Εκκλησία της Ελλάδος: Μάχη διαδοχής σε φόντο «μακεδονικό»

Στα μέσα της δεκαετίας του ’80, όταν η μάχη μεταξύ Πολιτείας και Εκκλησίας για την εκκλησιαστική περιουσία μαινόταν, τρεις ιεράρχες ανέλαβαν να σηκώσουν το βάρος της αντιπαράθεσης. Ο καθένας τήρησε διαφορετική στάση και προσέγγιση. Ωστόσο, επί της ουσίας, ήταν η πρώτη φορά που έγινε αισθητή η παρουσία των «επίδοξων δελφίνων» του τότε Αρχιεπισκόπου.

Τα συλλαλητήρια στις αρχές της δεκαετίας του ’90 για το μακεδονικό ζήτημα παγίωσαν το «εναρκτήριο λάκτισμα» των λεγομένων «δελφίνων», το οποίο επιβεβαιώθηκε μερικά χρόνια αργότερα, όταν ο Αρχιεπίσκοπος Σεραφείμ Τίκκας έφυγε από τον μάταιο τούτο κόσμο. Οι «μπροστάρηδες» της μάχης, οι μητροπολίτες Αλεξανδρουπόλεως Ανθιμος, Θηβών και Λεβαδείας Ιερώνυμος και Δημητριάδος Χριστόδουλος, ήταν οι αδιαμφισβήτητοι ηγέτες. Ο κ. Ιερώνυμος και ο Χριστόδουλος κατάφεραν να εκλεγούν στον αρχιεπισκοπικό θρόνο, ενώ ο κ. Ανθιμος μετατέθηκε στη Θεσσαλονίκη, λαμβάνοντας τον τίτλο του Παναγιωτάτου.

Δέκα χρόνια μετά την εκλογή του, στις 7 Φεβρουαρίου 2008, ο Αρχιεπίσκοπος κ. Ιερώνυμος δείχνει να περνάει μία από τις δυσκολότερες στιγμές της μειλίχιας αρχιερατείας του. Το μακεδονικό ζήτημα και η στάση που αρχικά τήρησε παραλίγο να προκαλέσουν «εκρήξεις» στις ήδη εύθραυστες ισορροπίες στην ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος. Ταυτόχρονα όμως επανέφεραν στο προσκήνιο μια σειρά σεναρίων «δελφινολογίας».

Τρεις ιεράρχες, οι μητροπολίτες Σύρου Δωρόθεος, Μεσογαίας Νικόλαος και Μεσσηνίας Χρυσόστομος, δείχνουν να βρίσκονται μπροστά, αν και προσπαθούν να δείξουν με κάθε τρόπο ότι σε καμία περίπτωση δεν αμφισβητούν τον Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο. Και οι τρεις εκλέχθηκαν επί αρχιεπισκοπίας Χριστοδούλου, κανένας τους όμως δεν συγκαταλέγεται στον κατάλογο των λεγομένων πνευματικών παιδιών του.

Ο Μητροπολίτης Σύρου Δωρόθεος θα βρεθεί με τον θεσμικό ρόλο που έχει, ως αντιπρόεδρος της 12μελούς Διαρκούς Ιεράς Συνόδου, στην εξέδρα του συλλαλητηρίου της Αθήνας συνοδευόμενος από τους μητροπολίτες Δράμας Παύλο και Χίου Μάρκο. Μαζί με τον κ. Παύλο κατά τη συνεδρίαση της Ιεράς Συνόδου, αν και δήλωσαν τη στήριξή τους στο πρόσωπο του Αρχιεπισκόπου, στη συνέχεια υπενθύμισαν στον κ. Ιερώνυμο τις αποφάσεις της Ιεραρχίας για το μακεδονικό ζήτημα επί έναν και πλέον αιώνα. Ταυτόχρονα, αναφέρθηκαν στις δεκάδες εγκυκλίους που έχει εκδώσει η Ιεραρχία και στις επιστολές τις οποίες απέστειλε ο μακαριστός Χριστόδουλος το 2008 στους ηγέτες των ξένων κρατών για το ζήτημα. Ο κ. Δωρόθεος τηρεί χαμηλούς τόνους, όμως όλοι γνωρίζουν ότι έχει δίπλα του αρχιερείς που θα τον στηρίξουν σε μια ενδεχόμενη προσπάθειά του στο μέλλον, ενώ διατηρεί εξαιρετικές σχέσεις με στελέχη της Νέας Δημοκρατίας και συνδεόταν επίσης με τον επίτιμο πρόεδρό της Κωνσταντίνο Μητσοτάκη.

Ο Μητροπολίτης Μεσογαίας Νικόλαος βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος πολλών. Από τη μια πλευρά, οι εξαιρετικές σπουδές του σε ξακουστά πανεπιστήμια των ΗΠΑ και η υπηρεσία του στη NASA και, από την άλλη, η πορεία του στον μοναχισμό του Αγίου Ορους τον καθιστούν έναν από τους πλέον επίλεκτους αρχιερείς. Η αναφορά του ονόματός του στο συλλαλητήριο της Θεσσαλονίκης από εξέδρας ξεσήκωσε τα θερμά χειροκροτήματα των συγκεντρωμένων. «Αρκετά έχουμε πληρώσει τα λάθη μας. Καιρός να ορθώσουμε ως λαός όλοι μαζί το ανάστημά μας και να αναστήσουμε την αξιοπρέπειά μας. (…) Οσοι λοιπόν μπορείτε, και το θέλετε, μη διστάσετε να το κάνετε. Η ευλογία του Θεού θα είναι μαζί σας» δηλώνει ο ιεράρχης σε εγκύκλιό του. Καταγόμενος από τη Θεσσαλονίκη, ο κ. Νικόλαος συγκεντρώνει τους λεγόμενους «παραδοσιακούς» ιεράρχες, οι οποίοι ξεπερνούν τους δεκαπέντε, όπως είναι οι μητροπολίτες Αιτωλίας και Ακαρνανίας Κοσμάς και Κονίτσης Ανδρέας. Αν και κανένας δεν μπορεί να τον «κατηγορήσει» ότι διαθέτει δική του ομάδα, εν τούτοις επηρεάζει καθοριστικά τους ιεράρχες που προέρχονται από τις λεγόμενες εκκλησιαστικές οργανώσεις.

Ξεχωριστή και ιδιαίτερη είναι η στάση την οποία τήρησε ο Μητροπολίτης Μεσσηνίας Χρυσόστομος, ο οποίος τόνισε ότι «ο ιστορικός, αποφασιστικός και πρωτοποριακός ρόλος της Εκκλησίας στους αγώνες του έθνους δεν αναγνωρίζεται ούτε καταξιώνεται στα συλλαλητήρια.(…) Οταν μάλιστα τα συλλαλητήρια αυτά διοργανώνονται προκειμένου να εξυπηρετηθούν πρόσωπα και σκοπιμότητες «έξωθεν και έσωθεν», τότε η Εκκλησία δεν μπορεί να έχει λόγο συμμετοχής ούτε και τρόπο παρουσίας». Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής με πολλαπλές συμμετοχές στον διάλογο με τις άλλες χριστιανικές εκκλησίες και ομολογίες, ο Μητροπολίτης Μεσσηνίας δεν δείχνει να κάμπτεται από τις αντιδράσεις που προκάλεσαν οι θέσεις του. Φαίνεται ότι με τις επιλογές και τις απόψεις του συντάσσεται τα τελευταία δύο χρόνια μια ισχυρή ομάδα ιεραρχών, κυρίως πενηντάρηδων. Και αυτή η δυναμική του διεφάνη ξεκάθαρα ακόμα και στις εκλογές νέων μητροπολιτών.