11 ερωτήσεις στην Φωτεινή Τσαλίκογλου

Είστε υπεύθυνη για τον κύκλο ομιλιών «Υπάρχει χώρος για μένα; Οι περιπέτειες του ναρκισσισμού στην εποχή μας», που επιχειρεί να ρίξει φως στη σχέση μεταξύ νάρκισσου γονιού και παιδιού, οι οποίες διοργανώνονται στο Ιδρυμα Β. & Μ. Θεοχαράκη από τις εκδόσεις Πορφύρα. Η δική σας ομιλία, μάλιστα, πραγματοποιείται στις 3 Φεβρουαρίου. «Ναι. Μαζί µε τους ψυχιάτρους και ψυχαναλυτές Δηµήτρη Κυριαζή, Τζένη Σουµάκη, Στέλιο Στυλιανίδη προσεγγίζουµε το θέµα του ναρκισσισµού όπως αυτός εµφανίζεται στις οικογενειακές σχέσεις αλλά και στη σηµερινή κοινωνία. Ο νάρκισσος γονιός είναι έµµονα προσηλωµένος στην αγάπη του εαυτού του. Η ακόρεστη ανάγκη να θαυµάζεται δεν του επιτρέπει να έχει διαθεσιµότητα και να αφουγκράζεται µε ενσυναίσθηση τις ανάγκες του παιδιού του. Τον συναντάµε πολύ πιο συχνά από ό,τι φανταζόµαστε, καθώς η εποχή µας καλλιεργεί µε έναν συνεχώς εντεινόµενο τρόπο την ατοµιστική προσήλωση στον εαυτό».

Ποιο είναι το μεγαλύτερο λάθος που μπορεί να κάνει ένας γονιός; «Να συνθλίβει την υποκειµενικότητα του παιδιού του, είτε µέσα από την αδιαφορία και την απουσία του είτε µέσα από την καταιγιστική υπερπαρουσία του».

Σχεδόν πάντα στα μυθιστορήματά σας, από την «Κόρη της Ανθής Αλκαίου» και «Το χάρισμα της Βέρθας» μέχρι το «8 ώρες και 35 λεπτά» και τη «Μετακόμιση» (όλα από τις εκδόσεις Καστανιώτη), η σχέση μητέρας – κόρης πρωταγωνιστεί. Γιατί; «Δεν ξέρω. Οι συγγραφικές εµµονές ίσως δεν χρειάζονται «ανάλυση» προκειµένου να συνεχίσει η γραφή… Πάντως το µητρικό στοιχείο, όσο περνάει ο καιρός, νιώθω να προσφέρει στη γραφή µου ένα πρόσφορο πλαίσιο νοσταλγίας, πόνου, αποχωρισµού, µνήµης και ανακατασκευής».

Αλήθεια, πώς ήταν η σχέση με τη δική σας μητέρα; «Ηταν µια πέρα ως πέρα µητέρα – µαµά. Μαµά τής προσφοράς και της αµέριστης, δίχως κανένα αντάλλαγµα, δοτικότητας».

Οι γνώσεις σας στον τομέα της ψυχολογίας σε ποιον βαθμό σάς βοηθούν στον ρόλο της μητέρας και της γιαγιάς σήμερα; «Προσπαθώ να τις παραµερίζω. Η τεχνογνωσία περιττεύει όταν αρκεί ο αυθορµητισµός και η ανεµπόδιστη αγάπη. Προσπαθώ να ξεχάσω την ψυχολογία, αλλά φοβάµαι πως εκείνη δεν µε ξεχνάει».

Καθηγήτρια Ψυχολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, αλλά και συγγραφέας. Πώς ξεκίνησε για εσάς η περιπέτεια της γραφής; «Με έναν θάνατο, στα 11 µου χρόνια. Εναν φυσικό και ευτυχισµένο θάνατο στο σπίτι µας της πλήρους ηµερών και ηρεµίας προγιαγιάς µου Αννας. Σε ένα κοµµάτι χαρτί έγραψα «Εσβησε σαν πουλάκι». Η φράση δεν ήταν δική µου, ήταν κλεµµένη από τα χείλη της γιαγιάς µου. Ισως είναι όµως η πιο δική µου φράση που έγραψα ποτέ».

«Αδύνατον να διαλέξω. Θα µε βασάνιζαν έως θανάτου όλα εκείνα που θα εγκατέλειπα».

Υπάρχει κάποιος εφιάλτης που επαναλαμβάνεται συχνά στα όνειρά σας; «Οτι βρίσκοµαι νεκρή στα έγκατα της γης, φωνάζω «βοήθεια» και δεν είναι κανείς –ούτε άνθρωπος, ούτε βιβλίο –να µε ακούσει!».

Αυτό που ονομάζουμε «ψυχή» υπάρχει τελικά; «Θυµάµαι στα τουρκικά µια φράση που µου έλεγε η µικρασιάτισσα γιαγιά µου όταν ήθελε να µου πει ένα γλυκόλογο. «Ruhum senin icin yaniyor», «η ψυχή µου για σένα καίγεται». Καθώς ό,τι ορίζεις ως πραγµατικό γίνεται πραγµατικό στις συνέπειές του, η ψυχή θα ήθελα να είναι αυτό που σε κάνει να καίγεσαι µέχρις εσχάτων από τρυφερότητα για τον άλλον».

Το νέο σας βιβλίο «Μαθήματα θανάτου και ζωής» βρίσκεται υπό έκδοση. Τι πραγματεύεται; «Εχει να κάνει µε µια επίσκεψη του Ιρβιν Γιάλοµ στην Αθήνα πριν από 12 χρόνια».