«Xαμένος» Σκαλκώτας στο Μέγαρο

Δύο θεωρούμενα χαμένα έργα του Νίκου Σκαλκώτα (1904-1949), που παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά στο Βερολίνο τον Απρίλιο του 1930, αναβιώνουν την Τρίτη 13 Φεβρουαρίου στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Πρόκειται για τη «Σουίτα για βιολί και μικρή ορχήστρα» (1929), με σολίστ τον Γιώργο Δεμερτζή, και το «Κοντσέρτο για βιολί, πιάνο και ορχήστρα» (1930), με τη σύμπραξη του διακεκριμένου πιανίστα Βασίλη Βαρβαρέσου. Τα έργα παρουσιάζονται από τη Φιλαρμόνια Ορχήστρα Αθηνών, στην πρώτη της εμφάνιση στο Μέγαρο, υπό τη διεύθυνση του καλλιτεχνικού της διευθυντή Βύρωνα Φιδετζή.

Τα χειρόγραφα των δύο έργων του Σκαλκώτα εντοπίστηκαν από τον μουσικολόγο Γιάννη Τσελίκα στη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης στο Μπάφαλο και αποκτήθηκαν από τον Σύλλογο «Οι Φίλοι της Μουσικής». Η επιμέλεια και η ενορχήστρωσή τους έγιναν από τον μουσικολόγο και κλαρινετίστα Γιάννη Σαμπροβαλάκη (Κέντρο Ελληνικής Μουσικής). Το πρόγραμμα της συναυλίας συμπληρώνουν συμφωνικά έργα του Γιάννη Κωνσταντινίδη, συμμαθητή του Σκαλκώτα στο Βερολίνο, και των κοινών τους δασκάλων Πάουλ Γιουόν και Κουρτ Βάιλ, προκειμένου να δοθεί η δυνατότητα στο κοινό να γνωρίσει την αισθητική ατμόσφαιρα που κυριαρχούσε στο Βερολίνο του Μεσοπολέμου –μια εποχή σημαντικών ανακατατάξεων και καινοτομιών που επηρέασαν ολόκληρη τη μουσική του 20ού αιώνα.

«Η αναβίωση των δύο χαμένων έργων του κορυφαίου έλληνα συνθέτη Νίκου Σκαλκώτα, 88 χρόνια μετά την πρώτη και μάλλον μοναδική εκτέλεσή τους, χάρη στη συστηματική προσπάθεια της Βιβλιοθήκης μας για την απόκτηση και τη μουσική αποκατάστασή τους, κορυφώνει τις δράσεις για τον εορτασμό των 20 χρόνων λειτουργίας της Μουσικής Βιβλιοθήκης «Λίλιαν Βουδούρη» του Συλλόγου «Οι Φίλοι της Μουσικής»» σημειώνει χαρακτηριστικά η Στεφανία Μεράκου, διευθύντρια της Μουσικής Βιβλιοθήκης στο κείμενο του προγράμματος.

Οπως εξηγεί η ίδια παρακάτω, τα δύο έργα παρουσιάστηκαν στις 6 Απριλίου 1930 στην Singakademie του Βερολίνου υπό τον Karl Mengelberg. Ωστόσο, στον κατάλογο των έργων του Σκαλκώτα του Γ.Γ Παπαϊωάννου τα εν λόγω έργα αναφέρονται ως χαμένα, δωδεκαφθογγικά και με ημερομηνία σύνθεσης το 1929 ή 1930, ενώ προέρχονται από τη «Δεύτερη δημιουργική περίοδο – Βερολίνο Β», δηλαδή κατά την περίοδο μαθητείας του συνθέτη στην τάξη του Αρνολντ Σένμπεργκ στη Singakademie. Η τεχνολογία του 20ού αιώνα και η διαθεσιμότητα των ηλεκτρονικών καταλόγων βιβλιοθηκών στο Διαδίκτυο, που άλλαξαν ριζικά την έρευνα σε όλους τους επιστημονικούς τομείς, ανέδειξαν και τα δύο χαμένα έργα του Σκαλκώτα, τα οποία εντοπίστηκαν στον ηλεκτρονικό κατάλογο της Βιβλιοθήκης του Μουσικού Τμήματος του Πολιτειακού Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης στο Μπάφαλο από τον Γιάννη Τσελίκα, στο πλαίσιο ευρύτερης έρευνάς του για το κοντσέρτα τού Σκαλκώτα.

«Σε άμεση επικοινωνία που είχαμε με την εκεί Βιβλιοθήκη, διατυπώσαμε το αίτημα για την απόκτηση αντιγράφων των έργων λόγω του μεγάλου επιστημονικού, εθνικού και μουσικού ενδιαφέροντος που παρουσιάζουν» σημειώνει παρακάτω η κυρία Μεράκου. «Πρωτίστως διαπιστώθηκε η αυθεντικότητα των χειρογράφων, αφού ταυτοποιήθηκε ο γραφικός χαρακτήρας τόσο στο γραπτό κείμενο όσο και στο μουσικό μέρος, και έπειτα από ειδικό αίτημα και επιστολή του Νίκου Σκαλκώτα υιού (τότε κατόχου των πνευματικών δικαιωμάτων) παρελήφθησαν αντίγραφα των έργων, τα οποία πλέον βρίσκονται στο αρχείο της Βιβλιοθήκης μας».