«Πρώτα η Αμερική» και στις μπίζνες

Τι δουλειά είχε ο Ντόναλντ Τραμπ, ο σταυροφόρος τού «Πρώτα η Αμερική», στο Νταβός, σαν να λέμε στη σύναξη μιας διεθνούς ελίτ που λατρεύει τα ανοιχτά σύνορα, το ελεύθερο εμπόριο και την παγκοσμιοποίηση; Την απάντηση έδωσε ο ίδιος: «Η Αμερική είναι ανοιχτή για μπίζνες. Ελάτε να επενδύσετε στις ΗΠΑ!».

Στέλνοντας αυτό το μήνυμα, ο Τραμπ μετέτρεψε το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ σε μια πλατφόρμα για να προβάλει την ατζέντα «Πρώτα η Αμερική», περίπου όπως χρησιμοποίησε την ομιλία του στο ΝΑΤΟ το 2017, για να πει στους ευρωπαίους συμμάχους να ξοδέψουν περισσότερα λεφτά για την άμυνά τους.

Με ιδεολογικούς όρους, το Νταβός βρισκόταν σε απόλυτη αντίθεση με την κοσμοθεωρία του Τραμπ. Γι’ αυτό και δημιούργησε μεγάλη εντύπωση η συμμετοχή ενός προέδρου που σε κάθε ευκαιρία καταφερόταν ενάντια στην «παγκόσμια δομή εξουσίας» του Νταβός, που «συντρίβει τον αμερικανό εργάτη». Ιδίως αν σκεφτούμε ότι εν ενεργεία πρόεδροι των ΗΠΑ σπανίως πηγαίνουν στο Νταβός, ακριβώς για να μη φανεί ότι συγχρωτίζονται πολύ με τις ελίτ. Ηταν λοιπόν μια άκρως πολιτική και συμβολική κίνηση, που εξηγείται μάλλον με ψυχολογικούς όρους.

Το Νταβός έδωσε στον Τραμπ τη δυνατότητα να καυχηθεί μπροστά στους ευρωπαίους και τους ασιάτες ανταγωνιστές για την «άψογη κατάσταση της αμερικανικής οικονομίας» και για το νομοσχέδιό του, που μείωσε τον συντελεστή φορολογίας των επιχειρήσεων στις ΗΠΑ στο 21%. Ψάρεψε επενδυτές για μπίζνες στις ΗΠΑ, αλλά πάνω από όλα είχε τη χαρά να «καταστρέψει το πάρτι» των αντιπάλων του μέσα στο γήπεδό τους. Για τον Τραμπ, που παρουσιάζεται σαν «άνθρωπος του λαού» και υποκρίνεται ότι περιφρονεί τις ελίτ, το Νταβός ήταν η χρυσή ευκαιρία για διεθνές κύρος και προβολή.

Αυτός ο απίθανος πρόεδρος των ΗΠΑ, που πιστεύει πάνω από όλα στο δικό του μεγαλείο, θέλησε να κυριαρχήσει εφέτος στο προσκήνιο, καθώς στην περυσινή συνάντηση ο κινέζος πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ εκμεταλλεύθηκε την απουσία βασικών δυτικών ηγετών κάνοντας κεντρική εμφάνιση για να προωθήσει την «παγκοσμιοποίηση α λα κινεζικά» και το μήνυμα ότι η χώρα του είναι η νέα «άγκυρα» της διεθνούς οικονομίας.

Αν και καυχήθηκε για την ανάπτυξη της οικονομίας των ΗΠΑ και το ρεκόρ του χρηματιστηρίου της, το σόου του Τραμπ στο Νταβός δεν μπορεί να κάνει πολλά για να βελτιώσει την εικόνα της Αμερικής στον έξω κόσμο. Πρόσφατη έρευνα του Gallup σε 130 χώρες έδειξε ότι μόλις 30% των πολιτών τον εμπιστεύονται στις διεθνείς υποθέσεις, έναντι 48% που ενέκριναν την πολιτική του Ομπάμα το 2016.

Ο Τραμπ επισκίασε όλους τους υπολοίπους (70 τον αριθμό-ρεκόρ ηγέτες στο εφετινό Φόρουμ), που είχαν μιλήσει προηγουμένως, εμμέσως πλην σαφώς, εναντίον του. Μεταξύ πολλών άλλων, ο Εμανουέλ Μακρόν της Γαλλίας (έδωσε έμφαση στην αναγέννηση της Ευρώπης), η Ανγκελα Μέρκελ της Γερμανίας (μίλησε κατά του εθνικισμού και του απομονωτισμού), η Τερέζα Μέι της Βρετανίας (για την τεχνολογική επανάσταση), ο Τζάστιν Τριντό του Καναδά (κατά των ανισοτήτων), και ο Ναρέντρα Μόντι της Ινδίας (κατά του προστατευτισμού).

Παρόντες ήταν, ως συνήθως, πολλοί επικεφαλής των μεγαλύτερων εταιρειών του κόσμου, ηγέτες οργανισμών, όπως το ΔΝΤ και ο ΟΗΕ, και εθνικοί τραπεζίτες. Το WEF προσκάλεσε και εφέτος διασημότητες από τον χώρο του θεάματος (Κέιτ Μπλάνσετ και Ελτον Τζον), πανεπιστημιακούς, επικεφαλής φιλανθρωπικών οργανώσεων, συνδικάτων, και μη κυβερνητικών οργανώσεων, για να αντιμετωπίσει την κατηγορία ότι το Νταβός είναι απλώς πλουτοκρατικές ελίτ που μιλούν μεταξύ τους.

«Πρωτεύουσα του παγκόσμιου καπιταλισμού», «σφηκοφωλιά νεο-φιλελευθερισμού και πλουτοκρατίας», «διεθνής λέσχη των ελίτ της πολιτικής και της οικονομίας». Διαχρονικά, το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός είναι κορυφαία ευκαιρία συνάντησης των πλούσιων και ισχυρών του πλανήτη.

Στα τραπέζια του τίθενται όλα τα ζητήματα, και αποφασίζονται οι κατευθύνσεις της διεθνούς πολιτικοοικονομικής σκηνής. Οσοι συμμετέχουν έχουν μοναδική ευκαιρία για διεθνείς δημόσιες σχέσεις και δικτύωση. Πολλοί από όσους βρίσκονται απ’ έξω, συχνά διαδηλώνοντας, θεωρούν ότι αποτελεί ευκαιρία για να συγκεντρωθούν οι ισχυροί και να αποφασίσουν την τύχη του κόσμου ερήμην των υπολοίπων.

Επί τέσσερις ημέρες, από την περασμένη Τρίτη ως την Παρασκευή, το μικρό θέρετρο των ελβετικών Αλπεων φιλοξένησε, μέσα στον χιονιά, περισσότερους ισχυρούς της πολιτικής και της οικονομίας ανά τετραγωνικό μέτρο από κάθε άλλο μέρος της Γης. Οι συμμετέχοντες στο Φόρουμ ανήλθαν εφέτος σε 3.000, και οι επιχειρηματίες πλήρωσαν από 50.000 ευρώ για να λάβουν μέρος στις συναντήσεις.

Καμία σχέση με το ταπεινό ξεκίνημα του 1971, όταν ο καθηγητής Διοίκησης Επιχειρήσεων Κλάους Σβαμπ προσκάλεσε για πρώτη φορά στο Νταβός μια μικρή ομάδα ευρωπαίων επιχειρηματιών για να συζητήσουν προκλήσεις που αντιμετώπιζε η ευρωπαϊκή οικονομία στην παγκόσμια αγορά. Σήμερα το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ έχει μετατραπεί σε τεράστια παγκόσμια επιχείρηση. Στο διάστημα που μεσολάβησε έχει διευκολύνει τη σύναψη συμφωνιών (ο Ανδρέας Παπανδρέου και ο Τουργκούτ Οζάλ κατέληξαν σε τελικώς αποτυχημένη συμφωνία για μη πόλεμο το 1988) και έχει αμαυρωθεί από σκάνδαλα (ο Σβαμπ κατηγορήθηκε ότι εκμεταλλεύεται το μη κερδοσκοπικό Φόρουμ για να αυξήσει την προσωπική περιουσία του).

Μερικοί πολιτικοί συμμετέχουν για λόγους που σχετίζονται με το «εγώ» τους, αλλά και επειδή είναι μοναδική ευκαιρία να προσελκύσουν επενδύσεις. Είναι επίσης μεγάλη ευκαιρία για τους ηγέτες να μεταδώσουν το αγαπημένο τους μήνυμα προς τα παγκόσμια μέσα ενημέρωσης, τα οποία καλύπτουν πάντα εκτενώς τα τεκταινόμενα στο Νταβός.
Για τους οπαδούς του, το WEF, αν και δεν σώζει τον κόσμο, βοηθάει ευφυείς ανθρώπους με επιρροή και καλές προθέσεις να επινοήσουν λύσεις για τα κοινωνικά, οικονομικά και πολιτικά προβλήματα του κόσμου. Για τους επικριτές του, αντιπροσωπεύει ένα είδος σκοτεινής συνωμοσίας των ελίτ ενάντια στους αδύναμους του κόσμου. Για τους πιο κυνικούς, το Νταβός δεν είναι παρά ένα ετήσιο, πανάκριβο και υποκριτικό ευχολόγιο για το κοινό καλό από τα πιο προνομιούχα άτομα του πλανήτη.