Το σχέδιο για ανάσα 15 ετών στο χρέος

Το ευρωπαϊκό σχέδιο που μπορεί να βγάλει την Ελλάδα από την κρίση χρέους και να δώσει τέλος στα μνημόνια με τη σημερινή τους μορφή βρίσκεται στα σκαριά. Ασφαλώς θα έχει αρκετές υποχρεώσεις και «προαπαιτούμενα» για τις ελληνικές κυβερνήσεις, αλλά η χώρα θαμπορέσει να ανασάνει για πολλά χρόνια από το βάρος του χρέους.

Αυτό που αποφασίστηκε στο τελευταίο Eurogroup είναι να δημιουργηθεί μια task force για το ελληνικό χρέος στο πλαίσιο του EuroWorking Group, με τη συμμετοχή και εμπειρογνωμόνων του ΔΝΤ, η οποία θα επεξεργαστεί τα μεσοπρόθεσμα μέτρα που θα εξασφαλίζουν τη βιωσιμότητα του χρέους της χώρας.

Το χρονοδιάγραμμα που τέθηκε από τους υπουργούς είναι ως το τέλος Μαρτίου να υπάρξει συμφωνία επί της αρχής –in principle agreement -, κάτι δύσκολο, δεδομένου ότι η όποια άσκηση απαιτεί και πολιτική καθοδήγηση. Ωστόσο ακόμη δεν έχει σχηματιστεί κυβέρνηση στη Γερμανία.

Παρά ταύτα η εντολή δόθηκε. Ο ESM θα έχει τον πρώτο λόγο και ήδη έχει κάνει τα πλάνα του.

Σύμφωνα με τις πληροφορίες, το βασικό σενάριο θέλει να γίνουν όλες οι αναγκαίες κινήσεις –επιμήκυνση χρόνου ωριμάσεων δανείων, κλείδωμα επιτοκίων, εξόφληση ακριβών δανείων όπως αυτά του ΔΝΤ –ώστε η Ελλάδα για 15 χρόνια, ύστερα από το 2022 που εκπνέει η περίοδος χάριτος του μεγάλου βάρους του δανεισμού από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF) και τον ESM, να έχει συγκεκριμένες, μικρές και ανεκτές για το οικονομικό περιβάλλον υποχρεώσεις πληρωμών.

Το σχέδιο προβλέπει, π.χ., να τεθεί όριο –πλαφόν –πληρωμής τόκων ίσο με 1% του ΑΕΠ ετησίως και όριο για την πληρωμή χρεολυσίων 2% του ΑΕΠ για το σύνολο των δανείων προς το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας.

Για να γίνει αντιληπτό ότι το όριο αυτό αποτελεί ουσιαστικά μια νέα περίοδο χάριτος, αρκεί να σημειωθεί ότι η Ελλάδα θα πρέπει να καταβάλλει ετησίως περίπου 6 δισ. ευρώ για δάνεια άνω των 220 δισ. ευρώ.

Ασφαλώς οι τόκοι και ένα μέρος θα καλύπτονται από το πρωτογενές πλεόνασμα, αλλά οι Ευρωπαίοι θέλουν ένα τμήμα πληρωμών της τάξης του 1% του ΑΕΠ να καταβάλλεται ετησίως από τα έσοδα από ιδιωτικοποιήσεις και αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας, όπως άλλωστε προβλέπεται στο τρίτο μνημόνιο.

Βέβαια η χώρα θα πρέπει να αναζητεί από τις αγορές τα ποσά για την ανανέωση των δανείων (ομολόγων) που θα λήγουν στο μέλλον και βρίσκονται στα χέρια τραπεζών, funds και ιδιωτών. Αυτά στο σύνολό τους αναλογούν στο 25% περίπου του ελληνικού χρέους και δεν υπερβαίνουν τα 80 δισ. ευρώ, ενώ με τις τελευταίες επιτυχείς ανταλλαγές και εκδόσεις του ΟΔΔΗΧ οι λήξεις τους έχουν μετατεθεί στο μέλλον.

Με αυτές τις παραδοχές και με βασικό δεδομένο ότι με τα βραχυπρόθεσμα μέτρα για την ελάφρυνση του χρέους έχουν ήδη κλειδωθεί σε χαμηλά επίπεδα κάτω από 1,5% τα επιτόκια του 50% του συνολικού δανεισμού της χώρας, το ελληνικό χρέος καθίσταται βιώσιμο σε βάθος 50 ετών με την υπόθεση ότι ο ρυθμός ανάπτυξης θα κινείται γύρω στο 2% ετησίως

Ωστόσο αν το ΔΝΤ αμφισβητεί κάποιο από τα δεδομένα, και κυρίως τον στόχο για πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ ως το 2022 και 2% του ΑΕΠ στη συνέχεια, τις επόμενες δεκαετίες, έρχεται η γαλλική πρόταση που λέει ότι αν ο ρυθμός ανάπτυξης στην Ελλάδα εκτιμηθεί σε χαμηλότερο επίπεδο, π.χ. 1% ετησίως, τότε η 15ετία χαμηλών πληρωμών θα πρέπει να γίνει 20ετία ή περισσότερο, όσο κριθεί αναγκαίο.

Εν πάση περιπτώσει το «France Plan» προβλέπει να υπάρχει οροφή στις πληρωμές, άρα και στις δανειακές ανάγκες της Ελλάδας, που θα καθορίζεται από τον ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης

Το κυριότερο είναι ότι οι Γάλλοι έχουν αναλάβει διαμεσολαβητικό ρόλο για να ξεπεραστούν οι προστριβές ΕΕ και ΔΝΤ, να βγει από τη δύσκολη θέση η Ελλάδα και να δοκιμαστεί ένα μοντέλο ρύθμισης χρέους που μπορεί να χρειαστεί σε μια μελλοντική κρίση χρέους μιας άλλης χώρας.

Το ΔΝΤ, όπως διαφαίνεται από τη στάση του που είναι πιο ήπια, διαλλακτική και συζητήσιμη, θέλει να παραμείνει στο ελληνικό πρόγραμμα και το ζήτημα που εγείρει τώρα είναι να διασφαλιστούν οι στόχοι για το πρωτογενές πλεόνασμα, κάτι που εύκολα επιτυγχάνεται με τη μείωση του αφορολόγητου ορίου από το 2019 αντί το 2020. Βέβαια αυτό μπορεί να «τσακίσει» πολιτικά την κυβέρνηση Τσίπρα, αλλά ίσως μόνο έτσι να τελειώσει το πρόγραμμα. Ιδωμεν…

Αυτό το μεγάλο πακέτο μέτρων συμπληρώνεται από την πρόταση για εξόφληση από τον ESM των δανείων του ΔΝΤ προς την Ελλάδα, από το πρώτο μνημόνιο, που είναι πανάκριβα (έχουν επιτόκιο πάνω από 4%), από τα κέρδη που έχουν οι κεντρικές τράπεζες των χωρών-μελών της ευρωζώνης και η ΕΚΤ από τις τοποθετήσεις σε ελληνικά ομόλογα SMP –ANFAs.

Τα κέρδη αυτά, μετά και το ράλι των ελληνικών τίτλων, πλησιάζουν, αν δεν υπερβαίνουν, τα 8 δισ. ευρώ.

Επίσης, από τα αδιάθετα χρήματα του τρίτου πακέτου βοήθειας –του τελευταίου μνημονίου –μπορεί να αρχίσει η εξόφληση μέρους των διακρατικών δανείων προς την Ελλάδα του πρώτου μνημονίου.

Σε κάθε περίπτωση, το όποιο σχέδιο ελάφρυνσης του χρέους συμφωνηθεί, κάτι που θα ισοδυναμεί με πακέτο σωτηρίας για την Ελλάδα, δεν αναμένεται να ανακοινωθεί επίσημα πριν από τον Ιούνιο και αφού έχει ολοκληρωθεί η τέταρτη και τελευταία αξιολόγηση του τρίτου μνημονίου. Ο δρόμος είναι μακρύς, αλλά όσοι γνωρίζουν το παρασκήνιο κινούνται οικονομικά και πολιτικά καταλλήλως, ποντάροντας στη διάθεση των Ευρωπαίων να δοθεί τέλος στο ελληνικό δράμα.

Το ΔΝΤ παραμένει στο παιχνίδι της επόμενης μέρας

Την προοπτική να παραμείνει το ΔΝΤ σε ενεργό (τεχνικό) ρόλο στο ελληνικό ζήτημα ακόμα και μετά το πέρας του τρίτου προγράμματος και να έχει ουσιαστική συμβολή στις συζητήσεις για την επόμενη ημέρα και το καθεστώς επιτήρησης που θα επιλεγεί άνοιξε η συνάντηση του Αλέξη Τσίπρα με την Κριστίν Λαγκάρντ στο Νταβός – οκτώ χρόνια μετά το θυελλώδες φόρουμ του Νταβός το 2010 όπου υπήρξε μυστική συνάντηση του Γιώργου Παπανδρέου και του τότε επικεφαλής του Ταμείου Ντομινίκ Στρος-Καν μέσα σε μια… κουζίνα.

Η συμφωνία μεταξύ των δύο για την ανάγκη να ολοκληρωθεί η συζήτηση του ελληνικού χρέους και να συνεχιστεί η προσπάθεια από την Αθήνα για τις μεταρρυθμίσεις παραπέμπει σε ένα ΔΝΤ που θέλει να βάλει τη σφραγίδα του στις εξελίξεις και όχι σε ένα Ταμείο που ετοιμάζεται να αποχωρήσει από την ευρωζώνη και την Ελλάδα.

Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι η ενεργός παρουσία του ΔΝΤ στις διεργασίες για την επόμενη ημέρα του τρίτου μνημονίου αποκλείει το ενδεχόμενο να αναβληθούν για το απώτερο μέλλον οι νέες, ψηφισμένες μειώσεις των συντάξεων.

Eπιπλέον παραμένει στο τραπέζι η επίσπευση της μείωσης του αφορολογήτου. Και αυτό γιατί το ΔΝΤ θεωρεί ότι τα υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα 3,5% του ΑΕΠ δεν είναι εφικτά και απαιτούν παρεμβάσεις είτε για την ελάφρυνση του χρέους είτε με σκληρά μέτρα. Το ιδανικό είναι το πρώτο, αλλά είναι πιθανό το δεύτερο (ή στο τέλος και τα δύο) εφόσον το ΔΝΤ παραμείνει μπλεγμένο στα ελληνικά πράγματα.

Η Ντέλια Βελκουλέσκου, ύστερα από τρία χρόνια, αντικαθίσταται από τον Αμερικανό Πίτερ Ντόλμαν, ο οποίος αναλαμβάνει τη θέση του επικεφαλής. Ο Ντόλμαν χαρακτηρίζεται από τους συναδέλφους του ιδιαίτερα έμπειρος και όχι ένας από τους «ιδιαίτερα σκληρούς» του Ταμείου. Μέχρι πέρυσι ήταν ο επικεφαλής του ΔΝΤ στη Λευκορωσία, ενώ έχει εργαστεί στα προγράμματα της Ισλανδίας, της Ρωσίας και της Ουκρανίας.