταίοι να δεσμεύονται ότι θα υπερσυνταγογραφούν φάρμακά της».

Ο «κουβάς» έφυγε, ήρθαν οι… φωτογραφικές παραγγελίες

Στα χρόνια της κρίσης έχουν μειωθεί δραματικά – σε κάποιες περιπτώσεις εκμηδενιστεί – οι υπερτιμολογήσεις και η υπερκατανάλωση χρυσοπληρωμένων υλικών που κατέληγαν ακόμη και στον κουβά των αχρήστων, φουσκώνοντας τον δημόσιο λογαριασμό αλλά και τα ιδιωτικά κέρδη των εμπλεκομένων. Οι λειτουργοί του Ιπποκράτη παραδέχονται σήμερα ότι το λίπος έχει εξαφανιστεί, με αποτέλεσμα να έχουν περιοριστεί οι σκιώδεις αμοιβές των προμηθευτών με δημόσιους λειτουργούς.

Ωστόσο, πηγές εντός και εκτός του ΕΣΥ αλλά και του χώρου των προμηθευτών παραδέχονται ότι, παρά τις μειώσεις που έχουν υποστεί τα υλικά, υπάρχουν ακόμη ευκαιρίες για μικρά δώρα σε χειρουργικές ειδικότητες (π.χ. ορθοπαιδική, νευροχειρουργική).

Σημειώνεται ωστόσο ότι από την 1η Ιανουαρίου του 2017 το σύνολο των πολυεθνικών εταιρειών που προμηθεύουν τα νοσοκομεία με υλικά έχει υπογράψει το σύμφωνο δεοντολογίας της «MedTeck». Είναι «θολό» όμως εάν δεσμεύονται από το ίδιο σύμφωνο και οι εκπρόσωποί τους.

Σε κάθε περίπτωση, η οικονομική ενίσχυση για την εκπαίδευση των γιατρών συνεχίζει να γίνεται από τον ιδιωτικό τομέα, όμως οι ιατρικές εταιρείες είναι αυτές που έχουν τον τελικό λόγο για τη λίστα των ειδικευόμενων ή των ειδικευμένων που θα παρακολουθήσουν το συνέδριο.

Οι όποιες προσπάθειες διαφάνειας επισκιάζονται στην Ελλάδα από τα παραθυράκια που ανοίγονται εξαιτίας της απουσίας ενός κεντρικού συστήματος προμηθειών και αυστηρού ελέγχου.

Ενδεικτική είναι η πρόσφατη παραγγελία υλικού σε δημόσια καρδιοχειρουργική κλινική (αναρτήθηκε στη «Διαύγεια») ώστε να υποβληθεί ασθενής με ανεύρυσμα σε επέμβαση. Σε αυτήν ο γιατρός, επικαλούμενος την «αποφυγή επιπρόσθετου κόστους», ζητεί το υλικό συγκεκριμένης εταιρείας, την οποία μάλιστα ονοματίζει.

Κατά τον ίδιο τρόπο, βρίθουν και οι διαγωνισμοί για τεχνολογικό εξοπλισμό με τόσο λεπτομερείς προδιαγραφές, που στην πράξη φωτογραφίζουν τα προϊόντα συγκεκριμένων εταιρειών