Εγκλημα και τιμωρία για το σκάνδαλο της «λευκής μπλούζας»

Στην κλεψύδρα του χρόνου της εισαγγελέως Διαφθοράς κυρίας Ελένης Τουλουπάκη είναι πλέον στραμμένο το ενδιαφέρον ως προς την έρευνα για τις μίζες της Novartis σε κυβερνητικούς αξιωματούχους. Οι διαρροές –«έφθασε η ώρα των διώξεων» –έχουν πυκνώσει, θέτοντας μάλιστα ως ορίζοντα για την αναγγελία τους τις προσεχείς εβδομάδες, και ενώ έχει ήδη ξεκινήσει γαϊτανάκι με τα πολιτικά ονόματα που τυχόν εμπλέκονται στην υπόθεση. Πρόκειται βεβαίως για έναν πρώτο κύκλο διώξεων, τον οποίο αναμένεται να ακολουθήσουν και άλλοι, καθώς θα προχωρεί (αρκετούς μήνες ακόμη μέσα στο 2018) η πολυσχιδής έρευνα για τον φαρμακευτικό κολοσσό.

Είναι το εισαγγελικό πόρισμα που αναμένεται να ρίξει φως στο σκάνδαλο της «λευκής μπλούζας», αποκαλύπτοντας τον εκμαυλισμό ιθυνόντων, γιατρών, πολιτικών, κάθε είδους κυβερνητικών αξιωματούχων, που δεν δίσταζαν να ασκήσουν μεθοδεύσεις, αποκομίζοντας ίδιον όφελος, σε έναν ευαίσθητο και πολύπαθο χώρο, αυτόν της Υγείας. Είναι η δικαστική πτυχή που αναμένεται να αποδομήσει τη βιτρίνα ενός συστήματος πολυδαίδαλου, με χρυσές μίζες, με «διακριτικές πληρωμές» –όπως αποκαλούνται ευσχήμως τα δωράκια –σε περισσότερους του ενός τραπεζικούς λογαριασμούς για πολλούς από τους εμπλεκομένους, αλλά και σε μεγάλο βάθος χρόνου, με τεράστιο κόστος για την ελληνική κοινωνία.

Αυτή η έρευνα, αρχής γενομένης τον Δεκέμβριο του 2016, αφορά άλλωστε ένα σκάνδαλο που τα έχει όλα: δίκτυο προσώπων για την προώθηση φαρμάκων του πολυεθνικού κολοσσού (οι αριθμοί θέλουν πάνω από 4.500 γιατρούς σε όλη την Ελλάδα να είναι εμπλεκόμενοι), αξιωματούχους που φέρονται να διατηρούσαν ευθεία σχέση με τη διαμόρφωση των τιμών των φαρμάκων και την έγκρισή τους για προώθηση στα Ταμεία, ξέπλυμα μιζών μέσω συγκεκριμένων εταιρειών επικοινωνίας, σκοτεινό πολιτικό παρασκήνιο.

Ουδείς είναι σε θέση, μέχρις ότου «μιλήσουν» οι εισαγγελείς, να υπολογίσει με ακρίβεια το ποσό που διακινήθηκε από την εταιρεία προκειμένου να επιτύχει την υπεροχή της στην αγορά του φαρμάκου. Ο ίδιος ο υπουργός Δικαιοσύνης κ. Σταύρος Κοντονής είχε σπεύσει να εκτιμήσει ότι το σκάνδαλο της Novartis είναι μεγαλύτερο και από εκείνο της Siemens.

Τα στοιχεία, σε αρχική φάση της έρευνας, τα οποία είχε δημοσιοποιήσει «Το Βήμα» έκαναν λόγο για «χορό» 100 εκατομμυρίων ευρώ, πλην όμως το τελικό ποσό ενδέχεται να αναδειχθεί πολλαπλάσιο. Οι ψηφίδες από τους ελέγχους «Ράμπο» της Δημόσιας Διοίκησης, από τις εφόδους των Αρχών στα γραφεία της Novartis και όχι μόνον, από το ταξίδι των εισαγγελέων στις ΗΠΑ, τώρα συνθέτουν την εικόνα.

Ο χρόνος έχει πάντως καταστεί σημείο τριβής μεταξύ αμερικανικών και ελληνικών αρχών, καθώς –σύμφωνα πάντα με πληροφορίες –οι πρώτες αντιδρούν έντονα στη δημοσιοποίηση ονομάτων, και δη πολιτικών, κατά την τρέχουσα φάση, αφού εκτιμούν ότι μπορεί να υποσκάψει την πορεία της όλης έρευνας. Οι έλληνες εισαγγελείς εμφανίζονται ωστόσο ανελαστικοί: όταν «σκοντάφτουν» σε πολιτικά πρόσωπα, είναι εκ του νόμου υποχρεωμένοι να στείλουν αμελλητί, δίχως αργοπορία, στη Βουλή τη δικογραφία, ώστε να αποφασίσει το Σώμα για την τύχη τους.

Πηγές τονίζουν ότι η έρευνα των Ηνωμένων Πολιτειών συνεχίζεται με αμείωτους ρυθμούς και δεν αναμένεται να ολοκληρωθεί παρά μόνον αφού στοιχειοθετηθεί πλήρως, όπως απαιτεί η αμερικανική νομική πραγματικότητα, κατά τρόπον ώστε η Novartis να τεθεί προ διλήμματος: ανάμεσα στην εκδοχή ενός ιλιγγιώδους (δισ. δολαρίων) συμβιβασμού, αφού προηγουμένως παραδεχθεί την ενοχή της, και στην εκδοχή μιας δίκης –λύσης που δεν προτιμάται συχνά σε αυτού του βεληνεκούς τις περιπτώσεις. Σημειωτέον ότι η Nοvartis χαίρει υψηλού επιπέδου νομικής στήριξης από τη φίρμα Cravath, Swaine & Moore, της Νέας Υόρκης, η οποία στην ιστορία της έχει εκπροσωπήσει από τον Τόμας Εντισον, του ηλεκτρικού λαμπτήρα, ως τον Σάμιουελ Μορς, του διάσημου διεθνούς κώδικα.

Οι Αμερικανοί διατηρούν πάντως ενεργό το κλιμάκιο του FBI που έχει εγκατασταθεί στην Αθήνα εδώ και μήνες, καθώς η συμβολή του στην έρευνα θεωρείται καθοριστική. Είναι τέτοιος ο όγκος και η φύση του σκανδάλου ώστε να εκτιμάται ότι χωρίς τη συμβολή των ΗΠΑ δεν θα ήταν εφικτή η εγκαίρως αποδοτική διαχείρισή του από τις ελληνικές αρχές.

Δρόμους στην έρευνα της Εισαγγελίας Διαφθοράς έχουν ανοίξει επίσης τρεις μάρτυρες, δύο πρώην στελέχη της πολυεθνικής εταιρείας και ένα που εκπροσωπεί τον ευρύτερο χώρο της Υγείας. Γνώστες σημειώνουν ότι τα πρόσωπα αυτά δεν ταυτίζονται με τους τρεις πληροφοριοδότες που έχουν καταθέσει ενώπιον των αμερικανικών αρχών· είναι νέοι whistleblowers, ανώνυμοι ασφαλώς, που βρίσκονται, και αυτοί, υπό καθεστώς προστασίας, διαφωτίζοντας ιδιαιτέρως τις Αρχές.

Βασικός καμβάς παραμένει το υλικό που έχουν στα χέρια τους οι Ηνωμένες Πολιτείες, και το οποίο είναι διαμορφωμένο με βάση τις καταθέσεις – καταγγελίες – αγωγές για αθέμιτες πρακτικές της Novartis των τριών πρώην στελεχών της εταιρείας, που έχουν νομική καθοδήγηση από το δικηγορικό γραφείο του κ. Παύλου Σαράκη. Καταθέσεις, όπως λέγεται από έγκυρες πηγές, με εκατοντάδες χιλιάδες έγγραφα και καυτό ηχητικό υλικό, οι οποίες ενδιαφέρουν τις ΗΠΑ ως προς την παραβίαση ομοσπονδιακών νόμων, εν προκειμένω αυτού για τις Πρακτικές Διαφθοράς στο Εξωτερικό, γνωστού ως FCPA – Foreign Corrupt Practices Act.

Στο πλαίσιο της έρευνας που διενεργεί τόσο η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς όσο και το αμερικανικό υπουργείο Δικαιοσύνης, περιλαμβανονομένου του FBI, το επιτελείο της Εισαγγελίας Διαφθοράς έλαβε φακέλους με «διευθύνσεις και ονόματα» κατά το ταξίδι του-σταθμό για την έρευνα, στις Ηνωμένες Πολιτείες τον περασμένο Νοέμβριο.

Η συνεργασία απέδωσε στο πλαίσιο αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής ανάμεσα σε ΗΠΑ και Ελλάδα, ενώ πολλά από τα πολύτιμα στοιχεία που εμπεριέχουν οι φάκελοι αποδίδονται στη συνεργασία με την Ελβετία και στην άρση του απορρήτου ώστε να μπορέσουν οι Αρχές να παρεισφρήσουν σε επίμαχους τραπεζικούς λογαριασμούς εμπλεκομένων.

Ηταν στις αρχές της περασμένης εβδομάδας όταν σήμανε συναγερμός στα δημοσιογραφικά γραφεία, καθώς μια συνάντηση θεωρήθηκε προάγγελος για τις περιβόητες διώξεις: στον προθάλαμο του γραφείου της Εισαγγελέως του Αρείου Πάγου κυρίας Ξένης Δημητρίου εθεάθησαν τόσο η κυρία Τουλουπάκη όσο και η κυρία Μαρία Παπασπύρου, γενική επιθεωρήτρια Δημόσιας Διοίκησης, πρόεδρος του Συντονιστικού Οργάνου Επιθεώρησης και Ελέγχου, που διενεργεί έρευνα για το έτερο σημαντικό σκέλος της υπόθεσης Novartis, την τιμολόγηση του φαρμάκου, προς αναζήτηση τυχόν υπερκοστολογήσεων και ζημίας του Δημοσίου –πηγές κάνουν λόγο για δύο προκαταρκτικές έρευνες που «ακουμπούν» πλείστα όσα υπουργεία.

Κύκλοι που πρόσκεινται στις εισαγγελείς έσπευσαν να διαψεύσουν το προσυννενοημένο της επαφής, διευκρινίζοντας ότι βρέθηκαν τυχαία στον Αρειο Πάγο, και για διαφορετικές υποθέσεις. Σε σχέση ειδικά με τη Γενική Επιθεώρηση Δημόσιας Διοίκησης, οι ίδιοι κύκλοι επισημαίνουν ότι «o μύλος θέλει πολύ νερό ακόμη για να γυρίσει», αφού δεν έχουν καν παραληφθεί ακόμη από τη Διεύθυνση Εγκληματολογικών Ερευνών της Κρατικής Ασφάλειας Αθηνών όλα τα κατασχεθέντα –έγγραφα, σκληροί δίσκοι –από εφόδους των Αρχών σε γραφεία και οικίες εμπλεκομένων.

Σε κάθε περίπτωση, εξηγούν, ο Φεβρουάριος θα είναι μήνας εξελίξεων, καθώς αναμένεται να δημοσιοποιηθεί το πρώτο ολοκληρωμένο πόρισμα για την υπόθεση του ΚΕΕΛΠΝΟ, και ενώ βρίσκονται σε τελική ευθεία συνολικά δέκα.

Οι υπουργοί, οι εισαγγελείς και τα «παράκεντρα εξουσίας»

H υπόθεση της Novartis δεν περιορίζεται στα εισαγγελικά γραφεία, βολτάρει και στο Twitter, με αναρτήσεις-φωτιά και μάλιστα από πρόσωπα-κλειδιά για την κυβέρνηση, όπως ο υπουργός Αμυνας κ. Πάνος Καμμένος. «Τώρα που έρχεται η Novartis θα καταλάβετε γιατί λυσσάξαν εναντίον μου οι “3 σωματοφύλακες” και οι άρπαγες εκδότες του ΚΕΕΛΠΝΟ» ήταν το σχόλιο του κ. Καμμένου μόλις την περασμένη Τετάρτη, φροντίζοντας να αναρτήσει για λόγους συμβολικούς βίντεο με το λιοντάρι – σήμα τηςκινηματογραφικής Metro-Goldwyn-Mayer.

«Εδώ και μέρες πότε ο “κ.” Πολάκης και πότε ο “κ.” Καμμένος προαναγγέλλουν φοβερές αποκαλύψεις για τη Novartis κ.λπ., και το ερώτημα είναι πού το ξέρουν; Αν η Δικαιοσύνη ερευνά, ενημερώνει τους υπουργούς, ή αυτοί τα στήνουν οπότε τα ξέρουν…» αντέδρασε ο αντιπρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας κ. Αδωνις Γεωργιάδης.

Πάει βεβαίως καιρός από τότε που την έρευνα για τη Novartis έχει οικειοποιηθεί η κυβέρνηση των ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, διά του υπουργού Δικαιοσύνης κ. Σταύρου Κοντονή, ο οποίος τονίζει (δημόσια αλλά και σε κατ’ ιδίαν συνομιλίες) ότι αυτός έδωσε το σινιάλο για τη διενέργειά της στην Εισαγγελία του Αρείου Πάγου τον Δεκέμβριο του 2016, αλλά και έχει εκτιμήσει κατά το παρελθόν ότι το μέγεθος του σκανδάλου είναι τέτοιο ώστε ενδέχεται να αποδειχθεί μεγαλύτερο και από αυτό των μαύρων ταμείων του γερμανικού κολοσσού της Siemens.

Αν εξαιρέσει άλλωστε κανείς τον αμιγώς δικαστικό και απείρως ενδιαφέροντα χαρακτήρα της υπόθεσης, η έρευνα Novartis είναι βούτυρο στο ψωμί κομματικών επιτελείων, προσφερόμενη πολλαπλώς για «αξιοποίηση» εντός και εκτός του Κοινοβουλίου. Η συγκεκριμένη δικογραφία δεν συγκαταλέγεται στις συνήθεις της ελληνικής Δικαιοσύνης, έχει πρωτόγνωρες διαστάσεις, τραβάει σε μάκρος μηνών ακόμη, και είναι σπασμένη σε κομμάτια, στοιχεία που επιτρέπουν «πολιτικό σίριαλ», άμα τη δημοσιοποιήσει των ευρημάτων της, σταδιακά. «Με τη “σημαία” της Novartis δεν αποκλείεται να πάμε ακόμη και σε εκλογές» εκτιμούν έμπειροι παρατηρητές του πολιτικού σκηνικού.

Απόδειξη ότι η έρευνα για τη Novartis δεν συνιστά μία τυχαία διαδικασία είναι ότι έχει ήδη «καταπιεί» (σύμφωνα πάντα με τα όσα η ίδια είχε δημοσιοποιήσει) την τέως εισαγγελέα Διαφθοράς κυρία Ελένη Ράικου, ενώ έχει σχετιστεί ακόμη και με απόπειρα αυτοκτονίας, την Πρωτοχρονιά του 2017, από το ξενοδοχείο Hilton.

Η κυρία Ράικου εθεωρείτο ότι διατηρούσε καλή σχέση με τις αμερικανικές αρχές, είχε μάλιστα εντοπίσει τροφοδότη λογαριασμό από την Ελβετία προς νομικά πρόσωπα, αλλά αποχώρησε με δική της πρωτοβουλία λίγο προτού εκπνεύσει και επισήμως η θητεία της (με αφορμή πρωτοσέλιδο που τη στοχοποιούσε για άλλη έρευνά της), σε κλίμα τεταμένο, που προκάλεσε τριγμούς στον χώρο της Δικαιοσύνης. Στην τρισέλιδη επιστολή παραίτησής της είχε κάνει λόγο για «παράκεντρα εξουσίας» που επιχειρούσαν να φρενάρουν την έρευνά της για τη Novartis, σημειώνοντας ότι δεν επιθυμούσε να μετατραπεί σε «Ιφιγένεια, στον βωμό των συμφερόντων των διεφθαρμένων κρατικών λειτουργών και των μεγάλων συμφερόντων στον χώρο του φαρμάκου». Ενδιαφέρον είναι ότι είχε αφήσει και αιχμές για απουσία άνωθεν «θεσμικής κάλυψης».

Την κυρία Ράικου, ως εισαγγελέα Διαφθοράς την εποχή εκείνη, αναζητούσε ως κομβικό πρόσωπο της έρευνας το υψηλόβαθμο στέλεχος της Nοvartis που απειλούσε να δώσει τέλος στη ζωή του με πτώση από τον 13ο όροφο στο μπαρ Galaxy του Hilton. «Δεν θα τα φορτώσουν όλα σε μένα» έλεγε ο 44χρονος παρ’ ολίγον αυτόχειρας, σηματοδοτώντας αν μη τι άλλο τον σπάνιο χαρακτήρα της υπόθεσης αυτής.