Κατακραυγή για τα πειραματόζωα από τις γερμανικές αυτοκινητοβιομηχανίες

Πλανήθηκαν οικτρά όσοι πίστεψαν ότι με τις καρατομήσεις στελεχών, τα πρόστιμα και τις αποζημιώσεις των 25 δισ. δολαρίων η Volkswagen ξεπέρασε το διαβόητο dieselgate, το σκάνδαλο με τις παραποιήσεις των τιμών των ρύπων που εξέπεμπαν τα αυτοκίνητά της. Οι αποκαλύψεις των «New York Times» και της «Stuttgarter Zeitung» επανέφεραν την περασμένη εβδομάδα στο επίκεντρο της διεθνούς κατακραυγής τον κορυφαίο σε πωλήσεις (παρά τα σκάνδαλα…) γερμανικό όμιλο. Διότι η VW, αλλά και δύο ακόμη περικλεείς γερμανοί κατασκευαστές, οι όμιλοι Daimler και BMW, εμπλέκονται σε πειράματα που γίνονταν σε πιθήκους αλλά και σε ανθρώπους για να διαπιστωθεί η επικινδυνότητα της εισπνοής καυσαερίων από ντιζελοκινητήρες.

Την Τρίτη η VW έθεσε σε διαθεσιμότητα ανώτατο στέλεχός της, υπεύθυνο για τις δημόσιες σχέσεις του ομίλου. Πρόκειται για τον Τόμας Στεγκ, ο οποίος θεωρείται ότι διαδραμάτισε πρωτεύοντα ρόλο στην ίδρυση και τις δραστηριότητες και τα πειράματα που διενεργούσε σε… ανθρώπους και ζώα η Ευρωπαϊκή Ερευνητική Ενωση για το Περιβάλλον και την Υγεία στον Τομέα των Μεταφορών (EUGT). Μιλώντας στη γερμανική εφημερίδα «Bild» ο Στεγκ υποστήριξε ότι οι 25 φοιτητές «εκτέθηκαν οικειοθελώς σε καυσαέρια πολύ λιγότερα από όσα εκτίθενται πολλοί άνθρωποι στον χώρο εργασίας τους».

Σημειωτέον ότι τα πειράματα με τους ανθρώπους έγιναν στο Ααχεν της Γερμανίας προτού ξεσπάσει το σκάνδαλο dieselgate και ότι στα μέσα του 2017 διαλύθηκε το EUGT, το οποίο η VW είχε ιδρύσει από κοινού με την κατασκευάστρια των Mercedes, Daimler, και με την BMW. Τα πειράματα με τους πιθήκους (δέκα μακάκους), που χρηματοδότησε η VW, όπως αποκάλυψαν οι «ΝΥΤ», έγιναν το 2014 στο Lovelace Respiratory Research Institute που εδρεύει στην Αλμπουκέρκη των ΗΠΑ. Είχαν κλείσει τους μακάκους σε θάλαμο αερίων μαζί με έναν Σκαραβαίο (με πειραγμένο λογισμικό μάλιστα, ώστε να φαίνεται ότι ρυπαίνει λιγότερο) και για να ξεχνούν, ίσως, οι δυστυχείς πίθηκοι την… ενόχληση από το καυσαέριο οι επιστήμονες προέβαλλαν σε οθόνη κινούμενα σχέδια.

Ο διευθύνων σύμβουλος της VW Ματίας Μίλερ ζήτησε συγγνώμη για το νέο σκάνδαλο από τους καταναλωτές, ενώ απολογήθηκε και στις Βρυξέλλες –εκπρόσωπος της ΕΕ δήλωσε «σοκαρισμένος» από τα νέα. Τα τεστ που έκανε το EUGT στους φοιτητές καταδίκασαν επίσης η Daimler και η BMW και πολλοί γερμανοί πολιτικοί. Ο πρωθυπουργός της Κάτω Σαξονίας Στεφάν Βέιλ, ο οποίος μετέχει στο εποπτικό συμβούλιο της VW, καθώς το κρατίδιο κατέχει μερίδιο 20% στο μετοχικό κεφάλαιο του ομίλου, χαρακτήρισε τα τεστ στους πιθήκους «αηδιαστικά και παράλογα». Τα πειράματα καταδίκασε ο εκπρόσωπος της γερμανικής κυβέρνησης Στέφεν Ζάιμπερτ και η υπουργός Περιβάλλοντος Μπάρμπαρα Χέντρικς, ενώ ο υπουργός Μεταφορών Κριστιάν Σμιτ προανήγγειλε τη σύσταση εξεταστικής επιτροπής για το νέο σκάνδαλο.

Αίσθηση προκάλεσαν, πάντως, οι απόψεις ολλανδών επιστημόνων στην εφημερίδα «NRC Handelsblad», οι οποίοι παραδέχθηκαν ότι διενήργησαν και εκείνοι έρευνες σε ανθρώπους. Ο Φλέμινγκ Κάσεε, τοξικολόγος στο Εθνικό Ινστιτούτο Δημόσιας Υγείας και Περιβάλλοντος (RIVM), ο οποίος είχε εμπλοκή και στην έρευνα της VW με τους 25 φοιτητές-πειραματόζωα, έκανε λόγο για «τρικυμία μέσα σε ένα ποτήρι νερό». Η συνάδελφός του, Νικόλ Γιάνσεν, είπε ότι διεξήγαγε επίσης για το RIVM έρευνα εκθέτοντας ομάδες εθελοντών σε καυσαέρια σε πολυσύχναστο αυτοκινητόδρομο και στο κέντρο του Ρότερνταμ, ενώ ο τοξικολόγος Πάουλ Μπορμ πρόσθεσε: «Εκανα κι εγώ έρευνα για το RIVM. Μερικές φορές με αρουραίους και ναι, μερικές φορές με ανθρώπους».

Επιχειρηματική ηθική και πολιτική εξουσία

Είναι γνωστό ότι στον βωμό του κέρδους οι επιχειρήσεις ρισκάρουν πολλά. Ειδικά οι εισηγμένες, στις οποίες ισχύει η αρχή «νόμος είναι το δίκιο του μετόχου». Υπό το πρίσμα αυτό δεν είναι απορίας άξιον πώς όμιλοι με παρουσία σε κάθε γωνιά του πλανήτη επιχειρούν να εξαπατήσουν τους πελάτες τους και τις κρατικές υπηρεσίες διακινδυνεύοντας αν αποκαλυφθούν – κάτι που στην εποχή της πληροφορίας που ζούμε είναι μάλλον ζήτημα χρόνου – να τιμωρηθούν με βαριά πρόστιμα και να αμαυρώσουν το καλό τους όνομα.

Το σκάνδαλο dieselgate απέδειξε ότι το οικονομικό κόστος της αποκάλυψης μιας παράνομης πρακτικής είναι «ανεκτό» από την επιχείρηση. Κι αυτό όχι επειδή τα περίπου 25 δισ. δολάρια που κατέβαλε ο όμιλος VW σε πρόστιμα και αποζημιώσεις είναι λίγα, αλλά επειδή την επόμενη κιόλας χρονιά μετά την αποκάλυψη του σκανδάλου, το 2016 συγκεκριμένα, ο γερμανικός όμιλος εκθρόνισε την Toyota από την κορυφή των κατασκευαστών αυτοκινήτων σε ό,τι αφορά τις πωλήσεις, ενώ την περυσινή χρονιά επίσης ξεπέρασε τον ιαπωνικό όμιλο και παρέμεινε πρώτος στον κόσμο. Το σκάνδαλο ουδόλως έπληξε το κύρος και τη φήμη των 13 επωνυμιών του ομίλου VW.

Στο κόλπο με το λογισμικό που παραποιούσε τις μετρήσεις ρύπων η VW δεν ήταν μόνη. Ούτε στο νέο σκάνδαλο της χρησιμοποίησης πιθήκων και ανθρώπων σε πειράματα για την επικινδυνότητα των καυσαερίων, που αποκάλυψε την εβδομάδα που πέρασε ο γερμανικός και ο αμερικανικός Τύπος, είναι μόνη. Την Ερευνητική Ενωση EUGT η VW είχε συστήσει από κοινού με τις ανταγωνίστριές της, επίσης γερμανικές, Daimler και BMW.

Επιπλέον, η ημερήσια εφημερίδα «NRC Handelsblad» του Αμστερνταμ επικαλούμενη ολλανδούς επιστήμονες χαρακτήρισε το σκάνδαλο «τρικυμία μέσα σε ένα ποτήρι νερό», σημειώνοντας ότι δοκιμές για να μετρηθούν οι επιπτώσεις από την έκθεση στα καυσαέρια πραγματοποιούνται «εδώ και χρόνια» στην Ολλανδία σε ανθρώπους και ζώα.

Κατόπιν όλων αυτών τι να υποθέσουν οι εμβρόντητοι πολίτες-καταναλωτές; Οτι οι εταιρικές απάτες και οι αναβιώσεις πειραματικών θαλάμων αερίων στην πατρίδα μάλιστα του δόκτορος Μένγκελε είναι κάτι το «κανονικό»; Οτι οι έκνομες και οι ανήθικες (ή και απάνθρωπες) πρακτικές είναι ένα αναγκαίο κακό, κάτι το οιονεί αναπόφευκτο, όπως υπαινίσσονται οι ολλανδοί επιστήμονες;

Οι «αποκεφαλισμοί» των μάνατζερ και οι συγγνώμες εκ μέρους των επιχειρήσεων από τη μια πλευρά, όπως επίσης και οι καταδικαστικές δηλώσεις εκ μέρους του πολιτικού κόσμου από την άλλη, δείχνουν ότι τέτοιες πρακτικές δεν είναι κοινωνικά αποδεκτές. Ως εκ τούτου η απαίτηση των πολιτών από τις κυβερνήσεις είναι να θέσουν όρια στην καταθλιπτική ισχύ των επιχειρήσεων και να επιβάλουν μια εταιρική κουλτούρα και ηθική που σέβεται τον άνθρωπο.